dna parmak izi

• dna parmak izinde kastedilen iz, dna’nın “tanıma dizileri” denilen belirli parçacıklarının, belirli teknik yöntemlerin uygulanmasından sonra, elektrik akımı geçirilmiş jel üzerinde ortaya çıkan görüntüsüdür.
  1985 yılında ingiltere'de leicester üniversitesi genetik bölümü öğretim üyelerinden alec jeffreys, kalıtım maddesinin incelenerek bir kişiye has dna karakterinin tespit edilebileceğini öne sürdü. dna parmak izi (dna fingerprinting) veya genetik parmak izi olarak tarif edilebilecek bu özellikler, rekombinat dna teknikleriyle el parmak izinden daha güvenli olarak kişiyi belirlemede kullanılabilmektedir.
  bir canlıya ait bütün dna parmak izleri birbirinin eşitidir. iki kişinin tesadüfen aynı genetik parmak izine sahip olabilme ihtimali, istatistiki olarak milyarda bir ile ifade edilebilecek kadar düşük bir derecededir.
  sadece bir damla kan, idrar, tükürük, sperm, vaginal sıvı, menstruasyon kanı, süt, biyolojik bir doku parçası, bir adet kıl veya saç teli kişinin genetik kimliğini belirlemek için yeterlidir. bir suç mahallinde bulunan böyle küçük bir vücut kalıntısından dna izole edilmekte ve az elde edilen dna'nın pcr metodlarıyla çoğaltılıp aso teknolojisiyle polimorfik genotipi tespit edilebilmektedir.
  yöntem bazı yönlerden tartışmalı da olsa, ilk dna parmakizi kanıtına dayalı cinayetten mahkumiyet amerika’da 1988 yılında gerçekleşmiştir.
• parmak izinden dna elde edilebilir. çünkü tek bir parmağın, tek bir teması bile genetik analize yetecek değerde dna’yı barındırabilir.
  
  üstelik bu parmak izi ister çeşitli tozlar püskürtülmek suretiyle mor ötesi ışık kaynakları kullanılarak, siyen ve akrilik buharları tutularak görünür hale getirilsin, ister ise kristal viyolet ya da ninhidrin ile boyansın, kimyasal veya fiziksel işlemler parmak izindeki dna’yı bozmaz.
  
  yarım ya da sürüntü halindeki parmak izi mukayeseye elverişli olmadığından, işe yaramaz. ama onlardan dna elde edilebilir.
• bazılarınca parmak izinden elde edilen dna sanılır... yapmayın canım... yapmayın arkadaşım...
• haberlerde veya filmlerde denk geldiğimiz olaylardan birisidir dna örneğinden vakaların aydınlatılması, takip edilmesi. işte burada kullanılan yöntem dna parmak izidir. dna üzerindeki özgün sıralamaya bakılarak bir kişiyi dna örneğinden tanımlama yöntemidir.
  
  dünyada tek yumurta ikizleri hariç tüm insanların dna dizilimleri farklıdır. iki insanın dna’sı %99 oranında aynıdır. ancak geri kalan kısım kişiye özgüdür. bu kısım dna parmak izidir.
  
  dna parmak izi belirlenirken elektroforez kullanılır. bu yöntemle dna örnekleri karşılaştırılır. nedir bu dna örnekleri? tükürük, saç, kıl, sperm, tırnak, deri parçası vb. yapılardır. elektroforez moleküler biyoloji ve genetik alanında kullanıla, protein, dna, rna gibi makromoleküllerin elektriksel olarak moleküler ağırlığına göre ayrılmasına dayalı bir yöntemdir.
  
  dna parmak izi işleminin aşamalarını yazmak gerekirse:
  
  - önceilk olarak dna hücreden balıktan kılçığın ayıklanması misali ayıklanır.
  -daha sonra bir makas gibi görev yapan restraksiyon enzimleri aracılığıyla dna molekülü farklı noktalardan kesilerek farklı uzunluklarda dna parçaları elde edilir.
  -farklı uzunluktaki dna parçaları elektroforez yöntemi ile büyüklüklerine göre ayrılır.
  - bunun için gözenekli yapıdaki bir jel kullanılır. elektrik akımı uygulandığında jelin bir ucu artı diğer ucu eksi yükle yüklenir.
  - dna molekülü elektriksel olarak negatif yüklü olduğu için elektrik akımı uygulanır.
  - jelin yapısında gözenekler bulunduğundan dna parçaları elektrik akımı etkisi ile hareket ederken bu gözeneklerden geçmesi gerekir .
  -bu süreçte büyük dna parçaları daha yavaş hareket ederken küçük dna parçaları daha hızlı hareket ederek ileri gider.
  -işlem sonunda elektrik akımı kesildiğinde elektrik yükünün etkisiyle, kesilmiş dna parçaları büyüklüklerine göre değişik bantlaşmalar gösterirler.
  -dna sıralandıktan sonra, tekli dna dizisi elde etmek için dna parçaları jel dışına membran üzerine aktarılır.
  -mebran x-ışınına maruz bırakılarak probların yani küçük dna parçalarının bağlandığı minisatellitler görünür hale getirilerek dna parmak izi olan karanlık band ortaya çıkar.
  
  kaynak:
  tubitak
  yourgenom