göbeklitepe

• bildiğim bilgiler doğrultusunda biraz tanımlayayım size bu gizemli yeri.
  göbekli tepe, çevredeki oldukça gelişmiş ve derinlik kazanmış bir inanç sistemine sahip olan avcı-toplayıcı gruplar açısından önemli bir kült merkezidir. bu durumda bölgenin en erken kullanımının çanak çömleksiz neolitik çağın a evresine (mö 9.600-7.300), yani günümüzden en azından 11.600 yıl öncesine dayandığı ileri sürülmektedir. bu tepe kültürel evrimimize bir devrim yaptı.
  
  göbeklitepe kazıları daha tamamlanmamış olsa da ortaya çıkan bölge, bizim tarihi bilgilerimizi ve kuramlarımızı sorgulatmaya yetti. kazılar sonucu ortaya çıkan 4 tane alanın çevresinde yapılan araştırmalar aslında bu bölgenin düşünüldüğünden daha büyük ve toplam 16 alandan oluştuğunu yaklaşık 300x300 metrekarelik bir bölgeye yayıldığını gösterdi. ortaya çıkan bu 4 alanın 3 tanesi küçük olup, 1 tanesi ise daha merkez sayıldığından en büyük olduğu biliniyor. diğerlerinden farklı olan bu büyük alanın ortasında 5.5 metrelik, ağırlığı 16tonluk 2 tane “t” şeklinde taş, etrafında ise 3.5 veya 4 metrelik 11tona varan “t” şeklinde taşlar yerleştirilmiş. taşların üzerine işlenen leopar, yaban domuzu, aslan gibi yabani hayvanların bu taşların muhafızları olarak görüldüğünü ve aslında doğaya karşı artık meydan okuma seviyesine geldiklerini ispatlamak ister nitelikte. merkeze dikilen bu 2 taşın üzerinde “t” şeklinin baş kısmında insanın başını, gövde kısmında ise elleri çizerek güneydoğu yönüne bakan bir insan motifi işlenmiştir. dikkat çeken ise motifteki baş kısmında insan yüzüne yer verilmemesi. bunun da aslında bu taşın insani bir varlığı değil de olağanüstü güçlü, ilahi bir varlığı temsil etmek istercesine dikildiği gözlemleniyor.
  
  tarihi, buzul çağının sonlarına yaklaşan, insanlık tarihini alt üst eden bu bölge gizemlerini de yanında getirdi. burasının bir dini mekan mı, yoksa ölülere adanmış bir mabet mi? olduğu akıllarda soru olarak yer ediniyor. göbeklitepe, bugüne dek tarım hayatının yerleşik düzene geçmesine zemin sağladığı düşüncesine darbe yaparak dinin yerleşik hayata geçmeye zemin hazırladığını gösterdi. dini ayinler için bir araya gelen bu topluluğun, tapınağa yakın yerlerde daha küçük yaşam alanları oluşturup bir gıda ambarı kullanarak yerleşik hayata geçmelerinde, birlik içinde yaşamanın daha kolay olduğunun ve dinin birleştiriciliği etkisinde kaldıklarını gösteriyor. yerleşik hayata geçerken tarımı hedef almadıkları ise tapınağın alt zeminlerinde yapılan kazılarda yaban domuzu gibi otçul olmayan yabani hayvanların yenilebilir kısımlarının kemiklerinin bulunması. hala gizemini koruyan konulardan bir diğeri ise, bu 16 ve 11 tonluk taşları dikerken kullandıkları mühendislik bilgisi. taşların önce yerde oyulup şekil verildiği sonra ise dikildiği, çevrede bulunan yere gömülü taşırken çatlamış taşlardan anlaşılıyor. bu olağanüstü tapınağın üstü yaklaşık 2bin yıl sonra yöre halkı tarafından kapatılmış. bunun gizemi hala çözülmese de kapatılan yerin üstüne daha minimal bir tapınak yapılması eski tapınağın veya inancın önemini kaybettiği fikirlerini getiriyor. gizeminin çözülmesinin ise olanaksız olduğunu söyleyebiliriz. göbeklitepe’nin devamı sayılabilecek,13 sütunluk bir tapınağı bünyesinde bulunduran nevali çori köyü, fırat nehri üzerine kurulan atatürk barajı sonrasında sular altında kaldı. fakat bu inanç sisteminin binlerce yıl sonra devam ettiğini çatalhöyük’teki taşların üzerinde bulunan motiflerle göbeklitepe’deki motiflerin birebir olması bunu kanıtladı. hatta yerleşik hayatın başladığı kabul edilen bu bölgedeki bir evde, göbeklitepe de bulunan boğa motifi duvara işlenmiş bir şekilde bulunmaktadır.
  
  bana daha ilginç gelen bir bilgiyi de eklemek istedim. göbeklitepe örencik köyü etrafında bulunmaktadır. yöre halkı tarafından,daha göbeklitepe bulunmadan önce kazının başladığı alandaki ağaç ve çevresi kutsal sayılırdı. göbeklitepe'nin varlığından bile haberdar olunmadığı yıllarda halk oraya -özellikle çocuğu olmayan çiftler- adak adamaya giderlerdi. bu toprakların kutsal sayılması süregelen bir gelenektir yani. şimdi göbeklitepe'yi ziyaret ederseniz bu ağacında koruma altına alındığını görebilirsiniz. etrafına banklar koyularak gelen misafirlerin -ki bazıları hala adak adamaya, çaput bağlamaya gitse de- bu ağacı da ziyaret etmesi kolaylaştırılmıştır.
  
  edit: yıllarda olan hata düzeltildi. ayrıca ağaçtan bahsettiğim paragraf eklendi. göbeklitepe hakkında o kadar geniş bilgiler var ki, bu yazıyla yetinmeyip mutlaka araştırmanızı öneririm.