byerley türk ^*

• ingiliz atlarının elde edilmesinde yararlanılan kısraklardan birinin tanımı.orta asya kökenli bir kısrak olduğu varsayılmaktadır.
• darley arabian ve godolphin arabian adlı aygırlarla birlikte yaşayan bütün safkan ingiliz atlarının atası olarak gösterilen aygır. 1686 da buda kalesi kuşatmasında seyisi ile beraber bir ingiliz albayı tarafından esir alınmıştır. e yayınları tarafından basılan jeremy james'in türk atı ingiliz yarış atlarının atası isimli romanı bu aygırın hikayesini anlatır.
• asıl adı azaraks ''ateşin oğlu'' anlamına gelen karaman soyundan gelen bir türk atının ingiliz atlarının soyunun atası olduğu söylenir. hatta bu konu hakkında ortaya atılan bilimsel araştırmalarda vardır, ben merak edip jeremy james adındaki atlara meraklı bir yazarın byerley turk isimli gerçek olaylardan yola çıkarak kendi kurgusuna dayandırdığı romanını okudum, roman hakkındaki bilgileri kısaca şöyle verebilirim...
  roman bir seyisin azaraks isimli atıyla 1683 te osmanlının viyana kuşatmasının yenilgiyle sonuçlanması sonucu hristiyanların buda kalesini ele geçirmesini ve kendisinin köle olarak azaraks ında savaş ganimeti olarak ingilizlerin eline düşmesini ve bundan sonra atı ve seyisini satın alan albay robert byerleyin yeni atı azaraks ile ingilteredeki katıldığı savaşlardan tutunda yarıştığı yarışlarda unutulmaz bir at olarak tarihteki yerini almasını anlatıyor. (ingilizlerin azaraks ismini hitap edemedikleri için byerley turk ingilizlerin ata verdikkeri yeni isimdir).
  roman 500 sayfaya yakın olmasına rağmen azaraksın yani '' byerley turk'' un seyisiyle ve sonradan onu satın alan robert byerleyinde atla kurduğu duygusal ilişkinin güzel anlatılmasının yanında viyana, buda ve ingilterede katıldığı savaşlarıda güzel bir biçimde anlatmaktadır. kısaca byerley turk ingilterede efsane olmuş gerçek bir attır, akıllara neden böyle efsane olmuş bir atın türk halkı ve medyası tarafından gerektiği ilgiyi hala bulamadığı düşüncesi geliyor, romanı alıp okursanız azaraks'a ve onun asil ruhunun bu ilgiyi hakettiğini anlarsınız.
• bir ahal teke atıdır.
• türkmen atı olup bugunki tüm ingiliz atlarının atasıdır.
• (bkz: ahal teke)
• türkçe tabiri ile ingiliz atı, uluslararası tabiri ile thoroughbred yarış atı ırkının, günümüzde soyu devam eden, 3 büyük soy kurucu aygırlardan ilki. kısrak değil, aygırdır kendileri. soyu tükenmek üzeredir.
• byerley türk
  bir kitap ve önemli bir türk atı...
  
  16 mart batı atçılık ve koşuculuk tarihinin önemli bir günü ve byerley türk’ün ölümünün yıldönümüdür. bylerley türk, doru bir türk savaş atıdır. çok genç yaşında, ikinci viyana kuşatmasına katılmış, daha sonra buda kuşatmasında seyisi ile birlikte esir alınarak ingiltere’ye götürülmüş ve orada byerley isimli bir ingiliz albaya satılmıştır. o tarihten itibaren byerley türk adı ile bilinir. 25 yıllık kısa ömrüne, kahraman bir gazi ve son derece görkemli bir at olarak, biz insanların çoğundan daha değerli başarılar sığdırmış, seceresi batı dünyasının bütün yarış atlarında devam etmiş, mitolojik karakteri ve ünü günümüze kadar ulaşmıştır. herşeyden önce saf ve gerçek bir türk atı olarak şan ve şerefimizi, biz viyana ve buda yenilgilerinden sonra geri çekilirken, o yüceltmiş, günümüze dek taşıdığı türk adının onur, gurur ve saygınlığını devam ettirmiştir. bu muhteşem türk savaş atının başarılarına şapkamı çıkarıyor, onu, tutamadığım göz yaşlarımı silmeye çalışarak, huşu içinde anımsıyorum. ruhu şad olsun.
  
  byerley türk, godolphin barb ve darley arabian ile birlikte, önemli ve başarılı bütün batı yarış atlarının atasıdır. hristiyan’lar tarafından esir alınan ve önce savaşa ve yarışlara sokulduktan sonra damızlık olarak kullanılan türk savaş atlarının ilki ve en önemlisidir. son derece görkemli, iri, yalnız kendisine iyi bakan ve hoşnut eden sahibine sadık, vahşi, bağımsız ve kendi başına buyruk asya kökenli gerçek bir türk atıdır. arap atı değildir.
  
  beyerley türk, balkanlarda bir yerde, 1678 yılının fırtınalı bir haziran gecesi sabaha karşı, gök gürültüleri ve yıldırımlar arasında, kendisi gibi doru, zarif adlı bir karaman kısrağına doğmuştur. ismi ateş olan demirkır babası da kendisi gibi ele avuca sığmaz bir aygır ve gazi savaş atıdır. rengi annesine, huyu ise babasına çekmiştir. fırtınalı bir gecede hamileliğinin son anlarını yaşamakta olan zarif ahırdan kaçarak gecenin zifiri karanlığında kaybolmuş ve ertesi sabah, nehir kenarında doğurduğu tayı ile birlikte, çiftliğe geri dönmüştür.
  
  byerley türk’ün anne ve babsının isimlerinden oluşturulan türkçe bir adı da vardır. babasının ateş adının ilk harfi olan a, annesinin zarif adının ilk harfleri olan zar ile birleştirilmiş ve kendisine, ateş çocuğu anlamına gelen azarax ismi verilmiştir.
  
  yaşamının yaklaşık ilk 10 yılını savaştan savaşa tehlike ve macera içinde geçiren azarax, bu süreyi hep, kendisine doğduğu günden beri büyük bir şefkat, özen ve itinayla bakan seyisi ile geçirmiş, onunla birlikte esir alınmış ve yine onunla birlikte ingiltere’ye götürülmüştür. byerley türk’e aynı seyis ingiltere’de bir yıl kadar daha bakmış, sonra bir gün kayıplara karışmıştır.
  
  byeley türk her ne kadar savaşlarda kaybettiği yakın arkadaşları olan diğer savaş atlarının arkasından birkaç gün kişneyerek matem tutmuş ve sonra onları unutmuş ise de, seyisini unutması haftalar almıştır. bu arada yemek içmekten kesilmiş ve giderek zayıflamaya başlamıştır. albay byerley, bir kaç ay önce umulmadık bir şekilde bir yarış kazanan, hayranlık duyduğu bu muhteşem türk savaş ve yarış atının sağlığını uzaktan endişe ile izlemiş ve bir gün kendisine yaşadığı ikâmethanede pişirilen bir pastayı ikram ederek gönlünü kazanmak istemiştir. byerley türk,önüne konulan arpa ve yulafı reddederken, bu beklenmedik ikrama hayır diyememiş ve kaybolan seyisinin ardından matem tutmaktan vaz geçerek, albayın arkadaşlık teklifini kabul etmiştir.
  
  byerley türk’ün inanılmaz yaşamı, türkiye’ye gelip bir at satın alan ve türkiye’de altı ay at koşturarak araştırma yapan jeremy james tarafından ölümsüzleştirilmiştir. kitabın adı:
  
  the byerley turk
  the ıncredible story of the world’s first thorougbred
  
  stockpole books tarafından 2005 yılında ingilizce olarak yayınlanan, daha sonra türkçeye de çevrilen bu önemli kitabı, okuması biraz zor da olsa, ingilizce bilen her türk’e hararetle tavsiye ediyorum.
  
  kitap bir atın yaşam öyküsünden çok daha fazla bir yapıttır. aynı zamanda viyana kuşatmasında ve onu izleyen türk bozgununda ve daha sonra gelen buda yenilgisinde yaşanan korkunç acıları dramatik ve gerçekçi bir şekilde bir türk’ün bakış açısından dile getiren tarhisel bir belgedir de......
  
  batıda türk’ün adı bir at tarafından yüceltilirken, osmanlı imparatorluğunun çöküşünün başlangıcına şahit olunması, çelişkiler dolu tarihimizi süsleyen ve ona renk katan ilginç ironilerden biridir.
  
  kitabı her ele alışımda duygusallığıma yenik düştüm ve ağladım. bunu itiraf ediyorum ama, inanın ki utanmıyorum. yaşamımda kendimi hiç bu kadar duygusal hissetmemiştim. byerley türk’ün ölümünü anlatan cümleler her seferinde beni, 300 küsür yıl önce vuku bulan bir trajedinin sonunu sanki hiç beklemiyormuşum gibi, hıçkırıklara boğuyor. bu ilginç deneyimimi sizlerle de paylaşmak istedim.
• bugün koşulan 92. gazi koşusunu 27. kuşaktan torunu olan hep beraber isimli tay kazanmistir.
• dünya yarışçılığından maalesef soyu tükenmek üzeredir. bu soydan dünya üzerinde aygırlık yapan çok az aygır kaldı.
  daha doğrusu tek bir aygır kaldı diyebiliriz. ingiltere chapel studda 2017 yılında haraya giren pearl secret bu hattı devam ettirmeye çalışacak. soyu devam ettirmede o da başarılı olamazsa, bu soy dünya yarışçılığından silinip yok olacak.