black hole information paradox

• (bkz: stephen hawking)'in 70'lerde (bkz: karadelik)lerin daha sonra (bkz: hawking radiation) olarak adlandırılan radyasyon yayması ile çok çok az da olsa kütle kaybettiklerini ve çok çok uzun bir süreç sonunda tamamen ortadan kaybolacaklarını ortaya koyması sonrası ortaya çıkan bir (bkz: paradoks).
  
  bu paradoksu daha iyi anlayabilmek için öncelikle (bkz: information)'ın ne olduğunu anlamak gerekiyor. örneğin; (bkz: grafit) ve (bkz: elmas) (bkz: karbon) elementinin (bkz: allotrop)larıdır. ikisi de karbon elementinden oluşmasına rağmen farklı maddelerdir. zira atomların dizilişleri farklıdır. işte evrendeki her şey atomların farklı şekilde dizilmeleri ve bir araya gelmeleri ile oluşur. bir maddeyi oluşturan bu yapıya genel olarak bilgi diyebiliriz. bir de (bkz: quantum information) vardır. örneğin bir kağıdı yaktığınız zaman ya da bir elmayı ezip suyunu çıkardığınız zaman onun elma veya kağıt olma özelliğini ortadan kaldırabilirsiniz ama kuantum bilgisini yok edemezsiniz. kuantum bilgisi olduğu sürece teorik olarak o kağıt atomlarından tekrar oluşturulabilir.
  
  geleneksel fizik kurallarına göre evrendeki total kuantum bilgisinin korunması lazımdır. ancak stephen hawking'in ortaya koyduğu teoriye göre karadelikler hawking radyasyonu yayarak çok az da olsa sürekli olarak kütle kaybetmektedir. gelecekte bir gün bütün kütlelerini kaybederek ortadan kaybolacaklardır. peki karadelikler ortadan kaybolursa onların olay ufkunu geçip çekim kuvvetine kapılarak bir daha dışarıya çıkamayan maddelerin bilgilerine ne olacak, onlar da mı karadelikler ile birlikte ortadan kaybolacaklar? kuantum bilgisinin ortadan kaybolması (bkz: evren) için büyük bir tehlike. gerçi karadelikler bilgiyle birlikte ortadan kaybolsa bile karadelikler çok çok yavaş kütle kaybettikleri için karadeliklerin tamamen ortadan kalkacağı zamana kadar evrende zaten yaşayabilen bir canlı kalmayabilir. zira karadeliklerin kütle kaybetmesi o kadar yavaş ki kütlelerini tamamen kaybetmelerinden çok çok önce evrendeki bütün yıldızlar zaten çoktan ölmüş olacak.
  
  bu paradoksun çözümü konusunda ise pek çok fizikçi çeşitli fikirler ortaya koymuştur. özellikle yakın zamanlarda ortaya çıkan farklı teoriler sayesinde bir paradoks bilimin daha da gelişmesine vesile olmuştur.
  
  yakın zamanda ortaya çıkan gelişmelere ve çözümlere örnek olarak; black holes: information loss but no paradox, replica wormholes and the black hole interior, replica wormholes and the entropy of hawking radiation adlı makaleleri okuyabilirsiniz.
  
  kaynakça:
  
  1-) hawking's black hole paradox explained
  2-)black hole information paradox
  3-)how do black holes destroy information and why is that a problem?
  4-)what is the black hole information paradox?
  5-)what is the black hole information paradox?
  6-)information paradox simplified
  7-)black hole remnants and the information loss paradox