eshilos ^*

• m.ö. 525/524 ile m.ö. 456/455 tarihleri arasında yaşamış antik yunan oyun yazarı.
  
  mö 5. yüzyılda tragedyanın asıl şeklini aldığı yazar eshilos'tur. (mö 525-424 ) eleusis'te doğmuştur. bu tarih, peisistratos'un parlak egemenliğinin onun ölümüyle son bulmasından üç yıl sonraya geliyor. onun dönemi büyük politik kişiliklerin dönemi olmuştur. isthenes, miltiades, themistokles, kimon, ephialtes, perikles gibi. tümden kişisel olan nitelikleri açısından eshilos eleusis site devletindeki eski bir soylu aileden gelmedir. dönemim şairleri pindaros, simonides, khoirilos, sofokles ile ilişki içindeydi. eshilos salt bir yazar değildi, dönemin etkin düşünürlerindendi.
  
  tragedya yazmaya yaklaşık mö 500'lerde, yani gençliğinde başlamıştır. 2. yüzyılda coğrafyacı pausanias'a göre bir gece tanrı dionysos rüyasına girip, ona yeni oluşmakta olan tragedya sanatına yönelmesini söyler. eshilos rüyasından uyanınca bir tragedya yazmaya başlar. maraton, salamis, pers savaşlarına katılmıştır. tragedya yarışmalarına gençliğinde katılmaya başlamıştır. ilk ödülünü 485'te kazanmıştır. eserlerinde koroya önem vermiş, oyunlarını mitolojiden almıştır. tanrıların ve kahramanların en önemli ve en etkileyici taraflarını seçmiştir.
  
  eshilos, konuları bakımından birbiri ile ilgili üç oyunu birleştirmiş (trilogia=üçleme), sonuna bir satyr oyunu eklemiştir. doksan kadar oyun yazmış olmasına rağmen elmizde sadece yedi tanesi ulaşmıştır. mö 458'de orestia adlı trilogiasıyla (agamemnon, adak sunucuları, eumenidler) son zaferini kazanmıştır. trilogianın konusu orestes in babasının katilinden ve annesinden aldığı öçtür. yarışmalarda elli iki kez ödül kazandığı sanılıyor. 472'de sahnelediği persler adlı oyunu diğerlerinden tarihi, konu olarak işleme bakımından farklıdır. bu oyunda yazar, atinalıların yiğitliklerini, perslerin ağzından övüp perslerin yenilgisini tanrılara bağlar. elimize geçen yedi oyunundan ilk yazılanı yalvarıcılar'da elli kişilik koro ve bir kahraman vardır. eshilos bu oyunda tek bir oyuncu kullanırken persler, tebai'ye karşı yediler ve zincire vurulmuş prometheus adlı oyunlarıyla tragedyaya ikinci oyuncuyu getirmiştir ve böylece karşılıklı konuşmaların oranı artmıştır.
  
  oidipus'un oğullarının çatışmasını anlatan tebai'ye karşı yediler ile mö 467'de birincilik kazanmıştır. zincire vurulmuş prometheus'ta koro şarkılarının azalmasıyla oyunu konuşmalar ilerletmiştir. konusu promethes'un ateşi çalıp insanlara öğretmesi nedenyile zeus tarafından cezalandırılmasıdır.
  
  eshilos oyunun sunulması ile ilgili de maske, elbise ve yüksek ayakkabılar gibi yeniliklerde getirmiştir. dili güç anlaşılan, ağdalı bir dildi. toplımdaki dini ve ahlaki konuları işlemiştir. karakterlerin derinine pek inmemiş, kahramanların kin, intikam, gurur gibi duygularını başarıyla aktarmıştır.
  
  eshilos kendi doğduğu yer olan eleusis'te temellerini bulmuş demeter tapımı eleusian gizemlerine yönlendirilen yunanlılardan birisiydi. ismindende anlaşılacağı gibi tapımın üyeleri bir anlamda mistik, ulaşılması güç bilgiler edinmek zorundaydı. bu tapımın üyeleri aksi taktirde ölüm cezası alacakları koşulda tapım dışındakilerre gizemlerle ilgili hiçbir şey anlatmama, tapımın üyelerinin kendilerinden olmayana gizemler konusunda hiçbir şeyi açığa vurmama amacıyla aksi taktirde ölümle cezalandıracakları gerçeği dolayısıyla, gizemlerle ilgili detaylar çok azdır. bununla birlikte, aristoteles'e göre eshilos'un oyunlarından birine gizli bölümlerle ilgili ipuçlarını gizliden aktardığı iddia edilir. bazı kaynaklara göre halktan kızmış biri sahnede performans sırasında eshilos'u öldürmeye çalışmış fakat eshilos kaçmıştır. kendisi aleyhine açılan dava için hakim önündeyken eshilos bu yaptığının hoş görülmesini dilemiştir. fakat onun serbest bırakılması ise sırf pers savaşlarında verdiği çabalardan ötürüdür.
  
  oyunları:
  
  persler
  tebai'ye karşı yediler
  oresteia
  agamemnon
  adak sunucuları
  yakarıcılar
  eumenidler
  zincire vurulmuş prometheus
  
  kaynak: vikipedi.
• m.ö 5. yüzyılda yaşamış ve tragedyaya klasik biçimini kazandırmış yazar. maraton ve salamis savaşlarına da katılmış ve bu savaşlara ilişkin izlenimlerini persler adlı oyunuyla sahnelemiştir.
• antik yunanda oyun yazarıdır.
  perslere karşı yapılan savaşlarda bulunmuştur. kardeşi ile birlikte perslere karşı yapılan bir savaş kardeşi ölmüştür. bu savaş o zamana kadar yenilmezlikleri ile övünen pers ordusunun en güçlü döneminde aldığı ilk yenilgi ve ağır bir darbedir.
• döneminde trajediye yön veren abimizin ölümü bir kartalın-?- (muhtemelen bir akbabanın) elinden, muhtemelen eshilos'un kel kafasını bir kayaya benzetmesi ve pençelerinde avladığı kaplumbağayı, kabuğunu kırmak amacıyla yüksekten bırakmasıyla olmuş. bayağı şanslı biriymiş bu kartal.
  
  wikipedia'da okudum ve okurken yazan kişilerin, editleyenlerin gülmekten yazamadıklarını tahmin ediyorum.
  
  15. yy ressamı maso finiguerra'nın tasfiri.
• (bkz: aiskhylos)