• 270-75 arası roma imparatorluğu'nu yönetmiş ve imparatorluğa gerilemede duraklayış yaşatmış yüce imparator, halk arasındaki lakabıyla güneşin oğlu.

    genellikle kısaca aurelian olarak bilinir.

    5 yıllık kısa hükümranlığında; principate* ile yönetilen ve yıllardır üçüncü yüzyıl krizi'yle cebelleşmekte olan imparatorluğu toparlaması ile "restitutor orbis"*, sorunlara köklü çözümler üretmesiyle "renovator imperii"*, güneş tanrısı sol invictus'u kendisine baş tanrı seçmesiyle de güneşin oğlu unvanlarını kazanmıştır.

    ve tabi ki; chaos is a ladder felsefesiyle hem üçüncü yüzyıl krizi gibi zamanları kendi cennetlerine dönüştüren iç mihrakların azmettirmesi hem de ilgili mihrakların praetorian muhafızları içindeki maşaları tarafından tenhada sıkıştırılması sonucu, suikasta kurban gitmiştir.
  • roma imparatorluğu'nun birleştiricisi ve toparlayıcısı olan efsanevi general ve imparator. bilhassa modern tarihçiler tarafından ciddi biçimde hakkının yendiğini düşünsem de yeri kesinlikle spurius cassius vecellinus'un, quintus fabius maximus rullianus'un, scipio africanus'un, gaius julius caesar'ın, augustus'un, hadrianus'un, traianus'un yanıdır; roma'yı roma yapmış idarecilerdendir.

    bir kere roma'yı roma yapmak demişken bunu sadece imparatorluk için değil, ebedi şehir için de rahatlıkla söyleyebiliriz. zirâ, kendisinin projesiyle inşa edilen ve katlinden kısa bir süre sonra tamamlanan aurelianus surları, şehri tamı tamına 1600 sene korumuştur.

    (bkz: aurelianus surları/@ncpzbsn)

    ama bu surlar, kendisinin en büyük başarıları listesinde muhtemelen ilk üçte bile yer almayacaktır. çünkü aşağı yukarı kırk senedir taht çatışmaları, praetorian muhafızları'nın hainlikleri, barbar akınları, ekonomik çöküş ve doğu cephesinde sasaniler'e sürekli kaybedilen savaşlar nedeniyle idari ve askeri anlamda yıkılmanın eşiğine gelmiş bir imparatorluğun başında kendisini bulan sirmium doğumlu karizmatik adam, sadece beş sene içerisinde imparatorluktan kopmuş olan iki görece büyük merkezi devleti yıkarak yeniden imparatorluk bünyesine dahil etmiş ve imparatorluğu m.s. 260 senesinden beri ilk kez tam anlamıyla birleştirmiştir.

    doğuda tam bir halk kahramanı olan septimius odaenatus'un eşi zenobia, eşinin ölümü sonrasında doğudaki pek çok valiyi huzuruna çağırarak kendi hükümdarlığını tanımalarını isteyip kabul etmeyenleri de öldürtünce m.s. 267 senesinde ankara'dan iskenderiye'ye kadar uzanan devasa bir alanda topladığı askeri güçle palmira imparatorluğu adını verdiği bir devlet kurmuş oldu. bir de m.s. 260'tan beri galya ve britanya'da kurulmuş olan ayrılıkçı galya imparatorluğu da düşünüldüğünde, sadece beş sene gibi bir sürede bu iki devasa firari devleti de adeta ezmiş olması, aurelianus'u hakikaten çok özel yapıyor. bu zaferlerin arasına bir de fano savaşı'nda kendisinden sayıca ciddi şekilde üstün olan alemanni ordusunu mağlup edip barbarları po nehri'nin gerisine çekilmeye zorlayarak başkent roma'yı kurtarmış olması, palmira seferi esnasında tuna nehri'nde durup gotlar'ı darmadağın edip liderlerini öldürüp got kabilelerini seneler sonra tuna'nın gerisine itmesi ve bunun üzerine de sol invictus'u ana tanrı olarak belleyip askerlerin koruyucusu ilan ederek yepyeni bir dini ve sosyal doku oluşturmuş olması ve her ne kadar sonunu hazırlasa da bir hayli gevşemiş lejyonerlere yeniden disiplin tesis etmesi kendisini gerçekten çok ama çok sıradışı bir imparator yapıyor.

    (bkz: sol invictus/@ncpzbsn)

    hıristiyan tarihçi lactantius'a göre aurelianus eğer daha uzun süre yaşayabilseydi sol invictus'u imparatorluğun tek tanrısı haline getirerek hem kadim pagan tanrıları hem hıristiyanlığı hem de museviliği yasaklayacaktır. görüp görebileceğimiz en öznel tarih yorumcularından birinin bunu iddia ediyor olması bir yana, aurelianus'un böyle bir niyeti olduğuna işaret eden hiçbir kanıt da mevcut değildir.

    m.s. 275 senesinde sasaniler üzerine çıkılan seferde imparator ve ordusu çorlu'da konaklamıştır. katibi eros'un disiplin abidesi imparator tarafından cezalandırılmaktan korktuğu için bazı praetorian muhafızları'nın isimlerinin bulunduğu bir idam listesi hazırlayıp altına da imparatorun imzasını taklit etmek suretiyle bu belgeyi ilgili muhafızlara ulaştırması sonucunda restitutor orbis, bu belgeye inanan muhafızları tarafından oracıkta katlediverilmiştir. senato tarafından sevilmediği bilinen aurelianus hakkında ölümünün hemen ardından bir damnatio memoriae postuma hükmü çıkarılmış, ancak bu daha sonra haklı olarak geri çekilmiştir.

    (bkz: restitutor orbis/@ncpzbsn)
  • tarihler 9 eylül 214'ü gösterdiğinde artık romanın yeni bir imparatoru vardı. daha önceki saygın imparator claudius'un vasiyeti üzerine imparatorluk erguvanı'nı giydi.
    quintillus aceleyle davranıp kendisini imparator ilan etti. ancak tuna lejyonları'nın desteğini arkasına alan aurelianus, bir dirençle karşılaşmadan kontrolü ele aldı.
    aurelianus bir çifti çocuğuydu. askerlik sanatına karşı ilgiliydi. bu ilgisi onu er olarak orduya attı. sonrasında yüzbaşı, bir lejyon'un prefeliğine, ordu müfettişliğine, generalliğe ve son olarakta sınır dukalığına atandı. askerlik yeteneği kariyer basamaklarını tek tek tırmandırıyordu. sert bir disiplini vardı. önde gelen bir senatör olan ulpis crinitus tarafından evlat edinildi. kızıyla evlendi. senatör bununla da kalmadı ve mal varlığını da aurelianus'a bıraktı.
    aurelianus'un ilk icraatı gotlarla savaşı sona erdirmek oldu. germenleri cezalandırdı.
    gotlar ve vandallar roma eyaletlerini yağmalamaya başladılar. bunun üzerine imparator ordusunu alarak onların üzerine yürüdü. gece bastırana kadar devam eden savaşı bir anlaşma sona erdirdi. anlaşmaya göre gotlar, romalılara iki bin süvari askeri verecekti. gotlar bu anlaşmaya bağlı olduklarını göstermek için liderlerini mızraklayarak öldürdüler. aurelianus gotlardan* çocuklarını da aldı. onların roma geleneklerine göre yetişmesini sağladı. ayrıca onları romalılar ile evlendirdi, böylece iki halkı kaynaştırmaya çalıştı.
    bu sefer almanlar barışı bozdular. 40.000 atlı ve 80.000 bin piyade askerleri ile roma sınırlarına girdiler. almanlar po nehrine kadar gelmiş, gelirken de bir çok yeri talan etmişlerdi. almanlar daha sonra geriye doğru çekildiler. imparator bunu haber aldı ve ordunun başına geçti. roma ordusu tuna nehrini geçti. iki ordu savaş düzeni almış bulunuyordu. ancak almanlar barış görüşmeleri yapmak istediler. ancak bu barış görüşmeleri çok alaycı oldu. almanlar kendilerini yüksekte görüyorlar ve roma'dan yüklü bir para istiyorlardı. aurelianus bu küstahlık karşısında onları cezalandırmak istedi. ancak bir olay yüzünden imparator, pannonya'ya gitmek zorunda kaldı. bu görevi komutanlarına verdi. romalılar barbarlara gidebilecek bütün yardım yollarını tıkadılar. bir süre onları çaresiz bıraktılar ancak barbarlar bir şekilde kurtuldular. almanlar giderken milano'yu da yaktılar. bu olay imparatoru üzdü. roma lejyonları almanları takibi sürdürdü.
    sonunda ilk savaş piacenza yakınlarında yapıldı. bu savaş roma ordunun ağır bir yenilgisine sahne oldu. orman içlerine gizlenmiş olan barbarlar yorgun roma ordununa baskın düzenlemişti. ikinci savaş umbria'da yapıldı. bu savaşta aurelianus'un ordusu tam bir zafer kazandı. üçüncü savaş ise pavia yakınlarında yapıldı. bu savaşı roma kesin kazandı ve almanların tehdidi böylelikle bitmiş oluyordu.
    doğu'da ise palmyera tehlikesi baş göstermeye başlamıştı. suriye'deki bu tehlikenin başında bir kraliçe vardı: zenobia. zenobia perslerden gelecek yardıma güveniyordu. ancak işler istediği gibi gitmedi. ordusu yenildi ve fırat dolaylarında romalılarca esir alındı. imparatorun huzuruna çıkarıldı. aurelianus doğuda ki tehlikeyi kontrolü altına aldı, kraliçeyi ise sürgüne gönderdi.
    tarihler 275'i gösterdiğinde imparator, persler üzerine bir sefer düzenledi. ancak imparatorun sekreterlerinden biri, idam edilecek olanların bir listesini hazırlar. bu listede önemi askerler ve subaylar vardır. bu tabiki de sahte bir listeydi. liste subaylara ulaşır, bunun üzerine subaylar imparatoru çorlu'da öldürürler.

    sonraki marcus claudius tacitus
    (bkz: #143906378)

    önceki quintillus (bkz: #142940703)

    *aurelianus komutanların çocuklarını almıştı.
hesabın var mı? giriş yap