21 temmuz 1905 yıldız suikasti

• 21 temmuz 1905 tarihinde 2.abdülhamid'e karşı ermeni komitacılar tarafından düzenlenen, 26 kişinin öldüğü, 58 kişinin yaralandığı bombalı suikasttir. zaman ayarlı 80 kiloluk bomba, yıldız(hamidiye) camii önünde ve 2.abdülhamid'in makam arabası(fayton) yanına getirilen başka bir arabada patlatılmıştır.
  
  ermeni komitası bu kararı osmanlı devleti'ni mali-idari açıdan zayıflatmak, toplumsal infial yaratmak ve devleti yönetsel açıdan kaosa sürüklemek amacıyla 1904 sofya kongresi'nde almıştır.
  
  abdülhamid'in cuma namazı çıkışından kaç dakika sonra makam arabasına ulaştığı aylarca izlenmek suretiyle hesaplanmıştır. ancak namaz çıkışı selamlıkta şeyhülislam ile konuşup oyalanması sebebiyle [tevfik fikret'in deyimiyle bir lahza-i teahhur (bir anlık gecikme) olmuş] suikast başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
  
  26 kişinin ölümüne sebep olan başarısız suikastin faili, padişahın her hareketini takip edebilmek üzere istanbul'da henüz açılan singer mağazasında işe başlayan ve operasyonu yöneten komita üyesi belçikalı anarşist charles edward jorris’in de (edouard joris) aralarında bulunduğu onbir kişi idama mahkûm edilmiştir.
  
  ancak belçika jorris'in idamını hukuksuz bulmuş, iki devlet arasında diplomatik kriz çıkmıştır. her ne kadar idamına karar verilmişse de, abdülhamid'in idama karşı olan olumsuz tutumu sebebiyle cezası müeebbet hapse çevrilmiş, daha sonra ise jorris pasaportu verilerek avrupa'ya gönderilmiştir. ki avrupalı devletlerin sömürge arayışları ve iktisadi açlığı nedeniyle kan akıtmaktan geri kalmadığı yıllarda, askeri ve mali zayıflık içinde bulunan osmanlı devletince buna müsamaha gösterilmek zorunda da kalınmıştır da denilebilir.
  ....
  
  peki yıldız suikasti öncesi ve sonrası genel durum nasıldır?
  
  19.yy'ın ortalarından itibaren milliyetçilik akımının da etkisiyle ermeniler doğu illerinde nüfuzunu kullanarak özerklik kazanmaya çalışmış ve bağımsız bir devlet kurmayı amaçlamışlardır. 1877-78 osmanlı-rus savaşı'nı da fırsat bilerek bu emellerini gerçekleştirmek için 1878 ayastefanos anlaşması ile osmanlı devleti'ni punduna getirerek amaçlarına bir adım daha yaklaşmışlar ve anadolu'da ermeni sorunu ilk kez resmen gündeme gelmiştir. sonrasında osmanlı devleti'nin zayıflığını fırsat bilen ermeniler rusya ve avrupa'nın (rusya'nın akdeniz'e inme politikası karşısında osmanlı topraklarında ermenilere imkânlar sağlamaya çalışan başta ingiltere'nin) menfaatleri doğrultusunda verilen destekler neticesinde örgütlenerek (taşnaksutyun ve hınçak vb.), planlı bir şekilde banka işgal etmeye, terör eylemleri gerçekleştirmeye ve isyanlar çıkarmaya başlamışlardır.
  
  1.dünya savaşı esnasında da isyan ve ayaklanmaları sürerek, devlet-i aliyye karşıtı eylem ve katliamlarını sürdüren ermenilere ve özellikle de ermeni patriğine ultimatom verilmişse de, uyarılara riayet edilmemesi sebebiyle yıkıcı bir savaşın ortasında, 24 nisan 1915 tarihinde dahiliye nezareti tarafından yurt genelinde bir emir yayımlanarak ermeni komitasının merkez ve şubeleri kapatılmış ve devlete karşı ayaklanan, örgüte üye olan yüzlerce ermeni tevkif edilmiştir.
  
  dahiliye nezareti'nin 104 yıl önceki işbu emir tarihi ermenilerce 'soykırım', osmanlı tarihi için ''ihanet'' günü olarak yerini almıştır..