nicolai hartmann

• bütün felsefi tefekkürlerin temelinde ontolojik yapının olduğunu onaylayan mütefekkir.
  
  kendisine göre kurtarış ve kayırma gerçekten insanın değerden düşürülmesidir ve onun özgür olmayışının açıklanmasıdır. kant ahlak adına tanrı'yı gerekli kılıyordu. ona göre ancak bir tanrı varsa en yüksek iyi gerçekleşebilirdi, ahlaklı olmak da ödevimizdi.
  
  hartmann'da ise aynı ahlak adına, bir özgürlüğün olabilmesi için tanrı var olmamalıdır. tanrı'nın varlığı ahlaksal eylemin değerini düşürür, insanı aşağı, oluşmamış bir varlık hâline sokar, özgürlüğünü yok eder. tanrı'nın bir plana göre yarattığı bir dünya içinde insan ahlaksal bir varlık olarak ortadan kaldırılmıştır.
  
  "bir sorumluluğun, bir özgürlüğün olabilmesi için tanrı var olmamalıdır." der.