borsaya başlayacaklara öneriler

• yaklaşık altı aydır borsada olan, işi bilmediğim için nisan-ağustos rallisi sonrası tepe fiyatlardan hisselere giriş yapmış olmama rağmen geçen altı ayda gayet güzel getiriler yakalamış bunu da psikolojimi hiç bozmadan, tam tersi keyifle yapmış birisi olarak yazmak istediğim başlığa vesile olmuş önerilerdir.
  
  *öncelikle borsayı bir kumar değil yatırım aracı olarak görün ve beğendiğiniz, takip etmekten; bilançosunu okumaktan zevk alacağınız şirketlere ortak olun.
  
  *borsanın bir anda sizi zengin etmeyeceğini bilin, hızla zenginlik vereceğini düşünüp büyük paralar bağladığınız şirketin tam tersine paranızı kaybetme potansiyeli taşıdığını, en iyi ihtimalle zararınızı aylarca çıkaramayacağını bilin.
  
  *uçmuş kaçmış şirketlerden uzak durun, o şirketler uçarken-kaçarken millete para kazandırmıştır sizin uçmuş kaçmış şirketin hisselerini tepe fiyattan alacağınızı bilin.
  
  *asla borç parayla, yarın ihtiyaç duyacağınız parayla borsaya girmeyin. borsada batanların, akıl sağlığını kaybedenlerin çoğunun "bu hisse uçacak" düşüncesiyle, borçla krediyle o hisseye yatırım yapıp her şeyini kaybedebileceklerini unutmayın.
  
  *borsada uzun vadeli yatırımcı olun, günlük al-satların (eğer içeriden bilgi alacak imkanlarınız yoksa) çoğunlukla uzun vadeden daha az kazandıracağını bilin. bir hisse o gün yüzde 3 getirdiyse satmak her zaman doğru olmayabilir, çünkü hisse artmayı sürdürebilir. ya da hisseyi satıp aldığınız diğer hisse düşmeye başlayabilir.
  
  *elbette al-sat bazen yapılabilir. ben alım satımları mevsimlik yapmayı yeğliyorum. örneğin elimdeki bir hisse 3 ayda yüzde 50 arttıysa bu şirketteki paylarımı satıp son üç ayda çok da artmamış ama bilançosu iyi gelmiş yakın dönemde artma potansiyeli olan hisseyi alabiliyorum. son birkaç ayda bütün getirilerimi de böyle yaptım.
  
  *bir otomobil bile alırken günlerce araştırma yapıyorsunuz, bir hisse almadan önce de mutlaka bilanço okuyun, en basitinden piyasa değeri, defter değeri, favök, fiyat kazanç oranı bunları öğrenmeden hisse almayın. teknik analiz-temel analiz öğrenin.
  
  *twitter'dan, telegram gruplarından, berberden, kuaförden ve bunların önerilerinden uzak durun.
  
  *sağlam, doğru yönetilen, tarihi ve gelecek hikayesi olan yüklü alım ya da satımda manipülasyona uğramayacak kadar hacimli şirketlere ortak olun, böyle şirketlerde hisse fiyatı düşse de üzülmezsiniz hatta lot eklemesi için bir fırsat olarak görürsünüz.
  
  * temettü yatırımcılığı hakkında mutlaka bilgi sahibi olun. temettü dönemlerinde nakit ihtiyacınız yoksa temettü gelirini lot artışı için fırsat olarak görün. bileşik faizin birkaç yılda lot sayınızı nerelere ulaştıracağını görünce şaşıracaksınız.
  
  * çok fazla şirketten hisse almayın. birkaç farklı sektöre yatırım yapmak riskinizi azaltırken az şirket, şirket takibini, haber akışını, hisselerin destek direnç noktalarını kolaylıkla anlamanızı sağlar.
  
  *kendinizi tanıyın. yatırım yaparken alacağınız riskler karı yükseltebilirken zararın da yıkıcı sonuçlarıyla karşılaşmanıza sebep olabilir. borsa benim için ne? param vadelide erimesin, faiz üzeri bir getirisi olsun yeter mi diyorsunuz yoksa, zengin olmalıyım, bunun için her türlü riske girerim mi diyorsunuz? paranızı eritirseniz bu aile hayatınıza, kendinize zarar verir mi? bunları iyi bilmelisiniz. insan her şeyi tanır da kendisini tanımaz der eski bilgeler. kendini tanımak, piskolojinizi yönetebilmek çok önemlidir.
  
  *borsadan ne istediğinizi bir üstteki maddeye ek olarak bilin. ya tutarsa diye hisse alıp kumar heyecanı mı yaşıyorsunuz yoksa siz bir şirkete ortak mı oluyorsunuz? borsa size kumarı da yatırımı da verir, yeter ki en baştan bunun kararını verin.
  
  *güncel ekonomiyi, ülkenin ekonomik durumunu, faiz kararlarını, enflasyon rakamlarını anlık olarak öğrenin. hatta yurtdışı piyasaları ve özellikle abd enflasyon veriri, işsizlik rakamları ve fed açıklamalarını takip edin.
  
  * borsanın en güzel yanı ekonomik gelişmelere karşı insanın edilgen olması yerine pozisyon almasını sağlamasıdır. örnek olarak covid pandemisi mi oldu, böyle dönemler ucuza hava yolu hisseleri almanıza sebep olabilir. bir gün salgın herkesi öldürmezse ve insanlar yeniden sokaklara çıkar, tatillere giderse bu hisseler onlarca kat değer kazanacaktır. ülke tarım için çiftçiyi destekleme kararı mı aldı, siz de tarım hisselerine yatırım yapabilirsiniz.
  
  *hiç vaktim yok, param değerlensin ama ne bilanço okuyabilirim ne de gündemi takip edebilirim yine de borsada olmak istiyorum diyorsanız bunun da borsada bir yolu var, planınıza uyan bir ya da birkaç yatırım fonu almak. bu fonlara 1 lirası da olan 10 milyonu da olan insan kolaylıkla yatırım yapabilir. işinde uzaman olan kişi yıllık yüzde 1 ila 4 arasında değişen komisyonlarla (daha az ya da çok komisyon oranı olan fon var mı bilmiyorum) bu fonları yönetir ve siz fonunuzun her gün sabah saatlerinde güncel değerini öğrenirsiniz. gün içerisinde bir daha kafanız dağılmaz borsa takibi yapmak zorunda kalmazsınız. ulaştırma fonu, karma fon, tarım fonu, bist 30 şirkerleri fonu, bist 100 teknoloji fonu, koç şirketleri fonu gibi farklı çeşitlilikte yüzlerce fon seçeneğiniz mevcuttur. ben de hisselerim dışında altı tane ayrı fona da yatırım yaptım. yarın ihtiyacım olur dediğim parayı da her an çekip nakit kullanabildiğim para piyasası fonunda değerlendiriyorum.
  
  *bu entry de dahil olmak üzere hiçbir öneriyi doğrudan uygulamayın. bol bol okuyun, dinleyin, izleyin. zaman içerisinde doğru finans uzmanlarını da sosyal medya reklamcılarını da tanımaya başlayacaksınız. okumanın öğrenmenin sonu yok. asla bilgiye ulaşmaya ayıracağınız vakti zahmet olarak görmeyin. bir diploma almak-meslek sahibi olmak için yıllarımızı harcarken yatırım yapacağımız ürünleri ve yatırım yollarını öğrenmek için de en azından onlarca saat ayırmayı külfet olarak görmeyin. bilgi sevgidir, ne kadar bilgi varsa o kadar sevgi vardır. borsayı bilerek, öğrenerek uygulamak, sevdiğimiz sektörleri okumak, bağımsız denetim kuruluşları tarafından hazırlanan raporları okumak keyiflidir. örneğin ben tarım seviyorum ve bir traktör şirketinin geleceğe yönelik değerlendirmeler başlığını okumak beni mutlu ediyor. tarımın durumunu halk tv ya da a haber'den öğrenmek yerine bu değerlendirmeden okumak beni doğru bilgiyle buluşturuyor.
  
  ve birkaç da kitap önerisi (bazıları storytel'de var)
  bir borsa spekülatörünün anıları
  borsa'da tek başına
  saçmalama^*
  borsada oynanmaz
  parasal konularda yaptığımız hatalar
  
  peşin edit: yatırım tavsiyesi değildir, bu entry güncellenecektir.
• s.kindirik insta sayfalarından ziyade basit ve anlaşılır bir dille bu işin eğitimini verecek kaynak arıyorum. ve öğrenmek istiyorum bu mereti.
  
  bence şu düzeyde herkes yapabilir: ben araba kullanıyorum ama öğrenebileceğim ulaşım ihtiyacımı karşılayabilmek için a noktasından b noktasına güvenli olarak gidebilmektir. ama lewis hamilton da araba kullanıyor onun gibi kullanabilmem mümkün mü ? hayır onun gibi kullanmaya kalksam kaza yapar mıyım? evet aynı şekilde bu işin profesyonelleri gibi hareket etmeye kalkarsak epey zarar ederiz. buffet olabilir miyim ? hayır aynı araç kullanabilmek gibi bu beceriyi hayatımı daha iyi hale getirmek için belli düzeyde öğrenmek istiyorum ve şunu yapabileceğime inanıyorum ;
  amacım 10 lirayı milyon dolar yapmak gibi uçuk hayallerle oynamak değil tıpkı arsa almak gibi borsa olsun veya başka birşey de olabilir uzun vadede yatırım yapmak ve bunun birikimlerinin hatırı sayılı miktarda artması ve hayattaki hayalim olan 35li yaşlarda emekli olmayı( maaşlı çalışmak zorunda kalmamak) gerçekleştirebilmek
• ülkenin insan profilini düşünün. sizce kaçı borsa derdinde? iki yıl öncesine kadar bir milyon kişi varken borsada bugün sekiz milyon olduğu söyleniyor. geri kalanlar hiç mi geleceğini planlamıyor?
  
  emin olun bunların çoğu yüz bin lira altındaki hesaplar. çoluk çocuk dolu.
  
  öyle bir imaj var ki, borsa çok büyük bir nimet ve siz seçilmiş eğitimli kişiler aklınızı kullanırsanız çok para kazanırsınız. ama cahiller bunu beceremez ve siz aklınız sayesinde öne geçersiniz. hatta belki artık çalışmaya bile gerek kalmayacaktır. öyle ya, sekiz beş çalışmak sadece zavallılar için. ama siz temel analiz biliyorsunuz. ekonomik okur yazarsınız. heyt be, çizgiler, mum grafikler, bollinger, fibonacci.. kolay değil, herkes anlamaz.
  
  güzel de laflar bulurlar; "sadece bir kağıt almıyorsunuz, şirketlere ortak oluyorsunuz!"
  ne kadar havalı... gövercin holding yönetim kurulu toplantısına falan çağıracaklar sanki...
  
  borsa bir illüzyon. enflasyonist ortamda ebegümeci bile beş kat artmışken buzçelik hissesi bir ayda yüzde sekiz primlendi diye sevinmen ahmaklık. dolar bazlı grafikte on yıl önce 500 dolarlarda olan endex bugün 300 olsun diye takla atıyoruz. abi bi baksan piyuu tl bazında kağıtlar uçmuş! e tuvalet kağıdı da uçtu..
  
  hep eleştiriyorsunuz ya, şu paraya araba aldım şu kadar kar ettim diyen adamları. sonuçta yine o parayla bir araba alınabilir. peki bu yerli borsada farklı mı sizce?
  
  "değer" dediğimiz şeyler manipüle edilebilir. bak dolar iki yıldır enflasyona göre yerinde sayıyor. yani yapılabilir. borsa "dizayn" edilebilir. yoksa süroto hissesi bir günde niye yüzde dokuz düşsün. ne oldu fabrika mı yandı?
  
  şu an burayı oluyorsan muhtemelen "yatırım" senin işin değil. ama bak birikim yapabilirsin. borsada olmak istiyorsan seç beğen bi tane "hisse senedi yoğun fon", maceraya ortak ol. bir süre belirle. mesela beş yıl. her ay düzenli olarak mesela yüz dolarlık pay ekle. yükselişte sevinirsin birikimim arttı diye. düşüşte de sevinirsin bu ay daha fazla pay alabilecegim diye.
  
  ama ne yaparsan yap maceranın sonunda o feodal adama yenileceksin. o adam hiç tefas sitesine girmemiş olacak ama aldığı arsalara rezidasların dikilişini finansal okur yazar olmamanın guruyla izleyecek. ha bu arada, yatırım fonlarının çoğu hemen hemen altın kadar getiri sağlar. yani hiç buraları okumayan naciye teyze, her ay kenara bi çeyrek koyarak senden daha iyi performans gösterebilir, gücenme.
  
  ne dedik. illüzyon...
• "en dipte bir hisse senedi satın almadığınız sürece (ki bu neredeyse imkansızdır), her yatırımı yaptıktan sonra bir noktada aşağıya inersiniz. başarınız tamamen kısa vadeli hisse senedi fiyat dalgalanmalarına karşı ne kadar tarafsız olduğunuza bağlıdır".
  joel greenblatt
• birkaç püf nokta var. bu noktaları dikkate alırsanız kaybetmeniz çok mümkün değildir.
  
  - twitter, eksi, telegrama itibar etmeyin. hepsi saçmalamıyor ama çoğunluğu saçmalıyor bu da yanlış karar vermenize neden olacaktır.
  - en önemlisi kısa vadede (1-1,5 yıl kısa vade olarak hesap edin) ihtiyacınız olacak para ile işlem yapmayın. çok şanslı değilseniz zarar edersiniz. 2017 den beri borsada işlem yapıyorum o zamanlar aldığım senetlerin bir çoğu döviz olarak en az 5 kat gitti. elimde tutamadığım için yeterince kazanamadım.
  - almadan önce hisse grafiğine bakın son beş yılda ne kadar yükselmiş. 5 yıl önce 10 lira olan senet 1000 lira olmuşsa eğer güvendiğiniz bir bilgi ya da duyum yoksa girmeyin. bu durumu şöyle özetleyebilirim. 1000 liradan aldığınız senet 2000 lira olursa yüzde yüz kazanmış olacaksınız rakam büyük olduğu için sizi iştahlandırabilir ama maliyetiniz 10 lira değilse kazancınız kısıtlı olacaktır. bir hissenin 1000 liradan 2000 liraya gitmesi ile 2 liradan 4 lira olması aynıdır.
  - panikle karar vermeyin ve verdiğiniz karar neyse onun sonuçlarına razı olmayı bilin. yine örnekleyeyim mesela hisse 70 liradan 200 liraya gitti haber geldi ve 170 liraya düştü sizde sattınız. sattıktan sonra hisse tekrar yükselmeye başladı siz tren kaçıyor diye o hisseye 250 liradan girmeyin mesela. unutmayın borsada fırsatlar bitmez
  - kar etmek keyiflidir ama bu işte zarar etmeninde olduğunu kabul etmek ve kendinize bir zarar stratejisi belirlemeniz önemlidir. örneğin maliyetin %5 altında satacağım diye bir strateji uygulanabilir. aynı zamanda hissenin sonsuza kadar yükselmeyeceğini unutmayın kendinizin bir hedef fiyatı olmalıdır.
  -bence en önemlisi uçuyor kaçıyor diye daldan dala atlamayın. geçmiş hareketlere bakıp hayıflanmak size zarar verir. unutmayın olan olmuştur.
• 2 3 milyonunuz yoksa işi de bilmiyorsanız başlamayın.
  
  sürekli hangi hisseyi alayım diyerek hayatınızı ve borsa kariyerinizi devam ettirecekseniz hiç başlamayın.
  
  borsa hayat gibidir her gün bir şey öğrenir her olayda bir çıkarım yapmak zorunda olursunuz, sistemi çözdüğünüzde birilerinin 100 yılda kazanamadığını bazen 1 saatte kazanırsınız.
• insan algısı, önceden edinilmiş bilginin sınırları ile kuşatılmıştır. gözlerimiz, aşina olduğumuz kalıpları arar ve bilinmedik olanı görmezden gelir. bu durum, adeta bir perde gibi, keşfedilmeyi bekleyen gerçekliğin büyük bir kısmını gizler. görünmeyeni açığa çıkarmak için, bu bilinçsel engeli aşmak ve yeni bakış açıları kazanmak gerekir.
  
  tıpkı insan algısında olduğu gibi, finansal piyasalarda da bilinçsel engellerin olduğunu gözlemleyebiliriz. bu engeller, yatırımcılar olarak bizleri hatalı kararlara sürükleyebilir ve potansiyel kazanca ulaşmamızı engelleyebilir.
  
  "insanlar görmeyi öğrendiği şeyleri görürler; öğrenilmemiş ve keşfedilmeyi bekleyen şeylerin farkındalığını engelleyen enerjiye nasıl karşı koyacaklarını öğrenene kadar da diğer her şey görünmezdir."
• borsa haberleri birinci sayfalarda yoğunlaşma kadar bekleyin. uçuyor kaçıyor haberleri çoksa short yandı bitti çöktü haberleri çoksa long .
• bes hesabı açın, borsadan uzak durun. derdiniz bir iken bin olur.
• pat diye bu hisseyi aldım, artık borsacıyım demeyin. ilk önce iyi bir araştırma yapın. instagram'da gördüğünüz 1'e 1000 veren hisseleri görüp aldanmayın.