eğri kuşatması

• 1552 ve 1596 yıllarında iki kez tekrarlanan kuşatma. ilk kuşatmada kaledeki garnizon zayıf bir garnizondu ve kale surları klasik ortaçağ usulü surlardi. ikinci kuşatmada kalede alman, çek ve valon paralı askerler ile italyan mühendislerden oluşan güçlü bir garnizona sahipti. ayrıca kale italyan usulü modern surlara sahipti. buna rağmen ilk kuşatmada başarı ile direnen kale ikinci kuşatmada daha iyi durumda olmasına rağmen düştü.
• kanuni sultan süleyman'dan sonra ilk kez sefere çıkan padişah olan üçüncü mehmet'in fethettiği kale. bu fetihten dolayı kendisine "eğri fatihi" ünvanı verilmiştir. eğri'nin alınışından sonra ilerlemeye devam eden osmanlı ordusu, farklı uluslardan oluşan haçlı birliği ile haçova'da karşı karşıya gelir. malum olduğu üzere, muharebenin başında yaşanan bozguna rağmen türkler tarafından büyük bir zafer kazanılır.
• 16. yüzyılda iki kez vuku bulan hadisedir.
  
  1552 senesinde gerçekleşen ilk sefer vezir kara ahmet paşa liderliğinde ve rumeli beylerbeyi sokollu mehmet paşa ve budin beylerbeyi hadım ali paşa'nın da katılımıyla düzenlenmiştir. şöyle cereyan etmiştir:
  
  1526 senesinde macaristan tahtına çıkan john zapolya 14 yıllık iktidarı boyunca osmanlı desteğini arkasına alarak, avusturya kralı birinci ferdinand'la mücadele etmişti. nitekim ferdinand'ın baskıları sonucunda 1538 senesindeki nagyvarad antlaşması'yla varisi olmadan öldüğü takdirde macar tahtını habsburg hanedanı'na bırakmayı kabul etti. fakat 1540 senesinde oğlu sigismund zapolya dünyaya geldi, birkaç ay sonra da kendisi hayatını kaybetti. bu ölüm bir kriz doğurdu. birinci ferdinand, bebeğin gayrimeşru olduğunu iddia ederek macar tahtında hak ilan etti ve avusturya orduları budin'e taarruz etti. bunun üzerine kanuni sultan süleyman 1541 senesinde budin seferi düzenleyerek, aynı yıl budin'de egemenliğini sağladı. ardından sigismund zapolya osmanlı padişahı tarafından erdel voyvodası olarak atandı.
  
  bebek sigismund zapolya, annesi kraliçe isabelle ile erdel'e geçince, rahip george martinuzzi bebek zapolya'nın naipliğine seçildi. rahip martinuzzi naipliğe geldikten sonra kraliçeyi geri plana düşürerek, kendi hükümdarlığı için faaliyetlere girişti. birinci ferdinand ile yakınlık kurdu. 1550'lere gelindiğindeyse rahip martinuzzi erdel tahtını habsburglara teslim etmek için harekete geçmişti. kanuni sultan süleyman bu duyumları alınca rumeli beylerbeyi sokollu mehmet paşa'yı erdel üzerine yolladı. paşa, eylül 1551'de erdel topraklarına girerek, zrenjanin, csanad gibi kaleleri ele geçirdikten sonra temeşvar'a yöneldi. şehri kuşattıysa da başarılı olamadı. bu esnada avusturya ordusu da erdel topraklarına hücum ederek lipova'yı ve szeged'i ele geçirdi. osmanlı-avusturya mücadelesi esnasında iki taraflı oynamaya çalışan george martinuzzi, avusturyalılar tarafından öldürüldü. 1552'de sokollu mehmet paşa ve hadım ali paşa komutasındaki osmanlı ordusu avusturyalıları szeged'den çıkarmayı başardı.
  
  sokollu mehmet paşa'nın temeşvar kuşatması başarısız olunca kanuni sultan süleyman erdel üzerine ikinci vezir kara ahmet paşa'yı da gönderdi. kara ahmet paşa temeşvar'ı 1 aylık kuşatmanın almayı başardı. bu esnada hadım ali paşa da avusturya topraklarına akınlar düzenleyerek dregely'i ele geçirdi. ardından kara ahmet paşa ve hadım ali paşa birleşerek szolnok'a hücum etti. eylül 1552'de bu şehir de osmanlı'nın eline geçti.
  
  szolnok'un ele geçirlişinden sonra hadım ali paşa'nın yönlendirmeleriyle eğri'ye saldırma kararı alındı. kara ahmet paşa, sokollu mehmet paşa ve hadım ali paşa'nın öncülük ettiği eğri kuşatması 1552'nin eylül ayında başladı. eğri muhafızı ıstvan dobo idi. tüm şehri osmanlı saldırısına karşı seferber etmeyi başarmıştı. osmanlı toplarının kale surlarına verdiği hasarlar ve açtığı gedikler hızlıca onarılıyordu. kuşatma uzayınca eylül ayının sonunda osmanlı ordusu top atışını keserek doğrudan hücum etmeyi denedi. 3 denemede de başarı sağlanamadı. bu denemelerin başarısız olması, kış mevsimin yaklaşması nedeniyle ekim ayında bu kuşatma kaldırıldı.
  
  ------------------------
  
  1596 senesinde gerçekleşen ikinci sefer sultan üçüncü mehmet'in komutasında gerçekleşmiştir. şöyle cereyan etmiştir:
  
  bu sefer, 1593-1606 osmanlı avusturya savaşı'nın bir safhasıdır. osmanlı imparatorluğu, 1593 senesinde koca sinan paşa'nın girişimleriyle avusturya'ya karşı savaş ilan etmişti. savaşın başında osmanlı'ya tabi olan erdel, eflak, boğdan voyvodaları habsburglar'la ittifak kurup, osmanlı şehirlerinde yağma-katliam başlattı. avusturya üzerine hareket eden vezir-i azam koca sinan paşa, bir yandan voyvodaların da üzerine ordular gönderdi fakat voyvodalar osmanlı ordularını yenmeyi başardı.
  
  üçüncü mehmet saltanatının başladığı 1595 yılında vezir-i azam koca sinan paşa komutasında düzenlenen batı seferlerinde osmanlı ordusu art arta hezimetler yaşıyordu. özellikle 24 ağustos 1595 tarihinde gerçekleşen calugareni savaşı'nın sonucunda osmanlı ordusu eflak karşısında çok ağır bir hezimet yaşamıştı. savaşın avusturya cephesinde ise estergon ve vişegrad habsburgların eline geçmişti.
  
  cephelerden peşi sıra mağlubiyet haberlerinin gelmesi istanbul'da huzursuzluk doğurdu. halk, ulema ve özellikle yeniçeriler padişahın sefere çıkması yönünde baskı kurdular. fakat diğer yandan da damadı ibrahim paşa'yı sadarete getirmeyi başaran valide safiye sultan^* oğlunun ordunun başına geçmemesi için büyük gayret gösteriyordu. nihayetinde üçüncü mehmet, hoca sadeddin'in etkisiyle sefere çıkma kararı aldı ve hazırlıkları başlattı.
  
  1596'nın haziran ayında üçüncü mehmet ordusuyla beraber istanbul'dan hareket etti. salankamen mevkiine gelindiğinde bir harp meclisi toplandı. bu mecliste ordunun eğri'ye saldırmasına karar verildi. osmanlı ordusunun ilerlemeye devam ettiği esnada hatvan'ın habsburgların eline geçtiği ve şehirdeki müslümanların katledildiği haberi geldi. padişah, cığalazade yusuf sinan paşa'yı bir orduyla hatvan'a destek kuvvet olarak göndermişti fakat paşa başarılı olamamıştı. nihayetinde osmanlı ordusu eylül ayında eğri önlerine geldi ve 6 cepheli bir kuşatma başlatıldı. ekim ayında osmanlı ordusu dış kaleyi ele geçirince kale muhafızları teslim olma kararı aldı. 12 ekim 1596'da eğri kalesi osmanlı'nın eline geçti. hatvan'a misilleme olarak 4 bine yakın muhafız katledildi. bunun ardından üçüncü mehmet, kale muhafızı olarak lala mehmet paşa'yı atadıktan sonra ordusuyla haçova'ya yöneldi. (bkz: haçova meydan muharebesi)
  
  kaynaklar:
  + mustafa cezar - mufassal osmanlı tarihi (2'nci ve 3'üncü ciltler)
  + ismail hakkı uzunçarşılı - osmanlı tarihi - cilt: 3 - türk tarih kurumu yayınları - 6. baskı.
  + dimitri kantemir - osmanlı imparatorluğu'nun yükseliş ve çöküş tarihi 2 - çeviren: özdemir çobanoğlu - kültür bakanlığı yayınları - 1979.
  + feridun emecen - osmanlı imparatorluğu'nun kuruluş ve yükseliş tarihi (1300-1600) - türkiye iş bankası kültür yayınları - ekim 2016.