grandfather clause

• bir kurallar bütününe tabi olan üyeler düşünün, gatt gibi. işbu klozlarla bu üyelerden bazılarına bazı yükümlülükler getirilmez ya da eski haklarından yararlanmaya devam etmelerine (genellikle bir süre için) müsaade edilir.
• sistem degismistir, ancak eski sistemin kalintisi dinazorlar elimine edilememistir. yeni sistem daha kisitli olsa da, verilen hakkin geri alinamamasi hukuk kurali nedeniyle bu dinazorlar icin ozel kurallar (yani, istisnalar, ayricaliklar veya muafiyetler) katakullilenmek^* zorunda kalinir. iste bunlara "dede maddesi"="grandfather clause" ismi verilir.
  
  yonetim bunlara gicik kapiyorsa bu dinazorlarin neslini tez tukenmesi icin muhtelif ali cengiz oyunlarina basvurur (bkz: ali cengiz oyunu). bu tur durumlarla en cok kurumsallasma^* sancilari ceken sirketlerde karsilasilir, ama ornekleri cogaltmayi okuyucuya birakiyorum.
• türkçemize büyükbaba maddesi olarak yeni bir terim kazandırmaya çalışan kıl çevirmenlere kıl kapmamıza sebebiyet vermiş tuhaf terim.
  yeni bir kuralı uygulamaya koyarken büyükbabalar için eski kuralın geçerli olmaya devam etmesi haline deniyormuş öğrendiğim kadarıyla.
  
  böylesi bir istisnanın verilmesi için de "grandfathering" buyuruyor ecnebi milleti. bunu da "büyükbabalanma" diye türkçeye kazandırmaya çalışmayın, kalbinizi kırarım.
• alâeddin şenel tarafından "ata maddesi" olarak isimlendirilen louisiana federe devletinin anayasasına 1897'de eklenip 1915 yılında supreme court karariyla iptal edilen madde.
  bu maddenin ihdas nedeni 1863'te köleliğin kaldırılması ve zencilerin "insan olduğunun kabul edilmesi"ne uzanan süreçte zencilerin olası oy kullanma ihtimallerini bertaraf etmekti. şöyle ki federe devletin anayasasına eklenen bu maddeye göre bir vatandaşın oy kullanabilmesi için anayasadan bir bölümü kendisine okunacak ve kişinin bunu anlayıp anlamadığını teyit etmek için bu bölümü anlatması istenecektir. eğer anlatamazsa da daha duyduğunu anlama kabiliyetine sahip olmayan bu kişinin oy kullanması mümkün olmayacaktı.
  bu kadarı ırkçıların da hoşuna gidecekse de beyazlardan da okunani anlama kabiliyetine sahip olmayanlar bulunacağından, eğer kişi daha önce oy kullanmissa veya ataları 1 haziran 1867'de oy kullanmissa bu durumda bu sarttan muaf olarak oy kullanmasi mümkün olacaktır. ancak ne tesadüftür ki 1 haziran 1867'den önce bir zencinin atasının oy kullanma hakkı olmadığından bir zencinin bu muafiyetten yararlanma imkanı olmayacaktır.
  
  bkz. alâeddin şenel, ırk ve ırkçılık düşüncesi ankara, bilim ve sanat yayinlari, 1986, s. 154.
  
  bu madde aynı zamanda ara ara sözlükte oy pusulasında dört işlem ya da genel kültür soruları sorulup bunun cevabını bilmeyen vatandaşların oylarının geçerli sayılmamasi önerisini dillendirenlerin belki de farkında olmadan arketipidir.
  bizde birtakım insanların önerdiği oy kullanma hakkının üniversite mezunu olanlara veya belli bir genel kültür düzeyine sahip insanlara taninmasi durumu da tıpkı bu maddenin uygulanması gibi olurdu. ilk aşamada türkçe bilmeyen veya konuşamayan vatandaşlar elenir, böylece etnik azınlıklarin maruz kaldığı ırkçılık palazlanarak devam ederdi. he kaldı ki berkcan üniversitesi halhal tasarımı bölümü mezunu adam ya da kadının da peşinen oy kullanmaya layık vatandaş kabul edilmesinin sakincasina deginmiyorum bile.