envelope

• envelope, ses sentezleyicilerde (synthesizer) sese şekil vermek amacıyla kullanılan -olmazsa olmaz- bir teknik / modüldür. 1965 yılında robert (bob) moog, üzerinde çalıştığı synthesizerın çıktılarını üniversiteden arkadaşı ve o sırada 'columbia-princeton electronic music center' ın başında olan besteci 'vladimir ussachevsky'e dinletir. ussachevsky, bir şekilde rahatsız olur. bir şeyler eksiktir. moog'a dönerek sesin hacimlenmeye ihtiyacı olduğunu ve bunun için bir planı olduğunu söyler. daha sonra ilk adsr prototip çizimlerini hazırlayarak moog'a verir. buna göre ses seçilebilen bir zaman aralığında doğacak, ulaştığı zirvede ne kadar kalacağı, ne zaman ve ne seviyeye kadar sönüme geçeceği ve tuş bırakıldığında ne kadar süre canlı kalacağı önceden programlanabilecektir. bu basit ama dahiyane buluşun yapısı o gün bugündür hiç değişmez. tıpkı diferansiyel ya da midi protokolü gibi. kalıcılığının yegane sebebi fiziksel bir kanunun en basit haliyle hayat bulmasındandır. less is more'dur, simply the best'tir. gelelim teknik ayrıntılara:
  
  envelope genel olarak 'adsr', 'env' ya da 'eg' (envelope generator) şeklinde yazılır ve türkçesi 'zarflama' dır. hem yazılım synthesizerlarda (softsynth) hem de donanım synthesizerlarda (hardware synth) aynı prensiple çalışır. zarflama olmazsa sesi hacimlendiremez, şekillendiremez, nerede nasıl başlayıp, ne kadar canlı kalacağını ve nerede nasıl biteceğini belirleyemeyiz. lfo dahil bir çok araç envelope parametrelerinden beslenir. synthesizerlarda 2 tür 'envelope' vardır.
  
  1-filtre envelope (sesin belirli harmoniklerinin süzülme işlemi)
  2-amp envelope (amplifikatör / ses genliği, şiddeti, bir nevi volume)
  
  her iki durumda da standart 'a-d-s-r' parametreleri geçerlidir.
  
  (a)ttack: ses tuşe anında ne kadar sürede hangi hızla doygunluğa ulaşsın
  (d)ecay: doyan ses (filtre ya da amplide iken) ne kadar süre asılı kalsın
  (s)ustain: tanımlı asılı kalma süresi bitince hangi seviyede sabitlensin (düsşün)
  (r)elease: tuşu bıraktığında ne kadar sürede sönsün
  
  bu parametreler evrensel adsr parametreleridir. hem filter envelope'da hem de amp envelope'da aynı çalışır. filtre envelope'da sesin genliğini (volume/şiddet) değil filtre modülünü nasıl kullanacağını belirleriz. amp (amplifikatör/genlik/şiddet) envelope'da ise sesin şiddeti türünden zarflamalar yaparız. kısacası sesin yavaşça tam açılıp yarı seviyeye düşüp tuş bırakımında yavaşça sönmesi senaryosu filtre envelope'da cutoff'un yavaşça tam açılıp, yarı seviyeye düşüp tuş bırakımında yavaşça kapanması şeklinde tezahür eder ki buna da 'sweep' türü sesler denir.
  
  (ara: ekşi sözlük magazin servisi)