kız kulesi

• paralel evrendeki ismi "er kulesi" olurdu. efsanesi ise bu kulede hapiste tutulan sevdiceğini kurtarmaya giden genç kızın boğulması olurdu.
  
  suna yakın diye bir şair olur, er kulesi için bol bol şiir yazardı.
• kısa bir süre önce benim için önemi çok başkayken artık sadece baktığımda gözlerimin dolduğu ve üzüldüğüm yer.
• (bkz: rapunzel/#114138718)
• 2000'li yılların başlarında kurtlar vadisi'nin yayınlanması ile sembol olmaktan da öteye geçerek, her insanın kendine göre farklı anlamlar yüklediği ve o duygu penceresinden baktığı boğazın ortasındaki yapı. nikah masasına oturamayan çiftler tıpkı polat ve elif gibi kız kulesi'ni şahit yaparak birbirlerine sevgi sözcükleri söyler, aşık olmayanların ise kendisine daha derin ve uzun uzun baktıkları istanbul'un turistik yapısı. kadıköy vapurunda kulaklıkla "elif dedim" türküsü dinlenerek seyredilirse daha bir başka olur (bkz: elif dedim)
• kız kulesinin aslında her bir anında bambaşka bir anı, bambaşka bir hikaye yatıyor. bu hikayeyi ilk dinlediğimde gerçekten çok şaşırmıştım.
  
  (bkz: karl detroit)
• kız kulesi’, mö 5.yy’da yunanlılar tarafından istanbul boğazı’nın üsküdar salacak sahiline yakın bir noktasına kurulmuştur. üsküdar’da, roma imparatorluğu’ndan kalma tek mimari eserdir. resmi kaynaklara göre, kız kulesi’nden ilk defa mö 400’lü yıllarda bahsedildiği bilinmektedir. atina'lı bir komutan tarafından deniz ticareti için bir gümrük noktası olarak kurulduğu düşünülmektedir. roma devrinde kule, tıpkı osmanlılar'da da olacağı gibi zaman zaman bir sürgün ve tecrit yeri olarak kullanılmıştır. şehirde yaşayan romalılar ise kule hakkında pek çok hikaye anlatmış ve efsaneler türetmişlerdir.
  
  fatih sultan mehmet dönemi tarihçileri, burada sultanın emriyle yeni bir kule yapıldığını yazarlar. kule 1509 depreminde zarar görmüş ve dönemin meşhur mimarı ‘hayrettin’ tarafından onarılmıştır. bundan yaklaşık 200 yıl sonra ise fener olarak kullanılmaya başlanmıştır. bu seferde kullanılan kandil yağı nedeniyle tutuşmuş ve yanmış, yerine yapılan yeni kule ise kagir olarak inşa edilmiştir. bir hikayeye göre sultan birinci abdülhamit, burada rüzgar ve dalga sesleriyle sabahlamıştır. birinci mahmut ise kız kulesi’nde, rüşvet aldığı iddia edilen bir darüssaade ağasını idam ettirmiştir. 19.yy’da ise istanbul’da yayılan bir veba salgını esnasında hastaların tecridi için kullanılmıştır.
  
  kuleye adını veren roma efsanelerinden biri ise şudur. ‘hero’, yunan mitolojisinde aşk ve güzellik tanrıçası olarak tanımlanan afrodit’in rahibelerinden biridir ve kız kulesi’nde görev yapmaktadır. rahibe olması nedeniyle ilişkiye girmesi yasaklanmıştır.
  
  bir gün yıllardır kaldığı kuleden bir tören için karşıya geçer. orada ‘leandros’ adında başka bir rahip ile karşılaşır ve ona ilk görüşte aşık olur. rahip leandros da aynı duygulara kapılır. görüşebilmelerinin tek yolu, leandros’un boğazın soğuk ve akıntılı sularını geceleri yüzerek aşmasıdır. bir süre bu şekilde aşk yaşayan çiftin hikayesi, rüzgarlı bir gece hero’nun sevgilisine yol göstermesi için yaktığı fenerin sönmesiyle son bulur. karanlıkta yolunu kaybeden leandros boğularak ölür.
  
  efsaneye göre bu duruma gözleriyle şahit olan rahibe hero, yaşadığı acıya dayanamaz ve o da kendini boğazın sularına bırakır...
• -istanbul’un romantik simgesi kız kulesi. pek çok efsaneye ilham olan kule, osmanlılar gelene kadar leander kulesi adıyla biliniyordu. sevgilisi hero’ya ulaşmak için, boğazı yüzerek geçen leander’in hikayesinden esinlenerek bu isim verilmiştir.
  
  -kulenin ne zaman yapıldığı tam olarak bilinmemekle beraber on ikinci yüzyılda bizans imparatoru ı.manuel tarafından yaptırıldığı sanılıyor. daha doğrusu oraya bir savunma kulesi yaptırdığı biliniyor. amaç: istanbul’a yönelik saldırıları önlemek, ticaret gemilerini kontrol edip vergi kaçırmalarını önlemek. hem kule hem de bir gümrük binasıymış anlaşılan.
  
  -istanbul’un fethi’yle birlikte leander kulesi yenilenmiş, belki de yeniden yapılmıştır. fatih sultan mehmet tarafından boğazın güvenliğini artırmak için toplar yerleştirildiği tarihçi tursun bey tarafından yazılmıştır.
  
  -osmanlılar, pek çok şeyde olduğu gibi, leander hikayesini kendi kültürlerine göre efsaneleştirmişlerdir. evliya çelebi’nin aktardığına göre: zamanında abbasi halifesi harun reşit istanbul’u fethetmek için ordusuyla gelir. orduda battal gazi adında bir kahraman, yanında üç bin yiğidiyle savaşmaktadır. onca çabaya rağmen istanbul fethedilemez. harun reşit vazgeçerek orduyla geri döner ancak battal gazi, üsküdar’a yerleşir. savaş sırasında üsküdar tekfurunun kızına aşık olduğu söylenir. yedi sene üsküdar’da bağ ve bahçe işleriyle uğraşır. yedi sene sonra, şam’ın fethi için çağrılır ve yiğitleriyle beraber şam’a savaşmaya gider. müslümanlar savaş için üsküdar’dan ayrılınca bizans kralı, kadıköy’e bir kale yaptırır. üsküdar tekfuru da battal gazi’den kızını korumak için kızını ve hazinelerini kız kulesi’ne taşır. şam’ın fethinden sonra dönen battal gazi, kız kulesi’ne kayık ile geçer ve tekfurun kızını ve hazinelerini kaçırır. sonra üsküdar’dan atına atlayarak uzaklaşır. “atı alan üsküdar’ı geçti” atasözünün hikayesini de öğrenmiş oldunuz böylelikle.
  
  -bu hikayeden sonra leander kulesi, kız kulesi olur. osmanlılar, kız kulesi’ne kule-i duhter (farsça: kız) de demişler.
  
  -osmanlı devleti büyüdükçe, devlet güçlendikçe kız kulesi’nin güvenlik için kullanma ihtiyacı ortadan kalkmıştır. kulenin içerisinde yine de ufak bir askeri birlik bulundurulmuştur. duvarlarındaki toplar zamanla bayram ve törenlerde kutlama atışı için kullanılmıştır. yeni bir padişah tahta çıktığında, ordu sefere çıkarken, savaş kazanıldığında halka duyurmak için toplar ateşlenmiş.
  
  -yine önemli günlerde adet olan nevbet vurulması (mehter çalınması) kız kulesi’nde de yapılmıştır. bir süre sonra kulenin boğazdan geçen gemilere yön göstermesi için kandil kulesi eklenmiştir. kız kulesi bir deniz feneri olmuştur diyebiliriz. bunların yanında hapsetmek, gözaltına almak için de kullanılmıştır. gözden düşenler, sürgün edilen bazı kişiler kuleye hapsedilmiştir.
  
  -on dokuzuncu yüzyılda yaşanan kolera salgınında kız kulesi, karantina hastanesi olarak kullanılmış. hastaların bir kısmı kulede tecrit altına alınmıştır.
  ilginç bir girişimi 1880 yılına ait bir gazete haberinden öğreniyoruz. fransızca la turquie gazetesi, bir ingiliz’in, kız kulesi’ni kiralamak istediği ve niyetinin “bu bizans anıtını, restoranı ve kahvehanesi olan bir otele çevirmek” olduğunu yazmış. bu girişimle ilgili bir sonuç alınmamış.
  
  -kız kulesi zaman içerisinde pek çok tadilat geçirmiş. elimizdeki şehir resimlerinden zaman içerisinde nasıl değiştiğini görebiliriz. bizans zamanında gerilen zincir ile yıkılmış, istanbul’un fethinden sonra tekrar yapılmış, 1719 yılında fenerden çıkan yangın ile kule harap olmuş. kule bugün ki görünümünü 1832 yılında yaptırılan tadilattan sonra almıştır.
  
  -kızkulesi, 1959 yılında silahlı kuvvetlere devredilmiş, deniz ve hava trafiğinin denetlenmesini sağlayan bir radar istasyonu olarak kullanılmıştır. bir süre siyanür deposu olarak da kullanılmış, 2000 yılında yapılan ihale ile restoran olarak hizmet vermeye başlar.
  
  -türkiye denildiğinde istanbul denildiğinde akla ilk gelen, efsanelere konu olan kız kulesi, 2000 yılından beri bir restoran. böylesi değerli bir kültür varlığının daha simgesel bir eser yapılmasını bekliyor insan.
  
  -bu konuyu her fırsatta dile getiren, her ortamda savunan kişi kuşkusuz sunay akın’dır. kız kulesi’nin 1995 yılında ihaleye çıkarılması ve 49 yıllığına kiralanmasına tepki göstermiş, kız kulesi’nin müze yapılmasını önermiş. adına da “şiir cumhuriyeti” demiştir.
  
  entry videosu
  tarih ve genel kültür içerikli videolar hazırlıyorum. amacım güzel vakit geçirirken bir şeyler öğrenmek/öğretmek. youtube kanalıma bakmak isterseniz buradan ulaşabilirsiniz.
  
  kaynaklar
  • deniz mazlum, kız kulesi’nin uzun tarihinden bir kesit: 18. yüzyılda “kule-i duhter”.
  • mehmet sait türkkan, xvııı. yüzyılda kız kulesi.
  • http://www.serenti.org/…si-tarihcesi-ve-efsaneleri/
  • https://www.uskudar.bel.tr/…ain/pages/kiz-kulesi/35
  • https://sites.google.com/…eleri/kiz-kulesi-efsanesi
  • http://jfa.arch.metu.edu.tr/…ilt24/sayi_1/35-47.pdf
  • https://en.wikipedia.org/wiki/hero_and_leander
• üsküdar'da sahil yolunda ilerlerken sağda bulunan bir kuledir. bu kulenin bir kızla ilgili acıklı ve üzücü bir hikayesi vardır. istanbul'da genelde insanların beğendikleri, içinde çok sayıda turist ve ziyaretçi barındıran galata kulesiyle birlikte meşhur tarihi bir kuledir.
• yerine bir zamanlar heybetli bir mustafa kemal atatürk heykeli yapılması teklif edilmiş.
• kız kulesi'nin güzel olduğunu işsiz edebiyatçılar uydurmuş. bugün bir kez daha anladım ki inanılmaz zevksiz bir yapı. dalgakıran bile değil.