• dogu avrupa'nin bu soguk ulkesi, ikinci dunya savasi'nin bu en cok yara alan ulkesi, edebiyatta ve sanatta tum olumsuzluklara karsin onemli isimler yetistirmistir. parcalanmis bir ulke, nufusun onemli kismini savasta yitirmis bir millet, ve geride psikolojik olarak yikilmis bir halk...polonya halki suphesiz ki yahudilerden daha cok aci cekmistir. yahudilere kucak acan dunya, sadece komunist rejimle yönetildiği icin bu milleti gormemezlikten gelmistir. bu polonya edebiyatina, sinemasina ve hatta polonya halkinin karakteristik ozelligine buyuk olcude yansimis; mutevazi, sessiz sakin bir millet ortaya cikmistir.

    edebiyat soz konusu oldugunda ise polonyalilar mutevazi degildirler. zira dort adet nobel odulu ile onde gelen dunya ulkelerinden biridir. ancak hicbiri fazla meshur isimler degildir:

    henryk sienkiewicz : ilk nobel odulu alan polonyali yazardir. ulkemizde de taninmaktadir. ozellikle quo vadis adli tarihsel romani ile meshur olan sienkiewicz'in ates ve kilic adli yapiti da dilimize cevrilmistir.

    wislawa szymborska , wdeslaw reymont, czeslaw milosz diger nobel odullu isimlerdir.

    isveç'in polonyayı işgalinden kaçıp istanbul'da osmanlilara siginan ve orada olen sair adam mickievicz polonyalilarin milli sairi sayilir. hemen her buyuk sehirde onemli meydanlarda heykelleri vardir. mickiewicz'in istanbul'da kaldigi yer bugun polonezkoy olarak adlandirilir ve polonya kokenli vatandaslar yasar. ayrica burada da heykeli ve muzesi vardir mickiewicz'in.

    ancak nobel alamadiklari halde daha meshur olan polonyali yazarlar da vardir:

    jerzy kosinski : ulkemizde de onemli yapitlari yayinlanan kosinski'nin en unlu romani boyali kus'tur.

    jerzy andrejewsky : ozellikle kuller ve elmas adli romani dilimize birkac kez cevrilmistir.

    witold gombrowicz : cagdas polonya ve avrupa romaninin onemli isimlerinden biridir. modern teknikte ve uslupta yazdigi ferdydurke adli basyapiti avrupa romani uzerinde onemli etkiye sahiptir. dilimize bunun disinda kosmos adli yapiti da cevrilmistir.

    stanislaw lem : bilim kurgu dendiginde akla gelen ilk isimlerden biri olan lem , yalnizca avrupa'da degil tum dunya edebiyatinda alaninin en onemli birkac yazarindan biridir. dilimize de bircok yapiti cevrilmistir.

    bunlarin disinda polonya kokenli oldugu halde yapitlarini ingilizce yazan ve hic tartismasiz 20. yuzyilin en onemli yazarlarindan olan joseph conrad vardir.

    ayrica unlu sairimiz nazim hikmet de polonya kokenlidir. dedesi polonyalidir. kendisi de zaten sonradan polonya vatandasligina gecmistir.

    not: tarihi boyunca rusya ve bati avrupa arasinda sikismanin verdigi zorluklarla yasayan ve surekli savas alani olan polonya, tum bu yikimlarin etkisini edebiyata ve sanata olabildigince iyi yansitmis bir ulkedir. tebrik etmek ve maalesef imrenmemek elde degil...

    edit: yıllar önce yazdığım bu yazıda çeşitli yanlışlar ve eksiklikler bulunmaktadır. ilgili düzeltme için phoarbix nickli yazara sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.

    - doğrusu wdeslaw değil wladyslaw reymont olmalı.

    -adam mickievicz polonezköyde değil tarlabaşında yaşamıştır. dolayısıyla müzesi de buradadır. ayrıca kendisinin isveç işgalinden kaçma gibi bir durumu söz konusu olmamıştır. istanbuldaki polonyalıları örgütlemekti amacı.

    -jerzy kosinski leh dilinde yazmadığı için bu edebiyata dahil edilemez. joseph conrad örneğinde olduğu gibi.

    -kafkaesk tarza öyküleriyle meşhur bruno schulz'u ıskalamışım. onun öykülerini de okumayı öneriyor.

    - yanlışları bilerek üstte böyle bıraktım ki bana ders olsun. normalde kaynak taraması yapmadan entry giren biri değilimdir. ancak yıllar sonra entryme bir kez daha bakınca bunu polonyalılara olan özel ilgimin sonucu biraz romantik duygularla kaleme almışım. kenarda dursun böylece.
  • (bkz: jerzy grotowski)

    nike ödülü: http://alihasar.blogspot.com.tr/…debiyat-odulu.html
  • polonya edebiyatı'nın birçok yönü vardır. 1000 yıl boyunca, çeşitli devir ve değişimler yaşamıştır.

    polonya'nın ilk edebî dili latince'dir. (x. yüzyıl).

    xııı. yüzyılda yazılan "bogurodzica" (meryem ana) başlıklı anonim şiir leh dilinin en eski örneğidir.

    xvı. yüzyıl polanya edebiyatı'nda bir rönesans konumundadir. bu donemde, edebiyat dili lehçe ama bilim dili latincedir.

    polanya edebiyatının en tanınmış şairleri arasında yer alan jan kochanowski lirik ve yergi şiirleriyle ünlüdür.

    bu edebiyatta, xvııı. yüzyıldan itibaren tiyatro türü ön plan çıkmaktadır. bu tüde julian ursyn'in yazdığı "elçinin dönüşü" adlı komedi önemlidir.

    romantik dönemde ise, polanyalıların bağımsızlık çabaları eserlere yansımaktadır.

    ünlü şair adam mickiewicz ve juliusz slowacki bu edebiyatın önemli simaları arasındadır.
  • uzun bir dönem gerek rusya gerekse prusya baskısı ve kontrolü altında kaldığı için ars gratia artis özelliğini pek taşımayan; fakat buna rağmen son derece güçlü bir geleneğe sahip olan edebiyattır. birkaç kaleme bakmamız, sanırım, kâfidir.

    (bkz: stanislaw lem)
    (bkz: henryk sienkiewicz)
    (bkz: adam mickiewicz)

    ars gratia artis özelliği taşımamalarına örnek olarak şunları verebiliriz:

    (bkz: pan tadeusz)
    (bkz: ogniem i mieczem/@flavius aetius)

    biraz abartacak olursak yine ars gratia artis olmamalarına dair henryk sienkiewicz'in 1905 senesinde nobel edebiyat ödülü'nü aldığı quo vadisi verebiliriz. kim demişti hatırlamıyorum, ama eleştirmen böyle bir eserin çıkabileceği tek avrupa ülkesinin polonya olacağını söylemişti.

    bir de pek çok kitabın sinemada başarılı uyarlaması vardır, sanırım polonya sineması yüzünden. en sevdiğim örneklerden birisi olarak

    (bkz: popiol i diament)
  • (bkz: olga tokarczuk)
  • (bkz: #47644222)
  • birtakım kitaplara ve araştırma yaptığım konularda yardıma ihtiyacım var alana hâkim bilgi sahibi kişiler yeşillendirirse çok sevinirim. selamlar.
hesabın var mı? giriş yap