12 imam

• hz. muhammed'in ev halkı ve torunları olan 12 dini önderdir.
  
  gerek sünni gerekse alevi/şii tasavvuf ekollerinde 12 imam'ın merkezi bir yeri olsa da, tasavvuf dışı sünnilikte ve özellikle de vahabilikte kendilerine bir parça şüpheyle yaklaşılır. söz konusu şüphe, emevi-abbasi hattındaki siyasi geleneği taşıyanların, ehl-i beyt imamlarını ciddi ve meşru bir rakip olarak görmüş olmalarından ileri gelir. bugüne dek gelmiş olan bu algının dayandığı zihinsel kod, (iktidar ve o iktidarın oluşturduğu siyasi gelenek açısından) "bölücülük" ile karşılık bir "muhaliflik"tir - ki bu bakış, 12 imamın çoğunun suikastler sonucu ölümünü netice vermiştir.
  
  12 imamın hayat hikayeleri, insanları iyiliğe davet eden öğütleri ve haksız olana ne kadar güçlü olursa olsun boyun eğmeme prensibine güçlü vurguları, ölümlerinin ardından sözlü ve yazılı kültüre dahil olmuş ve bu çerçevede geride bıraktıkları mirası esas alan güçlü bir söylem oluşturmuştur. tarihi olaylarla da şekillenen bu söylemin içerisinde, acı, hüzün, matem ve adaletsizliğe uğramışlık eksenindeki hisler çok güçlüdür. türbe ziyaretlerinin tasavvuf ekollerince ve özellikle de şii inancınca merkezi bir öneme sahip olması nedeniyle 12 imamın mezarları da ayrı bir önem kazanmış ve (türbelerde ve diğer yerlerde) gerçekleştirilen ritüeller söz konusu hislerin asırlar boyunca canlı kalarak kollektif bilince kazınmasına neden olmuştur. (asırlardır çok sayıda insan tarafından gerçekleştirilmekte olan türbe ziyaretleri, özellikle şii inancında, hac kadar olmasa da ona yakın bir öneme sahiptir.)
  
  her dönemde çok sayıda müslümana ilham kaynağı olan 12 imamın kim oldukları ya da diğer müslümanların kendilerini neden bu denli önemli buldukları, türkiye'de (tarikat çevreleri haricinde) islami kesim tarafından dahi bilinmemektedir. 12 imama yönelik bu yaygın ilgisizlik, türkiye halkını 12 imama ve onların çevresinde oluşmuş olan köklü geleneğe neredeyse tamamen kayıtsız kılmıştır. örneğin, 12 imamın bugün itibariyle ırak ve iran sınırları içerisinde yer alan mezarlarına, aradan bin yılı aşkın bir zaman geçtikten sonra bile halen farklı müslüman ülkelerden çok sayıda insan akın etmektedir. ancak türkiyeliler, hemen yanı başlarında gerçekleşen bu büyük ve canlı etkinliklere ilgi göstermek bir yana, bin yılı aşkın süredir devam etmekte olan bu süreçten büyük ölçüde habersizdirler. halbuki, bu denli ciddi bir antropolojik zenginliğe merak duymak için değil dindar ya da şii, müslüman olmak dahi gerekmez.
  
  islami anlayışı sünni ve alevi tasavvufçuluğuna dayanan ve bu nedenle de dört bir yanı türbelerle dolu olan anadolu'nun bugün itibariyle emevi sünniliğine bu denli yaklaşmış olmasında diyanet islamı'nın önemli bir etkisi olmadığını söylemek zordur. (bkz: türbe ziyaretleri/@derinsular)
  
  ana tema:
  (bkz: islam/@derinsular)
• isimleri, doğum ve ölüm yılları, kabirlerinin yeri ve hz. muhammed'e olan akrabalıkları aşağıdaki gibidir:
  
  (01) imam ali (600-661) necef, ırak. (hz. muhammed'in damadı)
  (02) imam hasan (624-680) cennet-ül baki, medine. (imam ali'nin oğlu, hz. muhammed'in torunu)
  (03) imam huseyn (626-680) kerbela, ırak. (imam ali'nin oğlu, hz. muhammed'in torunu)
  (04) imam zeynel abidin (658-712) cennet-ül baki, medine. (imam huseyn'in oğlu)
  (05) imam muhammed bakır (677-732) cennet-ül baki, medine. (imam zeyn el-abidin'in oğlu)
  (06) imam cafer sadık (702-765) cennet-ül baki, medine. (imam muhammed el-bakır'ın oğlu)
  (07) imam musa (744-799) bağdat, ırak. (imam cafer-i sadık'ın oğlu)
  (08) imam rıza (765-817) meşhed, iran. (imam musa'nın oğlu)
  (09) imam muhammed el-taki (810-835) bağdat, ırak. (imam rıza'nın oğlu)
  (10) imam ali el-hadi (827-868) samarra, ırak. (imam muhammed el-taki'nin oğlu)
  (11) imam hasan el-askeri (846-874) samarra, ırak. (imam ali el-hadi'nin oğlu)
  (12) imam muhammed el-mehdi (868-?) ölmediğine inanılıyor.* (imam hasan el-askeri'nin oğlu)
  
  (*) : şii inancında, 12. imam muhammed el-mehdi'nin ölmediğine, takriben 874 yılında "gizlendiğine", "gayb alemine geçtiğine" ve kıyametin kopmasına yakın bir zamanda mehdi olarak geri döneceğine inanılır. bir başka deyişle, şiiler, islam'da yaygın olan mehdi inancını paylaşıyor olsalar da, olayın başlangıcını 12. imam'a bağlarlar.
  
  ana tema:
  (bkz: islam/@derinsular)
• toplamdaki 11 imam mezarı, 6 ayrı mezarlıktadır:
  
  (1) necef'teki (ırak) imam ali camisinde: imam ali
  (2) medine'deki cennet-ül baki mezarlığındaki dört imam: imam hasan, imam zeyn el-abidin, imam muhammed el-bakır, imam cafer-i sadık
  (3) kerbela'daki imam huseyn türbesinde: imam huseyn
  (4) bağdat'taki el kazımiye camisindeki iki imam: imam musa ve torunu imam muhammed el-taki
  (5) meşhed'deki (iran) imam rıza türbesinde: imam rıza
  (6) samarra'daki (ırak) el-askeri camisindeki iki imam: imam ali el-hadi ve oğlu imam hasan el-askeri
  
  suudi arabistan'ın medine şehrinde yer alan cennet-ül baki mezarlığı ile ırak ve iran'daki diğerlerinin sadece resimlerine bakarak dahi, vahabi ile şii kültürleri arasındaki derin farklılıkları görebilmek mümkündür. vahabi iktidarının şirk olduğu düşüncesiyle mezar taşlarını dahi yıktırmış olması nedeniyle cennet-ül baki mezarlığı sadece düz bir toprak zeminden ibarettir. imam ali camisi, imam huseyn türbesi, ve imam rıza türbesi gibi görkemli şii yapıları ise, mescid-i haram'ı ve mescid-i nebevi'yi andırır.
  
  ana tema:
  (bkz: islam/@derinsular)