paktolos

• paktolos, lidya’nın başkenti sardes’in tam ortasından geçen ve bugünkü ismi “sart dere” olan akarsuyun antik dönemdeki ismidir. paktolos, bozdağ’ın (bkz: tmolos) kuzey yamacından doğar. sardes’den geçerek antik dönemdeki ismi hermos olan gediz nehri ile birleşip ege denizi’ne dökülür.
  
  paktolos dünya tarihindeki en önemli buluşlardan bir tanesinin ortaya çıkmasında kilit rol oynamıştır : para.
  
  efsaneye göre bunu da dionysos’a borçludur. anadolu’nun yerli tanrısı olan dionysos en sevdiği arkadaşı silenos’un da yer aldığı bir alay ile frigya yaylalarında gezmektedir. o sırada silenos’un şarabın da etkisiyle uykusu gelir ve bir ağacın altında uyuya kalır. alaydan ayrılan silenos frigyalılar tarafından bulunur ve aşağılanır. bilge kral midas olayı duyar ve bu kişinin dionysos’un dostu silenos olduğunu anlar ve ona çok iyi davranır. midas, silenos’un dionysos’a ulaşmasını sağlar. bu durumdan haberi olan dionysos da midas’a gidip dostuna yardımcı olduğu için kendisine teşekkür eder ve midas’dan bir dilek dilemesini ister. midas da dionysos’dan dokunduğu her şeyin altına dönüşmesini diler. midas’ın bu dileği gerçekleşir ancak bir sorun ortaya çıkmıştır : midas’ın dokunduğu her şey altına dönüştüğü için kral ne yemek yiyebilmekte ne de su içebilmektedir.
  
  midas durumunu dionysos’a anlatır ve dionysos midas’a paktolos deresinde yıkanırsa eski haline dönebileceğini öğütler. midas hemen yola koyulur ve lidya’nın başkentinden geçen paktolos’da yıkanır. kral eski haline geri döner ancak midas’a bahşedilen özellik artık paktolos’a geçmiştir. paktolos akarken lidya’ya altın tozları getirmeye başlamıştır. lidya bu altın sayesinde dünyanın en zengin ülkesi haline gelmiştir.
  
  lidyalılar ülkelerinde bolca bulunan altını ticarette kullanmaya başladıklarında ortaya başka bir sorun çıkar. altın tozlarının aynı ağırlıkta ve saflıkta olmayışı altının ticarette kullanımını zorlaştırmaktadır. lidyalılar da altın tozlarını ağırlık ve saflık bakımından birbiri ile aynı olan ve bunun kral tarafından güvence altına alındığını üzerinde bir baskı ile belirten sikkeler basmaya başlarlar. lidya paktolos sayesinde dünyada ilk kez parayı kullanan ülke olmuştur.