sürrealizm

• sürrealizmin, realizm gibi belli başlı unsurları yoktur. sürrealizm de, sürrealist ressamın hayal gücü ürünü unsurlar yer almaktadır. bu unsurlar, ressamın düşüncesine bağlıdır. örneğin; birden fazla unsurun birleştirilmesiyle oluşturulmuş hayal gücü ürünü bir unsur vs. önemli olan, bu unsurlarda ressamın düşüncesini bulabilmektir. bunun için, sürrealist resimlerde; realist resimlerin aksine, unsurlar değil hayal gücü ve düşünce konuşur.
  
  gerçeküstücülük, 1924 yılında şair andre breton tarafından sürrealist manifestosu ile ortaya atılmış, tüm sanat dallarını kapsamıştır. yeni başlayan sürrealist akım, büyük bir kesim tarafından çok saçma görülmüştü. ancak, zamanla sürrealist ressamların artması ve sürrealist resimlerin büyük kesiminin beğeni toplaması nedeniyle önem kazandı. 20. yüzyılda, sürrealist resimler çok daha değerli görülmeye ve realist resimlerden daha pahalı fiyatlarla satılmaya başlandı. özellikle salvador dali ve pablo picasso, bu akımın başlamasında ve güçlenmesinde önemli yere sahiptir. bu ressamlardan başka: "p. j. jouve, pierre reverdy, robert desnos, louis aragon, paul eluard, antonin arnaud, raymond queneau, philippe soupault, arthur cravan, rene char, federico garcia lorca" sürrealizm de yeni bir kilometre taşı döşemişlerdir.
• meraklısına sürrealizmin şahane yolculuğu:
  1913: duchamp, ilk hazır yapıtı olan ‘bisiklet tekerleği’ni tasarlar.
  1915: picabia panama’ya gitmeden önce new york’a gelir. duchamp new york’ta man ray’le tanışır. sonrasında ‘large glass’ üzerinde çalışmaya başlar.
  1916: breton ve jacques vaché tanışırlar.
  1917: erik satie’nin ‘parade’ yapıtının gösterisi için yazılan bir makalede ilk kez apollinaire tarafından ‘sur-réalisme’ sözcüğü kullanılır. apollinaire’in ‘mamelles de tiresias’ çalışması, ‘sürrealist bir drama’ alt başlığı ile gösterilir. breton, apollinaire’in evinde ‘dada ı’in kopyalarını görür. louis aragon, philippe soupault ve breton tanışırlar.
  1918: breton, paul eluard ve jean paulhan tanışırlar. duchamp tuval üzerine çizeceği son resmi tu m’mi tamamlar. apollinaire ölür. breton, de chirico ile mektuplaşmaya başlar.
  1919: breton ve soupault ‘otomatik yazın’ın imkanlarını keşfeder. tristan tzara paris’e gelir. aragon, breton ve soupault tarafından çıkarılan littérature’ün ilk sayısı basılır. breton, lautréamont’un ‘poésies’lerini keşfeder. breton ve soupault’nun, aynı zamanda ilk sürrealist ve ‘otomatik yazın’ çalışması olan ‘les champs magnétiques’ denemesi, littérature’de basılır. jacques vaché intihar eder.
  1920: benjamin péret littérature grubuna katılır.
  1921: breton, viyana’da sigmund freud’u ziyaret eder.
  1922: kendilerini sonradan sürrealist olarak tanımlayacak olan jacques baron, rené crevel, robert desnos, george limbour ve roger vitrac, ‘littérature’ grubuna katılırlar. ‘uyku’ deneyleri başlar. man ray ve max ernst paris’e gelirler.
  1923: andré masson ilk otomatik resim denemesi olan ‘les quatre eléments’ çalışmasını bitirir, breton’la tanışır ve surrealistlere katılır. tristan tzara ve breton tartışırlar.
  1924: joan miro ‘terre labourée’ ve ‘le carnaval d’arlequin’ çalışmalarını bitirir ve antonin artaud, giorgio de chrico, francis gérard, mathias lübreck, georges malkine, max morisse, pierre naville, raymond queneau ile birlikte sürrealist gruba katılır. breton’un ilk sürrealist manifestosu yayınlanır. ‘la révolution surréaliste’ dergisi yayınlanır. sürrealist araştırmalar bürosu açılır. anatole france’ın aleyhine bir broşür yayınlanır. marco ristic’in önderliğinde yugoslavya’da sürrealist bir grup kurulur.
  1925: la révolution surréaliste dergisinin ikinci ve üçüncü sayıları yayınlanır. pierre, brasseur, michel leiris, jacques prévert, yves tanguy ve diğerleri sürrealistlere katılırlar. 27 ocak 1925 deklarasyonu yirmi altı sürrealist tarafından imzalanır. miro, ilk sürrealist sergisini açar. ‘exquisite corpse’ tekniği uygulamaya konur. paul claudel aleyhine bir broşür yayınlanır. ernst, ‘frotagge’ ve otomatik çizim tekniğini kullanmaya başlar. ‘closerie des lilas’da milliyetçilik karşıtı bir bildiri yayınlanır ve arbede yaşanır. paris, ‘galerie pierre’ de ilk sürrealist grup sergisi açılır.
  1926: ‘galerie surréaliste’in açılış sergisinde man ray’in retrospektifi sunulur. miro ve max ernst gruptan kovulurlar ve sonrasında yeniden geri çağrılırlar. belçika sürrealist grubu kurulur (camille goemans, marcel lecomte, louis scutenaire, rené magritte, e.l.t.mesens ve paul nougé). man ray, ‘emak bakia’ filmini çeker.
  1927: andré breton ve birkaç kişi daha komünist partisine girer ve terk ederler. artaud ve soupault, sürrealistlerle iletişimini keser. yves tanguy, ilk sergisini açar. magritte paris’e, sürrealistlerin yanına taşınır.
  1928: breton, ‘nadja’ ve ‘le surréalisme et la peinture’ çalışmalarını yayınlar. man ray ve robert desnos, ‘l’etoile de mer’ filmini tamamlar. luis bunuel ve salvador dali, ‘un chien andalou’ filmini çekerler.
  1929: baron, limbour, masson, naville, prévert, queneau, vitrac ve birkaç sürrealist daha breton’la tartışırlar ve yerleri, bunuel, rené char, salvador dali ve breton ile arası düzelen tzara ile değiştirilir. giacometti, sürrealist gruba katılır. ernst’in ‘la femme 100 tétes’ yapıtı yayınlanır. dali, ilk kişisel sergisini paris’te açar. çekoslavak sürrealist grubu kurulur (vitezlav nezval, jindrich styrsky, karel teige, toyen). breton, ikinci sürrealist manifestoyu, ‘la révolution surréaliste’ dergisinin son sayısında yayınlar. jacques rigaut intihar eder.
  1930: ‘le surréalisme au service de la révolution surréaliste’ dergisi basılır. desnos, sürrealistlerle iletişimini keser ve breton’a karşı bir broşür hazırlayan diğer dışlanmışlara katılır. victor brauner bükreş’ten paris’e gelir. l’age d’or gösterime girer. aşırı sağcı faşist bir grup, sinemayı ve salonu yağmalar.
  1931: wadsworth atheneum’da ilk ciddi sürrealist sergi organize edilir. sürrealistler, ‘association des ecricains et artistes récolutionnaires (a.e.a.r.)’ derneğine üye olurlar.
  1932: aragon, komünist partiye katılır ve sürrealistlerle iletişimini keser. breton, ‘les vases communicants’ı yayınlar. victor brauner, roger caillos, arthur harfaux, maurice henry, georges hugnet, marcel jean, meret oppenheim, henri pastoreau, gui rosey sürrealist gruba katılırlar. giacometti ‘galerie pierre colle’ de ilk kişisel sergisini açar.
  1933: breton, dernek disiplinine uymadığı için a.e.a.r’dan kovulur. ‘minotaure’ dergisi, albert skira ve e.téeriade’ın önderliğinde kurulur. kandinsky, sürrealizmin onur konuğu olarak paris’e gelir ve ‘salon des surindépandants’ salonunda bir konferans verir.
  1934: dali, ilk kez amerika’ya gider ve new york modern sanatlar müzesi’nde ‘sürrealist resim: paranoyak imgeler’ üzerine bir konferans verir. ernst, ‘une semaine de bonté’yu yayınlar. victor brauner, bükreş’e dönmeden önce galerie pierre’de ilk kişisel sergisini açar. sürrealistler, kendisine kötü davranan babasını zehirleyerek öldüren ve ölüme mahkum edilen ‘violette nozieres’e saygı duruşunda bulunurlar. jacques hérold, gisele prassinos (14 yaşında), dora maar ve leo malet, sürrealist gruba katılırlar. richard oelze paris’te çalışmaya başlar ve sürrealistlerle iletişim kurar.
  1935: wolfgang paalen ve berlin’den paris’e yapmış olduğu kuklalarıyla gelen hans bellmer, sürrealist gruba katılırlar. düzenli olarak sürrealistlerle iletişimde olan picasso, ilk şiirlerini yayınlar. copenhagen ve tenerife’de ilk uluslararası sürrealist sergi açılır. breton, sürrealistleri aşağılayan ılya ehrenburg’u tokatlar ve ‘congres mondial des ecrivains pour la déefense de la culture’ kongresinde konuşma hakkını yitirir. prag’ta ilk olarak ‘bulletin ınternational du surréalisme’ yayınlanır. masson, ‘pierre matisse galery’de ilk sergisini açar. oscar dominguez, pierre mabille ve j.brunius sürrealist gruba katılır. rené crevel intihar eder. brüksel’de ikinci ‘ınternational du surréalisme’ yayınlanır. sürrealistler, anti faşist ‘fighting union of revolutionary ıntellectuals’ bünyesi içersinde ‘contre-attaque’ hareketine katılırlar. david gascoyne’in sürrealizm üzerine ilk ingilizce kitap olan ‘a short survey of surrealism’ çalışması yayınlanır.
  1936: oscar dominguez, ‘decalcomania’yı keşfeder. paris’te, galerie ch.ratton’da ilk sürrealist nesne sergisi açılır. yamanaka’nın yönetiminde tokyo’da ilk sürrealist gazete çıkarılır. alfred h.barr organizasyonuyla new york modern sanatlar müzesi’nde ‘fantastic art, dada, surrealism’ sergisi düzenlenir. londra’daki new burlington galeri’de, içlerinde eileen agar, hugnes sykes davies, david gascoyne, humprey jennings, henry moore, paul nash ve herbert read’in de bulundukları uluslararası sürrealist sergi, üçüncü ‘bulletin ınternational’ ile birlikte düzenlenir.
  1937: artaud, akıl hastanesine yatırılır. kurt seligmann sürrealist harekete katılır. paalen, fümaj tekniğini icat eder. breton, sürrealist ‘galerie gradiva’nın açılışını yapar, ‘l’amour fou’ kitabını yayınlar ve minotaure dergisinin editörlüğünü üstlenir. matta, sürrealistlere katılır.
  1938: roland penrose ve e.l.t mesens london bulletin’i çıkarırlar. breton, meksika’ya yolculuğu sırasında, diego rivero ve troçki ile birlikte ‘pour un art révolutionnaire ındépendant’ bildirisini imzalar. paris’te (galerie des beaux-arts) ve amsterdam’da breton tarafından organize edilen uluslararası sürrealist sergi, ‘dictionnaire abrége du surréalisme’ kataloguyla birlikte ve duchamp, dali, ernst, man ray ve paalen’in katkılarıyla açılır. eluard, sürrealizmi terk ederek komünist partisine bağlanır. wilfredo lam, paris’e gelir. ernst, sürrealist gruptan ayrılır. sürrealistler, dali’den ayrılırlar.
  1939: ‘fédération ınternationale de l’art révolutionnaire ındépandant’ bülteni olan ‘clé’ yayınlanır. matta ve tanguy new york’a gelirler. kay sage ve paalen meksika’ya giderler.
  1940: meksika’da ilk uluslararası sürrealist sergi.
  1941: breton, ernst ve masson, amerika’ya göçerler. péret, meksika’da paalen’e katılır. aimé césaire tarafından martinique’de ‘tropiques’ dergisi yayınlanır.
  1942: new york’ta vvv’in ve meksika’da ‘dyn’ dergilerinin ilk sayısı basılır. new york’ta breton, patrick waldberg ve robert label toplanırlar. new york’ta max ernst ve dorothea tanning toplanırlar. new york’ta ‘artists in exile’ ve ‘first papers on surrealism’ alt başlıklarında iki sürrealist sergi düzenlenir. ‘the secret life of salvador dali’ basılır.
  1943: brüksel’de nougé, ‘rené magritte ou les ımages déefendues’ kitabını yayınlar. amerika’da bulunan seligman, sürrealistlerle iletişimini koparır. sophie tauber arp ve roger gilbert-lecomte ölürler.
  1944: paris’te, picasso’nun ‘le désir attrapé par la queue’ yapıtının özel okuması yapılır. new york’ta breton, arshile gorky’yi övgü yağmuruna tutar. hans richter’in duchamp, calder, ernst, léger ve man ray ile birlikte çekitği ‘dreams that money can buy’ gösterime girer. vvv’nin son sayısı basılır. rené daumal ölür. mathias lübeck almanlar tarafından rehin alınır ve öldürülür.
  1945: haiti’nin port-au prince kentindeki öğrenciler, breton’un verdiği konferanstan etkilenerek bir gösteri düzenler ve hükümeti düşürürler. desnos, ‘theresienstadt’ toplama kampında ölür. maurice nadeau’nun ‘histoire du surréalisme’ kitabı basılır.
  1946: breton, ilkbaharda paris’e döner. artaud, akıl hastanesinden çıkarılır.
  1947: ‘rupture ınaugurale’ manifestosu yayınlanır. breton ve duchamp tarafından ‘galerie maeght’te organize edilen uluslararası sürrealist sergi gerçekleşir. chicago’da ‘58. annual exhibition of american painting and sculpture: abstract and surrealist american art’ ana ve ara başlıklarında bir sergi düzenlenir. breton, tzara tarafından verilen bir konferansı protesto eder.
  1948: péret paris’e döner. jindrich heisler önderliğinde ‘néon’ dergisi kurulur. matta ve brauner gruptan atılır. prag ve şili’de uluslararası sürrealist sergi düzenlenir. din karşıtı kolektif manifesto ‘a la niche, les glapisseurs de dieu’, 15’i savaş öncesi gruptan olmak üzere 52 sürrealist tarafından imzalanır. artaud ölür. gorky, amerika’da intihar eder.
  1949: jean pierre duprey sürrealistlere katılır. şili’deki sürrealist grubun lideri j.caceres ölür.
  1950: ‘l’almanach surréaliste du demi-siecle’ yayınlanır. andré pieyre de mandiargues sürrealistlere katılır. julien gracq, edebiyata verilen ödüllere karşı bir bildiri yayınlar. dali, katolikliğe döndüğünü bildirir.
  1951: max hölzer’in editörlüğünde ‘surrealistische publikationen’ viyana’da yayınlanır. şair octavio paz, meksika’da ‘aguila o sol’ü yayınlar. katolik michel carrouges’nin gruba alınmasına protesto olarak a.acker, m.baskine, m.henry, j.hérold, m.jean, r.lebel, h.pastoureau, seigle ve p.waldberg, grubu terk ederler. breton, carrouges ile ilişkilerini keser. pieyre de mandiargues’e ‘eleştirmenler ödülü’ verilir. julien gracq’a ‘priz goncourt’ ödülü verilir ancak gracq ödülü reddeder. roger vitrac ölür.
  1952: paalen paris’e döner. ‘anarşist federasyon’ gazetesi ‘libertaine’de sürrealist çalışmalara yer verilir. saarbrücken’de sürrealist resim sergisi düzenlenir. breton, tarih öncesi mağara dönemine ait bir resme dokununca, esere zarar verdiği gerekçesiyle mahkemeye verilir. pierre mabille ve paul eluard ölür.
  1953: yves tanguy, sürrealistler tarafından gruptan çıkarılır. ‘l’un dans l’autre’ oyunu keşfedilir. jindrich heisler ve picabia ölür.
  1954: cezayir’deki koloni karşıtı devrimi savunan joyce mansour, ‘cris’ dergisini yayınlar ve sürrealist gruba katılır.
  1955: arp, ernst ve miro, ‘venice biennale’ ödülünü kabul eder ancak sadece ernst gruptan çıkarılır. tanguy ölür.
  1956: ‘hongrie, soleil levant’, budapeşte’de yayınlanır.
  1957: ‘cartes d’analogie’ adında kolektif deneyler üretilir.
  1958: atom araştırmalarına karşı ‘démasquez les physiciens, videz les laboratoires’ broşürü çıkartılır. dominguez intihar eder.
  1959: breton, matta ve brauner’i yeniden gruba alır. péret ölür. duprey ve paalen intihar eder.
  1960: paris’te ‘galerie d.cordier’de uluslararası sürrealist sergi düzenlenir. duchamp, new york’ta düzenlenen uluslararası sürrealist sergi’ye dali’nin son yaptığı resimlerden birini seçince protesto edilir.
  1961: tanguy’un karısı sürrealist ressam kay sage intihar eder.
  1962: kurt seligman intihar eder.
  1963: tzara ölür.
  1964: galerie charpentier’de ‘le surréalisme sources, histoire, affinités’ alt başlığı ile büyük bir sürrealist sergi düzenlenir. breton, kendi fikri alınmadan organize edildiği için sergiyi protesto eder.
  1965: almanya’da richard oelze’nin yapıtlarından oluşan gezici bir sergi düzenlenir.
  1966: breton, arp ve giacometti ölür.
  1967: magritte ölür.
  1968: duchamp ölür.
  1974: de chirico ölür.
  1975: bellmer ölür.
  1976: man ray ölür.
  1982: aragon ve wilfredo lam ölür.
  1987: masson ölür.
  1989: dali ölür.
  1994: delvaux ölür.
  
  (p. waldberg / surrealism)
• rene magritte'yi akıllara getiren akım.
• sözcük anlamı gerçek üstücülük olan surrealizm 1920li yılların başlarında ortaya çıkmış bilinçaltınin kendini dışa vurmasını amaçlayan, mantık dışı objeler, birbiriyle çelişen durumları yansıtan sanat akımıdir.
  
  1924 yılında yvan goll ve andre breton öncülüğünde iki ayrı surrealist grup oluşmuş ve iki ayrı sürrealist manifesto yayınlanmıştır. bunlardan andre breton'un öncülük ettiği grup öne çıkmış ve akımı tanımlamıştır.
  
  surrealism bu manifestoya göre aklın, rasyonelitenin hakim olmadığı bir düşüncenin yazıda, resimde, sinema ve diğer sanat dallarında kendini göstermesidir. aklın nesnelerle önceden kurduğu bağlantıları reddeder, nesnelere ait formların aşkın gerçekliğini kavramaya çalışır.
  
  akımın en önemli sanatçıları arasında salvador dali, luis bunuel, joan miro gibi isimleri sayabiliriz.
• sürrealizmin asıl amacı, bilinçaltının sanata yansıtılmasıdır. insanı yönlendiren iç güdülerdir, bilinçaltıdır. bu yüzden sürrealist eserlerde hayal gücü ve düşünce konuşur. insanların çoğu sürrealizmi saçma ve manasız görür; oysaki bu yanlıştır. sürrealist eserler de tıpkı realist eserler gibi ders verir, düşünceleri gösterir. tek farkı gerçekte olmayan unsurlardır.
  sürrealist eserler yaratmak istiyorsanız siz de, kesinlikle özgün olmalısınız. eğer özgün olmazsanız, hiçbir şekilde dikkate alınmazsınız. sürrealizmde, hayalgücünüzü konuşturmalısınız. bu hayalgücü eserleriyle de, insanları düşündürmelisiniz. unsurlar, büyük oranda hayal gücü ürünü olmalı ve insanı içine çekmelidir. ayrıca, sürrealist resimde bir canlılık göze çarpmalıdır. meşhur sürralist ressamların resimlerindeki unsurlar tamamen hayalgücüyle üretilmiş, canlı ve düşündüren unsurlardır. realizmdeki gibi, gerçekçiliği yakalamak önemli değildir. sürrealizmde; hayalgücü, düşündürmek ve etkileyicilik önemlidir.
• gerçeküstücülük olarak dilimize çevrilen sanat akımı.
  en bilinen temsilcisi salvador dali'dir.
• sürrealizm algılanan gerçeklikten ve ilişkilerden kendini soyutlamaya çalışır. düş, rüya ve bilinçaltının getirdiği öğeleri, algılanan zayıf gerçekliğin birleşiminden kendisini yeniden yapılandırır. breton manifestosunda şöyle der ; “ görünüşte birbirinin zıddı olan iki durumun, yani düş’le gerçeğin gelecekte çözüme ulaşacağına inanıyorum. yine benim inancıma göre, bunlar bir çeşit soyut gerçekte-gerçeküstü bir durumda çözümlenecektir. hiçbir zaman ulaşamayacağım o noktaya doğru ilerliyorum, ancak son ölümümün, onlara alabilecekleri zevkleri belirli bir dereceye kadar sağlayacağı konusunda kaygı duymayarak.” bir nevi akılı özgür bırakma olarak adlandırdığım ve böylelikle yaratıcılık bağlamında daha verimli olduğu söylenebilecek bir akımdır. geleneksel ve zihnin yüzeyine yerleşmiş bağlar ile ilişkisini kopararak bir anlamda devrimci ve provakatif özelliği vardır.
  
  sürrealizm olgusu otomatizm ile birebir ilişkilendirilir. rüya kavramı da bu konuda biliçaltının ortaya çıkması adına önem teşkil eder. sürrealist bir eserin ortaya çıkması için sembolizmin kendi sınırlarını oluşturan terminolojisinden çıkıp rüya sembolizmine dönüştüğü an da bu pratik yakalanmış olur.
• bazı örneklerini çözümlemeleriyle beraber incelediğimde beni etkileyen (bir kısmı hepsi değil) eserlerin bulunduğu akım.
  yukarıda detaylıca anlatmış zaten arkadaşlar ancak oturtamadığım bazı yerleri var
  şimdi bu sürrealizm denen olgu bilinç altının dışa vurumu. ancak aldığımız ilk nefesten hatta öncesinden yaşadıklarımız ve genlerimiz sayesinde bilinçaltımızla beraber bilincimiz oluşmaya başlıyor. ancak herkesin bilinçaltı kendi yaşadıkları yorumladıkları ile farklı oluşuyor. örnek olarak çocukluk aşkından aldığı ilk hediye midye kabuğu olan birisi ile babasının annesini dövdüğü sırada alkolün üstüne yenmiş midyelerin kabuklarına gözleri dalarak bakan iki farklı kişi düşünelim. ve bunlardan ilk aşkından aldığı hediye midye kabuğu olanın sevgilisin doğum günü yaklaştığı sırada sürreal bir resim yaparak midye kabuğu çizdiğini düşünelim. bu eseri bizim örneğimizde ki babasının annesini dövdüğüne tanıklık eden çocuk gördüğünde içinde sevgilisinden aldığı hediye midye kabuğu olan kişiye göre zıt duygular oluşturacaktır. yani herkesin bilinçaltı farklı şekillendiğinden dışa vurulmuş bilinçaltılarda herkes tarafından farklı yorumlanabilir.
  şimdi sorum şu;
  sürrealizm anlaşılma kaygısı güdüyorsa doğru anlaşılması için eser yaratıcısından bir yönlendirme gerekmiyor mu? yönlendirme yapılacaksa tamamen mantık ve gerçeklik baskısından kurtulunduğu söylenebilir mi?
  yönlendirme yapılmıyorsa her bilinçaltı farklı geliştiği için akımın temsil ettiği anlaşılma kaygısı nasıl sağlanacaktır?
  bana kendi içinde çelişen bir akım gibi geldi. bilgili arkadaşlar aydınlatırsa^{* *}sevinirim.
• bizde var mıdır? modern dönemde yoktur. ne resimde, ne şiirde, ne sinemada. ama mesela, cemal süreya'nın da belirttiği gibi, kaygusuz abdal'da, onun o esrar etkisiyle yazdığı şiirlerde, nefeslerde vardır. karacaoğlan'da da...
  
  tekerlemelerde vardır.
  
  aman aman dostum/ben sana küstüm/armudu kestim/tavana astım/pat dedi düştü/annem yoğurt getirdi/karıncalar üşüştü/kedi burnu batırdı/bu kediyi napmalı/pencereden atmalı/pencerede bir kuş var/kanadında gümüş var/eniştemin cebinde/türlü türlü yemiş var/yemişimi yediler/bana miskin dediler/ben miskinden beterim/sokak sokak gezerim...
  
  şiirde daha ziyade ercüment behzat lav'a yakıştırılsa, onun o 'ressam marangoz/işçi elektrik toz' diye başlayan şiirine işaret edilse de ondan da bu akım çıkmaz.
  
  sonra tabii cahilane bir biçimde garip şiirine de iliştirildi bu cereyan. değildi, garip gerçeküstü olamayacak kadar gerçeküstüydü.
  
  sonra ikinci yeni. ona da yakıştırıldı ne hikmetse. en önde gelen temsilcileri yalanladı bunu.
  
  resim zaten olmadı da, peki ya sinema?
  
  bizde gerçeküstü sinema oldu mu? oldu efendim, olmaz olur mu?
  
  rahmetli onat kutlar 'su' diye bir filmden bahseder mesela.
  
  "iyi niyetle yapılmış bir köy filmiydi. görüntüleri temizdi. ama senaristin öyle ilginç diyaloglarıyla karşılaştım ki, bu ciddi film yer yer beni gerçeküstücülerin 'söz oyunları' gibi şaşırttı. örneğin bir sahnede yaşlı ve kızgın ağa, başını bilgiç bilgiç sallıyor ve 'kazın ayağı öyle değil, kazın ayağı büyüktür!' diyordu, kazın ayağı deyiminin bu tür bir kullanımına ilk kez rastlıyordum. başka bir sahnede ise genç karısının bir delikanlı ile mercimeği fırına verdiğini öğrenen ağa, yaşlı ve genç karılarının önünde koca bir baltayı kapıyor ve kapının yanındaki büyük taşa vurarak taşı parçalıyordu. ağa'nın yaşlı karılarından biri genç karısını paylıyordu bu olay üzerine. 'gördün mü, ağa senin yüzünden baltayı taşa vurdu...'"
  
  gerçeküstücülüğün bizdeki tezahürü bu. sonraları tabii gerçek kesit'ler filan çıktı. neyse, onat kutlar'dan devam edelim...
  
  "(...) kilyos'ta kalabalık kumsalda sıcak bir yaz günü. kumsalın bir köşesinde üç dört kişi tuhaf bir iş yapıyorlar. yaklaşıyorum. bir konulu film çekimi bu. vücutları kötü beslenmeden ötürü az gelişmiş iki figüran kıyasıya dövüşüyorlar. yönetmen onları izliyor ve görüntü yönetmenine birkaç provadan sonra 'motor' diyor. ortada ne doğru dürüst bir ekip var, ne senaryo, hatta ne aktör veya aktris. yönetmen filmini bir yeni harman sigarasının paketi üstüne aldığı notlara göre yönetiyor... aynı yıllarda cassavates, uluslararası sinema basınına filmini nasıl doğaçlama çektiğini anlatıyor... oysa yönetmenimiz 'ecriture automatique'i çoktan keşfetmişti el yordamıyla."
• dada'nın anlamsızlığına ve çözümsüzlüğüne neden olan şeye çözüm bulmak isteyen paris dada içindeki breton'un teorileştirerek kurduğu ve aslında bir çelişki olarak kendiliğinden oluşan bilinçdışı eserlerin sonunu getiren estetikçi sanat akımı.