rojavalı çeçenler

• "serêkaniyê’de 5 bin çeçen yaşıyordu. ancak suriye ve rojava’daki savaştan dolayı birçoğu göç etti. şimdi ise bildiğimiz kadarıyla 2 bin 500 çeçen burada yaşıyor.”
  
  http://tr.hawarnews.com/rojavali-cecenler/
  
  rojava’nın serêkaniyê kentinde çok sayıda çeçen yurttaş yaşıyor. bu dosyamızda çeçen halkının nereden geldikleri, kültürlerinin nasıl olduğu ve rojava’daki yaşantılarında nasıl örgütlendikleri sorularına cevap vereceğiz.
  
  cizre kantonuna bağlı serêkaniyê kentinde kürtler, araplar, süryaniler ve çeçenler ortak bir yaşamı paylaşıyor. çeçenlerin anavatanı çeçenistan, rusya’nın güneyinde yer alan bir özerk cumhuriyet konumunda. çeçenler, rusya ile yıllar önce yaşanan savaştan dolayı göç etmiş, bir kısmı serêkaniyê’ye diğer kısmı ise suriye’nin kuneytire kentine yerleşmişler.
  
  ruslar ile yaşanan savaşta yaklaşık 460 yıl önce göç eden çeçenlerin bir bölümü suriye topraklarına geldi. o dönem çeçen devriminin öncüsü şêx mensûr rus çarına karşı isyan başlatmıştı.
  
  çeçen devrimi yıllarında ingilizler ve osmanlı çeçenistan’ı desteklemişti. ingilizlerin o dönem desteğini çekmesi ve osmanlı’nın da tek başına destek olamaması, çeçenlerin göç etmesine neden olan olayların başında yer aldı. 1859 yılında kafkasya üzerinden göçe başlayan çeçenler yaklaşık 5 yıl burada kaldı. 1864’te tekrar harekete geçen göçmenler ilk olarak suriye topraklarına, rojava’nın serêkaniyê kentine geldi. geçen yüzyılların ardından 1958 yılında ikinci bir çeçen göç dalgası daha başladı ve bu sefer çeçenlerin belli bir kısmı kuneytire’ye yerleşti.
  
  osmanlılar, çeçenleri kendi çıkarları doğrultusunda dağıttı
  
  o dönem osmanlı devleti göçmen çeçenleri kendi çıkarlarına uygun olarak yerleştirdi. serêkaniyêli çeçenler, osmanlının haçlı saldırılarının önünü almak için çeçenleri belli bölgelere özellikle bugün ki suudi arabistan yolu üzerine yerleştirdiğini belirtiyor.
  
  serêkaniyêli çeçenlerin dili
  
  yıllar önce bölgeye yerleşmelerinden dolayı çeçenler, kendi anadilleri olan çeçenceyi unutmuş durumda. özellikle çeçen gençlerinin neredeyse tamamı arapça ve kürtçe konuşuyor ama kendi dillerini bilmiyor. çeçenceyi bilen çok az sayıda kişi ise çeçen toplumu içerisinde dilin yayılmasını sağlayamıyor.
  
  çeçen kültürü
  
  serêkaniyêli çeçenler, kendi kültürlerini sürekli koruma çabasında. öyle ki arap halkının köylerine yerleşmelerine izin vermemişler. rejimin politikalarından dolayı dillerini unutma tehlikesi yaşadıklarını belirten çeçen yaşlıları, kültürlerini de kaybetmemek için arapları köylerine kabul etmediklerini söylüyor. çeçenler göç dönemlerinde yaşadıkları zorluklardan kaynaklı aile sistemini çok güçlü yaşıyor. öyle çeçen çocukları için anne ve baba neyse amca, hala, dede ve ninelerde o.
  
  serêkaniyêli çeçenler, yaşadıkları bölgede pamuk üretimiyle tanındıklarını söylüyor. hatta serêkaniyê’yede ilk pamuk tarımını kendilerinin başlattıklarını iddia ediyor. çeçenler ayrıca sulamalı tarımla da uğraşıyor.
  
  çeçen kadınlarının toplumdaki rolü
  
  çeçenlerin çoğu müslüman olduğu için çeçen toplumunda islam kültürü çok hakim. çeçen kadınları genel olarak ev işlerinde emk harcıyor. muhafazakar olan çeçen toplumunda kadınlar, çok fazla toplum içine çıkamıyor. pamuk tarlalarında büyük emek sahibi olan çeçen kadınları, evlerinde ise aile yaşamının en büyük sorumlusu.
  
  çeçenlere ait önemli bir özellik ise, aile içinde çok ciddi bir sorun yaşandığında yaşlı kadınların çözüm buluyor olması ve herkesin onlara büyük bir saygı göstermesi.
  
  çeçenlerin şimdiki durumu
  
  baas döneminde çeçen toplumu eğitim hayatında ve yaşam içerisinde arapçayı kullanmak zorunda kalıyordu. bu yüzden de dillerini unutmuş olan serêkaniyêli çeçenler hala arapçayı esas alıyor.
  
  rojava devriminin gelişmesiyle beraber çeçenlerde her alanda kendini savunmaya başladı. demokratik özerklik yönetiminin ilan edilmesiyle beraber, onlarda yönetim çalışmalarında yer aldı ve şu anda birçok kurumda çeçenlerde faaliyet yürütüyor. şimdi ise demokratik federal sistem çalışmalarında yer alıyorlar.
  
  qsd’nin kuruluşuyla beraber, çeçenlerde qsd saflarında yer aldı. öyle ki, qsd içinde çeçenlere ait özel bir tabur bile var.
  
  serêkaniyê çeçenler şimdi ise kendilerine ait özel bir kurum inşa etme hazırlığında. bu kurumla çeçenler kendilerini ilgilendiren her konuda çözüm üretmeyi, kültürel ve tarihsel değerlerini korumayı ve çeçence eğitimi vermeyi amaçlıyor.
  
  serêkaniyê çeçenlerinden 82 yaşındaki îsa îbrehîm îbrehîm, dedesinin rusya-çeçenistan savaşında göç ettiğini ve osmnalılar tarafından serêkaniyê’ye yerleştirildiklerini söylüyor. îbrehîm, osmanlıların haçlılardan korunmak için kendilerini serêkaniyê’ye yerleştirdiğini belirtiyor.
  
  serêkaniyê’nin sulak ve yeşillik bir alan olması çeçenlerin burada kendilerini kalıcı kılmaları içinde başlıca bir sebep olmuş.
  
  82 yaşındaki ıbrahîm, kendi toprakalrını görmenin hasretini hala içinde yaşıyor ve “ şimdi bile köyüne gidersem tanırım, hasretimden her zaman haritaya, kendi topraklarıma bakıyorum” diyor.
  
  çeçen yurttaş enwer çawîş ise kendi ülkelerinden göç etmek zorunda kaldıklarını ama serêkaniyê’deki bölge halkıyla barış içinde yaşadıklarını söylüyor. ççen nüfusuna ilişkin olarak bilgi veren çawîş, ilk göç yıllarında yaklaşık 1 milyon 250 bin çeçen’in bölgeye geldiğini, bunlardan 12 bin ailenin serêkaniyê’ye yerleştiğini belirterek şöyle devam ediyor: “bir dönem çeçenler içerisinde çeşitli bulaşıcı ve ölümcül hastalıklar yayıldı. birçok çeçen bu hastalıklar yüzünden öldü. son olarak serêkaniyê’de 5 bin çeçen yaşıyordu. ancak suriye ve rojava’daki savaştan dolayı birçoğu göç etti. şimdi ise bildiğimiz kadarıyla 2 bin 500 çeçen burada yaşıyor.”
  
  konuşmasının sonlarına doğru çeçenlerin aşiret değil, kabile olduğunu belirten çawîş şunları söyledi: “serêkaniyê’de yaşayan çeçen 2 kabileden oluşuyor. bunların adı aştoyî ve nexç. aştoyîlerin sayısı nexçilerden daha fazla. aştoyîler daha çok serêkaniyê çevresindeki köylerde yaşarken, nexçiler daha çok kent merkezinde yaşıyor. bütün çeçen kabileleri birbirlerinden ayrı soylara sahip.”