• nobel ödüllü alan milton friedman'ın önerisiyle dillendirilen, dezenflasyonist baskılara karşı merkez bankaları'nın hükümet teşviklerini/harcama programlarını doğrudan finanse etmesi.

    deflasyona doğru koşan birçok ekonominin, gerek parasal genişleme gerekse negatif faiz oranları gibi genişleyici önlemlerle tüketimi tetikleyerek çıktı açıklarını azaltamamaları akıllara yeni önlemleri getirdi.

    bu noktada, küresel mali kriz sonrasında hayata geçirilen konvansiyonel olmayan para politikası uygulamalarının artık bir bir tükenmesinin ardından dile getirilen son husus oldu "helikopter para sunulması".

    çoğu merkez bankasının yasal mevzuatı "bağımsızlığı" ön plana çıkarıyor ve doğrudan (ya da birçok durumda dolaylı olarak) kamu bütçesi finansmanını yasaklıyor.

    söz konusu yönde bir yasak bulunmayan ya da hazineler tarafından ihraç edilen senetleri piyasadan dolaylı olarak satın alabilen merkez bankalarının, talep yetersizliği ve tetiklenememezliği ışığında "helikopter para" yoluyla para saçmaya devam etmesi büyük olasılık haline geldi.
  • kamu (bütçe) açıklarının parasal finansmanı (monetary financing of fiscal deficits). merkez bankalarının bütçe açıklarını dolaylı ya da doğrudan yolla (büyümeyi desteklemek, enflasyonist beklentileri düzeltmek gibi nedenlerle) finanse etmesi.

    (bkz: helikopter para)
    (bkz: #59455479)
  • örneklerini yakinda avrupa ülkelerinde görecegimiz maliye politikasi. galiba ilk örnegi finlandiya olacak.link
  • hükümet harcamalarının merkez bankasından karşılanması. bütün gelişmiş ülkelerde yasaklanan bu durumun bazı özel kanunlarla uygulanması ile mali durgunluğun aşılabileceği görüşleri mevcut. hatta bu da yetersiz kalırsa halka doğrudan para dağıtılmasıyla ekonomi hızlandırılır görüşü. halka helikopterden para saçılması metaforundan dolayı bu şekilde isimlendirilmiştir.
  • covıd 19 ile beraber denemesi yapılacak tüketim türü.
    ilk hong kong denedi. zımmen başarılı. temel tüketim ürünlerine erişimi kısa süreli sağlıyor. evrensel temel geliri içinde demo sürümüdür.
  • önümüzdeki yıllarda bunu çok duyacağız anlaşılan. tahvil alım programından daha etkili olacağı söyleniyor. gelir adaletini nispeten iyileştirecek ama kısa sürede bir norm haline gelip kapitalizmin iyice bokunu çıkartacak bir araca dönüşecek.

    ne diyorlardı: bir sorunu öteleyebiliyorsan ötele. ne pahasına olursa olsun...
    bırak başkasının elinde patlasın.
  • quantitative easing ile beraber iyi gider.
  • covid-19 vesilesiyle hong kong, amerika gibi ülkelerde uygulanmaya/denenmeye başlanan, belki de kalıcı olacak, düşük gelirli ve işsiz toplulukların hayatını devam ettirmesine imkan verecek ve bu yolla sistemi koruyacak yeni bir iktisat aracı.

    türkiye’de de uygulanması çok yerinde olur. ancak türkiye’de bunu suistimal edecek çok sayıda sahtekar namussuz insan var, devlet gerçek ihtiyaç sahiplerini tespit etmeyi becerebilirse helikopter para sefaleti azaltmaya çok yardımcı olur.
  • yakın zamanda duyarız. tabii "helikopter para" ismiyle olmasa bile farklı isimlerle de karşımıza çıkabilir.
  • "helikopter para "ekonomileri desteklemek için salgın öncesi gündeme gelmiş olsa da covid-19 kriziyle yaygın şekilde uygulandı. kuvvetle muhtemel uzun yıllar uygulanmaya devam edecek. hatırlatmak gerekirse 2008 krizi sonrası da varlık alım programları geçicilik iddiasıyla uygulanmaya başlamıştı ve o gün için şok yaratan uygulamalar (ilk program yanlış değilsem 800 milyar dolar büyüklüğündeydi.) daha sonra sıradanlaşmıştı ve varlık alım programları günümüze kadar uygulanmaya devam etti/ediyor. varlık alım programlarının yetersiz kaldığı noktada "helikopter para" devreye girmiş durumda. covid-19 krizi sona erdiği halde abd'de 1,9 trilyon dolarlık bir destek paketi onaylandı ve 2008 tecrübesi bize uzun vadede çok daha büyük rakamları görebileceğimizi işaret ediyor.

    öncelikle helikopter para nedir sorusuna cevap vermek gerekirse; helikopter para kamu harcamlarının doğrudan merkez bankası tarafından fonlanmasına verilen isimdir. neredeyse her ülkede bu durum kanunsuzdur fakat kaçınılmaz zaruret sebebiyle mb'ler bu durumu kanunlara uyduracak mekanizmalarla bunu uygular. bahsettiğim bu kamu harcamaları günümüzde olduğu gibi halka para dağıtılması da olabilir ki bu yöntemin ismi helikopterlerle para saçılması metaforundan gelir.

    varlık alım programlarında merkez bankaları bankaların rezervlerine katkı yapar, kredi imkanlarını iyileştirir fakat covid-19 salgınından önce bile bu yöntem işlevselliğini kaybetmişti çünkü kişi, şirket, ülkelerin borcu yok denecek maliyetlerle bile o kadar artmıştı ki düşük finansman maliyetleri insanları daha çok borçlanmaya teşvik edemiyordu veya 2019 sonbaharında olduğu gibi bankalar piyasanın ihtiyacı olan kredileri gerektiği miktarda piyasaya sunmuyordu. ( 2019 sonbaharında bankaların rezervinde olması gereken seviyeden trilyonlarca fazla para mevcutken abd'de para kıtlığı ortaya çıkmıştı/ 2019 repo krizi) helikopter para yöntemi bankaları aradan çıkarıp bu tıkanıklığı çözüyor.

    sistemin insanların cebine para koymayı gerektirecek hale gelmesi tabii ki çok sorunlu fakat bir şeyler yapmamanın bedeli, uzun vadede daha büyük sorunlara sebebiyet verecekse de bir şeyler yapmanın bedelinden fazla olduğu için merkez bankaları temel sorunları çözmese de ( görevleri de değil.) problemlere müdahale ediyorlar. problemlere müdahale edilirken uygulanan yöntemlerin toplum kesimleri için de sonuçları var. genelde bütün dünyada gelir paylaşımı uzun yıllardır alt gelir gruplarının aleyhine bozulmaktadır fakat 2008 yılında varlık alım programlarıyla bu durum rezil bir hal almıştı. abd'den örnek vermek gerekirse varlık alım programları sonrası birçok yatırım ürününün değerinde marjinal değişimler olmuştu ve 2020'e geldigimizde üst gelir grubunun serveti, alt gelir grubunun yükümlüğü abartılı şekilde artmıştı yani fed fakirden alıp zengine dağıtmıştı. helikopter para sorun biriktirmek pahasına alınan önlemlerin bedelini sadece belli kesimlere ödetmeyebilir.

    2020 borsa hareketini büyük sermayenin başlatmaması, gamestop, robinhood, kripto paralar vb. olayların çoğunda yeni bölüşüm yönteminin payı büyük. bahsettigim olaylar çok sağlıklı mı? hayır fakat her senaryoda eninde sonunda bir bedel ödeniyorsa bir zahmet bugünkü pastayı bir avuç insan yemesin.

    yine helikopter para, günümüz şartlarında ekonomileri desteklemek için varlık alım programlarına oranla çok daha etkin fakat bunun da olumsuz yanı sorunları ötelemek geçmişe göre daha zor. (daha önce yazmıştım; ayrıntı için : (bkz: #120386191))
hesabın var mı? giriş yap