mag ayaklanması

• m.ö. 522 yılında pers imparatorluğu'nda vuku bulan isyandır.
  
  pers kralı 2. kambises, mısır'da bulunduğu esnada emrindeki bir kişiyi persia'ya göndererek kardeşi bardiya'yı öldürtmüştür. bu durumu da tepki çekmemek adına gizli tutmuştur. gaumata ve patizeithes adlı iki mag, bardiya'nın öldüğü haberini alınca ayaklanma başlatmıştır.
  
  gaumata, ölen bardiya'ya çok benzediğinden, bardiya'nın yerine geçmiş, kendisini kral ilan etmiştir. (aynı osmanlı'daki düzmece mustafa isyanı olayındaki gibi) bu durumu haber alan 2. kambises, derhal persia'ya hareket etme kararı almıştır. fakat yol esnasında yaralandığı için yolculuğa devam edememiştir. 2. kambises, hem tahtını kaybetmesinden dolayı hem de yarasının bir türlü iyileşmemesinden dolayı cinnet geçirirken hayatını kaybetmiştir. (m.ö. 522)
  
  pers ileri gelenleri (yediler) gaumata'nın gerçek bardiya olmadığını fark edip, saraya baskın düzenlemişlerdir. bu baskın esnasında mag gaumata, yediler'den olan darius/dareios tarafından öldürülmüştür. bu olaydan yediler hem yönetim şeklini hem de bir sonraki hükümdarın kim olacağını kendi aralarında tartışmışlardır. sonucunda da darius/dareios hükümdar seçilmiştir.
  
  kral darius, mag ayaklanması'nı ve tahta geçiş sürecini kendisinin diktirdiği behistun yazıtında şöyle anlatır:
  
  ''kral dareios der ki: kral olduktan sonra yaptıklarım şöyledir: kyros’un oğlu, hanedanımızdan biri olan kambyses benden önce kraldı. kambyses’in aynı anne ve babadan olan bardiya adında bir kardeşi vardı. daha sonra kambyses, bardiya’yı katletti ve insanlar bunu bilmiyordu. bunun üzerine kambyses mısır’a gitti. o, mısır’a gittiğinde insanlar düşmanca davranmaya başladılar ve söylenen yalanlar persia, media ve diğer bölgelere bile yayıldı.''
  
  ''kral dareios der ki: daha sonra, bir mag olan gaumata adında bir adam vardı ve bu adam arakadriš adında bir dağın yakınında, paishiyâuvâdâ'da isyan çıkardı. gaumata, viyakhana ayının on dördüncü gününde çıkardığı isyanda ben kambyses’in kardeşi kyros’un oğlu bardiya’yım şeklinde yalan söyledi. bu isyana birçok insan katıldı ve kambyses’in hâkim olduğu media, persia ve diğer bölgeler onun egemenliğine geçti. garmapada ayının dokuzuncu gününde krallığı ele geçirdi. daha sonra kambyses doğal sebeplerden dolayı öldü.''
  
  ''kral dareios der ki: mag gaumata’nın krallığı elinden aldığı kambyses, bizim hanedanımıza mensuptu. mag gaumata, persia, media ve diğer bölgelerden kambyses'i kovdu ve kral oldu. kral dareios der ki: pers, med ya da kendi hanedanımızdan biri krallığı mag gaumata’dan alamadı. insanlar ondan çok korkuyordu, çünkü gerçek bardiya’yı tanıyan birçok kişiyi öldürdü. gaumata, ‘kyros'un oğlu bardiya olmadığımı bilmesinler’ diyerek insanları öldürdü. ben gelene kadar, mag gaumata'ya karşı hareket etmeye cesaret eden hiç kimse yoktu. sonra ahuramazda'ya dua ettim; ahuramazda bana yardım etti. bâgayâdiš ayının onuncu gününde, ben birkaç adamla birlikte, mag gaumata’yı ve takipçilerini öldürdüm. sikayauvatiš denen kalede, gaumata’yı öldürdüm ve onu krallıktan mahrum ettim. ahuramazda'nın inayetiyle kral oldum; ahuramazda bana krallığı verdi.''
  
  kaynaklar:
  + herodotos - tarih - çeviren: müntekim ökmen - türkiye iş bankası kültür yayınları - ekim 2012.
  + sevgi sarıkaya - ''mag ayaklanması'nın altında yatan nedenler ve sonuçları'' - cedrus - cilt: 2 - sayı: 41 - 2014.
  + charles freeman - mısır, yunan ve roma antik akdeniz uygarlıkları - çeviren: suat kemal angı - dost kitabevi yayınları - 2003.
  + duygu narçin - akhaimenid dönemi siyasi tarihinin kallias barışı'na kadar değerlendirilmesi m.ö. 550-449 - istanbul üniversitesi (tez) - 2019.