nazi almanyası

• adolf hitler'in nasıl iktidara geldiğini, nazi almanyası'nın nasıl oluştuğunu belgesel kanalları genellikle birinci dünya savaşından çıkan yıkılmış alman imparatorluğunun weimar cumhuriyetine dönüşmesi sonrasında versailles antlaşması ile ekonomik olarak bitirilmesi var. üzerine antlaşma ve savaşın sonunda mağlup olmanın getirileri olan işsizlik, paranın değersizleşmesi gibi faktörlerle birlikte büyük buhran ile bir çöküş daha gerçekleşir. bunlar doğru fakat halkın körü körüne aşırı sağ bir partiye oy vermesinin sebebi değil. biraz araştırdıktan sonra çok partili sistemde halkın yarısından fazlasının adolf hitler'in partisine evet dediği görülmediği için burada bir tezatlık yatıyor. bunu araştırırken adolf hitler'in weimar cumhuriyeti'nden nazi almanyası'na dönüştüren 3 kritik aşamanın olduğunu gördüm.
  
  1- 1928 yılında nazi partisi %2 küsür oy alarak mecliste 12 sandalye çıkartıyor. bu nazilerin meclise ilk defa girişi. büyük buhran yüzünden 1930'da seçimler oluyor ve işten en karlı çıkan komünist parti ile nazi partisi oluyor ki nazi partisi 95 arttırarak 107'e çıkıyor (18.25%) ve 2. en büyük parti konumuna geliyor. (belirtmek gerekir ki meclisteki sandalye sayısı her seçimde değişiyor. mesela 1928'de 491'ken 1930'da 577, 1932 ilk seçimde 608 ikinci seçiminde 584) işte bu 1930 seçiminde koalisyon hükümeti (sosyal demokratlar/spd ve merkez parti/centre) bir türlü yürümüyor.
  
  1932 yılı almanya tarihi ve adolf hitler için çok önemli bir yıl.
  
  13 mart 1932'te cumhurbaşkanlığı seçimleri oluyor. 1. turda bitmiyor, 2. turda paul von hindenburg yeniden cumhurbaşkanı seçiliyor. adolf hitler cumhurbaşkanlığına adaylığını koymuş ve %36 oy almıştır.
  
  31 temmuz 1932'de seçimler oluyor ve nazi partisi ilk defa meclisteki en büyük parti oluyor fakat çoğunluğu sağlayamıyor. toplamda 230 sandalye ve %37 oy oranına sahip oluyor. paul von hindenburg tarafından hitler'e şansölyelik verilmiyor. bunu da "tanrının, vicdanımın ve vatanımın huzurunda sizinki kadar hoşgörüsüz bir partiye gücü teslim edemem." sözleriyle belirtir. hindenburg hitler'e bakanlık teklif eder, hitler bunu kabul etmez. goebbels politik işleyişi felç ettiğinden dolayı seçimler yenilenmek zorunda kalır.
  
  6 kasım 1932'de seçimler yenilenir. hitler bu seçimde oy kaybetmiş, oy oranı 33.09%, sandalye sayısı ise 34 azalarak 196'ya gerilemiştir. bütün bunlara rağmen o günün parlamentosunda çoğunluk hükümeti(koalisyon) yine de kurulamamıştır. bütün bunlar olunca paul von hindenburg adolf hitler'i şansölye olarak atamak zorunda kalır. bu sonun başlangıcındaki kritik aşamalardan ilki.
  
  2- 30 ocak 1933 itibariyle adolf hitler artık şansölye. mecliste çoğunluğu sağlayamadığı için koalisyon arayışında olan hitler alman ulusal halk partisi/dnvp ile anlaşır. şansölye yardımcısı olarak da franz von papen'i atar. bu adam temmuz ile kasım seçimleri arasında boşlukta şansölyelik yapmış bağımsız bir isimdir. bu adamın o dönemde hitler'e kıyağıysa sa diye bildiğimiz kahverengi gömleklerinin/fırtına birlikleri yasağını kaldırmıştı. böylece yasağı kalkan milis ordu komünistlerle o dönem çarpışmıştı. adolf hitler sadece 2 bakanlık aldı, gerisini dnvp'ye bıraktı. bu iki bakanlıktan birisi içişleri bakanlığıydı diğeriyse portfolyosuz bir bakanlıktı. bu portfolyosuz bakanlığa hermann göring'i birkaç ay boşta tutacak, içişleri bakanlığına atayacağı wilhelm frick'i ve onun polis gücünü kontrol etmek için kullanacaktı. 10 şubar 1933 tarihinde ilk konuşmasında meclisi fesheder. meclisteki spd ile kpd'nin toplam sandalye sayısı 221 kendisinin ise 196'dır.
  
  27 şubat 1933'te meşhur reichstag yangını çıkıyor. o günün weimar cumhuriyeti'nde iktidar olan adolf hitler hollandalı bir komünistin çıkardığı söyleniyor. komünist partide cadı avı başlıyor ve meclisteki bütün komünist parti üyelerini hapse tıkıyorlar. ilk toplama kapları da bu zamanda kuruluyor. bu yangının hemen ertesi günü paul von hindenburg hitler'e dönerek kararname çıkartması isteniyor. kararnamenin içeriği "nazi karşıtı olduğu düşünülen herkesin hapsedilmesi, nazi davasına "dost" olmayan yayınların bastırılmamasını" sağlayan bir yasal dayanaktı. (bildiğin bir çok insan hakkını oradan kaldıran yasal bir dayanak.) bu 2. kritik aşama.
  
  --- spoiler ---
  
  on the basis of article 48 paragraph 2 of the constitution of the german reich, the following is ordered in defense against communist state-endangering acts of violence:
  
  articles 114, 115, 117, 118, 123, 124 and 153 of the constitution of the german reich are suspended until further notice. ıt is therefore permissible to restrict the rights of personal freedom [habeas corpus], freedom of (opinion) expression, including the freedom of the press, the freedom to organize and assemble, the privacy of postal, telegraphic and telephonic communications. warrants for house searches, orders for confiscations as well as restrictions on property, are also permissible beyond the legal limits otherwise prescribed.
  --- spoiler ---
  
  3- 5 mart 1933 tarihinde almanya'da çok partili son seçim olur. hitler'in kabinesi şansölye olduğundan beri bunu bekliyordur. seçimden tarihinin en yüksek oyuyla nazi partisi çoğunluğu elde edemese de zaferle ayrılır. diğer bütün partiler kan kaybetmiştir. 43.91% oy oranı ve 288 sandalye.
  
  23 mart 1933 tarihinde enabling act meclisten geçirildi. bu alman kabinesine, daha çokta şansölyeye yani adolf hitler'e, weimar cumhurbaşkanı paul van hindeburg'a ve meclise sormadan istediği yasayı geçirme ve devlet yetkilerini hitler liderliğindeki alman kabinesine devretti. bu yasa meclis tarafından hitler'e verildi. bu yasa yangın sebebiyle parlamento binası yandığı için bir opera salonunda oylandı. opera salonunun girişinde sa birlikleri vardı yani hitler'in askerleri. o gün hayır oyu veren sadece sosyal demokrat partiydi. komünist partisinin üyeleriyse kararnameden dolayı tutuklanmıştı. bu üçüncü kritik aşamaydı, sonun sonuydu.
  
  bu olaylardan sonra (koalisyon hükümeti yaptığı dnvp dahil) bütün partiler kapatılır. başta spd ve kpd'den olmak üzere birçok parti üyesi tutuklanır. ya toplama kamplarına gönderilir ya da ülkeden yollanır.
  
  12 kasım 1933'te adolf hitler ve nazi partisi tek başına parlamento seçimleri yapar.
  
  30 haziran 1934'te uzun bıçaklar gecesi denen ve 3 gün süren bir cadı avı başladı. başta sa'nin başındaki ernst röhm ile birlikte ülkedeki muhalif olan her türlü politikacının peşine düşüldü ve öldürüldü, eski şansölye kurt von schleicher'de bu cadı avından nasibini aldı.
  
  2 ağustos 1934'te paul von hinderburg ölür. hemen 19 ağustos 1934'te referanduma gider. "reich başkanlığı makamı, şansölye makamı ile birleştirilmiştir. sonuç olarak, reich başkanının tüm eski yetkileri ve reich şansölyesi'nin yetkileri yeni oluşturulan führer'e, adolf hitler'e devredildi. yerine kendisi aday gösteriyor. siz alman erkeği ve alman kadını, bu kanunun öngördüğü bu düzenlemeyi onaylıyor musunuz? " sorusunu sorarlar. artık politik açıdan hiçbir insan almanya'da yoktur. adolf hitler tek başına nazi almanyası'nı kurmuştur.