beethoven senfoni no. 8

• ludwig van beethoven'in 1812 yazinda besteledigi sekizinci senfonisinin ilk temsili 27 subat 1814'te viyana'da verilmis. bölümleri:
  
  allegro vivace e con brio
  allegretto scherzando
  tempo di menuetto
  allegro vivace
• neseli ve sakin tabiatta bir beethoven senfonisi olduguna dair genel goruslere pek katilamiyorum. beethoven'a ozgu o siddetli nevrotik gerilimler daha ilk bolumden itibaren kendilerini belli ediyorlar. o epik gerilimlerle biriken enerji sonra yavas yavas cozulup bosaliyor ikinci ve ucuncu bolumlerde, ama tamamen yok olmuyor. dorduncu bolumde gerilim tekrar dinleyicinin karsisina tam saha pres cikiyor. finaldeki codanin cozulumu ise bir turlu tamamlanamiyor sanki. bitsem mi, bitmesem mi sorusu akillarda kaliyor.
• bu yapitin neseli ve sakin tabiatta oldugu gorusu oldukca yanilticidir. ornegin sonat formundaki ilk bolumun gelismesi hic de neseli ve sakin degildir. aksine oldukca gerilimlidir. zaten yapitin ilk ve son bolumleri hicbir sekilde sakin degildir, temalari oldukca canli ve dinamiktir.
  
  yapitin muzikal karakterine iliskin bu yaniltici goruslerin olusma nedeni sanirim yapitin, muzigine ickin inanilmaz dinamizmi tam olarak gercekleyemeyen \ ortaya koyamayan yorumlardan dinlenmesinden kaynaklaniyor.
  
  yapita iliskin dikkate sayan kimi noktalar :
  
  * yapitin ilk bolumu basladigi anda ana temayi hicbir giris vs. olmadan cat diye suratimiza carpmasi
  
  * ayni bolumun sonat formuna uymasi : serim - serimin tekrari - gelisme - serimin turevi (rekaputilasyon) - kapanis yapisinda olmasi
  
  * bolumun kapanisinin neredeyse serimin kendisi kadar surmesi (beethoven'in bolum kapanislarina verdigi oneme guzel bir ornek) ve bu kapanista zengin muzikal malzemenin gorkemli \ guclu bir islemeye tabi tutulmasi
  
  * ikinci bolumdeki takintili tempo tutus^*. bu bolumde de muzik gorece sessiz olsa dahi oldukca dinamiktir. hector berlioz bu bolum icin 'bestecisinin aklina hicbir degisime ugramadan direk cennetten dusmus' degerlendirmesini yapar.
  
  * klasik bir senfoniden beklenecegi uzere 2. bolumun bir yavas bolum olmamasi. dahasi yapitta bir yavas bolum olmamasi.
  
  * 3. bolumun bizzat beethoven tarafindan senfoni piyasasindan kaldirilmis menuet olarak basliklandirilmasi ki bolumun muzikal karakterinin norrmal bir menuet muziginin karakteriyle alakasi yoktur. yapisal olarak da farkli olarak trio'sunun ikinci kismi tekrardan muaftir. bu haliyle yapisi a ve b menuet'nin c ve d trio'nun alt kisimlarini temsil etmek uzere :
  
  a - a - b - b - c - c - d - a - b
  
  seklindedir. burada c kismi trionun basini temsil eder ve kornolarla klarnetler arasindaki cok hos bir diyaloga sahne olur. yaylilar diyaloga dahil oldugunda d baslamis olur. trio'nun orkestralamasi igor stravinsky tarafindan takdire sayan bulunur.
• yapitin finali ayrica ele alinmasi gereken bir bolumdur.
  
  klasik senfonilerde (ve dahi bircok oda muzigi yapiti ve piyano sonatlarinda vs.) final bolumu ilk iki bolumle (genelde sonat formunda yazilan ilk bolum ve yavas olan ikinci bolumle) muzikal icerik ve materyalin islenmesi acisindan kiyasla daha basit bir yapidadir. bunun mozart ve haydn'da istisnalari olabildigi gibi (yapitin final bolumu ornegin ilk bolumun cap ve muzikal zengiligine denk olabildigi) beethoven'da is kimi zaman tersine doner; final bolumu yapitin en onemli, en kapsamli, en iddiali bolumu olur.
  
  bu yapit bu tersine donmelere ornek teskil eder.
  
  final yaylilarin sundugu sessiz, kesikli ve dinamik temayi sunar ve hemen tum orkestra bunu kendine maleder. canli isleme yorucu denebilecek bir sekilde devam ederken bolumun seriminin tekrari olmaksizin gelismesine gecilir. serimin tekrarinin olmamasi dahi kendi basina bir olaydir. beethoven senfonilerinden 6. haric hicbirinin finalinde serimin tekrarinin olmamasi gibi bir durum gozlemlenmez. 3. senfonisi de bir istisnadir ancak onun finali zaten sonat formunda degil 'tema uzerine cesitleme' seklinde bestelenmistir. bu yapitin (8. senfoni) bestelendigi tarihte ise 9. senfonisini daha bestelememistir dolayisiyla onu istisnalar listesine dahil etmedim, istisna oldugu halde...
  
  gelisme kontrapuntal ve asimetrik yapisi ile oldukca carpicidir. sonrasinda beklenecegi uzere serimin turevi (rekaputilasyon) gelir.
  
  oldukca yogun bir muzikal yazi ile donatilmis olan bu kisimlar sadece 3.30dakika.saniye (ornek kayitta) icerisinde biter ancak bu noktada sasilasi bir durum goze carpar: bolumun bitmesine daha bir o kadar sure vardir.
  
  peki bu sure ne ile dolacaktir?
  
  burada beethoven 2. bir gelisme baslatir !
  
  ve tabii kambersiz dugun olmayacagindan bu 2. gelismenin sonunda 2. bir rekaputilasyon !
  
  bir serim, ikiser gelisme ve rekaputilasyondan sonra bolumun kapanisina gelebilmisizdir. bu kadar tantanadan sonra dahi beethoven o bir turlu bitmeyen bitislerinden (kapanmayan kapanislarindan) birisi ile karsimiza cikmakta bir beis gormez.
  
  ozet:
  
  serim
  1. gelisme
  1. rekaputilasyon
  2. gelisme
  2. rekaputilasyon
  kapanis
  
  yukarda yapilan anlati bolumun bir analizidir. ben daha oncesinde [2. gelisme + 2. rekaputilasyon + kapanis] grubunun tumune kapanis diyordum zira bir klasik senfoni finalinde 2. bir gelisme ve \ veya rekaputilasyon olabilecegini aklima almiyordu. tabii oylesi bir degerlendimede kapanis, bolumun yarisi kadar suruyordu ki bu da bolumun besteci tarafindan oldukca dengesiz bir sekilde bolumlendigi sonucunu cikariyordu.
  
  bolumun baska tur analizleri de yapilabiliyor. ornegin sonat-rondo formunda bir final olarak ele alinabiliyor. ben yukardaki analizi ve buna bagli isimlendirmeleri daha akla yatkin buldugumdan onu aktardim. sonucta beethoven bir klasik senfoni finalinde yoruma acik bir formla karsimiza cikabilmistir, ayni 9. senfonide de olacagi gibi.
• 2. kısmını her dinleyişimde ağladığım senfonidir. mükemmel ötesidir, beethoven'ı beethoven yapan senfonidir. hatta tapılasıdır, o derece.
  
  yıllar sonra gelen edit: osuruktan teyyarenin kabin amiri uyardı. bahsettiğim 7. senfoninin 2. kısmıydı. nasıl bir cahilsem o zamanlar 8 demişim.
• fatih sultan mehmet ve kanuni sultan suleyman arasindaki ıı.beyazid gibi 7. ve 9. senfoni arasinda kalmistir.