lipka tatarları

• 13. yüzyıldan beri polonya/litvanya/belarus civarında yerleşmiş türkik toplum. ilk yerleşenler şamanken, daha sonra müşlüman tatarlar da yerleşmiştir.
  karaimler ile ortak ırk kökenine sahiptirler, dinleri farklıdır.
  
  detaylı bilgi:
  
  http://en.wikipedia.org/wiki/lipka_tatars
• tarihin ilginç bir dönemecinde kritik bir rol oynamış tatar türk toplumu.
  "en iyi dramayı tarih yazar" iddiasını kanıtlamak istercesine gelişmiş olaylar.
  
  şöyle ki: bu lipka tatarları, müslüman olan ve türkçe konuşan bir topluim olarak polonya devletlerinin yanında yer aldı her zaman.
  polonya devletleri de bu topluma özel bir statü verdi, onları soylu olarak kabul etti, bazı maddi kolaylıklar falan da sağadı.
  dinlerini ve dilleri serbest oldu.
  zaman içinde, osmanlı'nın genişlemesi ile polonya ve osmanlı sınır konmuşusu ve doğal olarak da düşman oldular birbirlerine.
  bu dönemde, müslüman türk tatarlar arasında bazıhuzursuzluklar da oldu; zira polonyalılar, tatarları eskiden beri gelen bazı ayrıcalıklarını kaldırmaya çalıştı.
  bu bir ayaklanmaya eden oldu.
  o dönemde toplam nüfusu 100 bin kişiye yaklaşan lipka tatarları, ayakandılar ve ele geçirdikleri toprakları osmanlı adına elde tutmaya başladılar.
  ancak hem askeri baskı hem de eski ayrıcalıklarının kendilerine geri verilmesi ile birlikte, lipka tatarları, yeniden polonyalılar tarafında saflarını aldılar.
  işin daha da ilginci, hemen sonrasında osmanlı avrupa'ya karşı son büyük hamleseini yapıp viyanayı kuşattı. viyana kuşatmasında, osmanlı ordusunda da tatarlar savaşıyordu. polonya ve kral sobieski için savaşan lipka tatarları, osmanlı için savaşan tatarlarla karışmamak için, başlarına tüy/bitki dalı benzeri bir şeyler takıyorlardı.
  tarihin dönüm noktası ise şu oldu:
  savaşın ritik bir anında, kral sobieski osmanlı askerlerinin baskısı altında kadı; hayatı tehlikede olan kralı, lipka tatarları kurtardı.
  viyana'dan bozgunla ayrılan osmanlı, bir daha belini doğrultamadı ve çıktığı dağın zirvesinden aşağıya doğru yuvarlanmaya başladı.
  
  kısacası, osmanlı'yı aşağıya yuvarlayan tekmeyi atan osmanlı gibi müslüman ve türk olan lipka tatarları oldu bir bakıma.
  bunun adı drama değil de nedir?
  
  burada osmanıl kendi soydaşları/dindaşları tarafından hayal kırıklığına uğratıldı.
  ama bir çok zaman da osmanlı kritik savaşlarda farklı din ve ırktan askerleri sayesinde başarılı olmuştu.
  örneğin osmanlı'nın kritik dönemeçlerinden biri sayılan çaldıran savaşı'nda, safevi ordusu neredeyse tamamen türk ve müslümanlardan oluşurken, osmanlı ordusunun büyük kısmı hristiyan ve sırp/ulah/gürcü gibi askerlerden oluşuyordu.
• litvanya tatarları da denir. charles bronson (asıl soyadı buchinsky) namlı oyuncu bunlardandır. hatta litvanya'dan pensilvanya'ya göç eden anne-babası evde sadece litvanya dili ve rusça konuştuğu ve okula da geç gittiği için bronson ingilizce'yi ancak ergenlik yaşlarında öğrenmiştir.
  
  bu arada bu tatarların hepsi müslüman değildir. roman katolik olanları da epey vardır.
• çok leziz (bkz: kıbın) yaparlar.
• kıbın dendi mi akla gelen tatarlardır. bir dönem discovery tvde bol bol videoları dönüyordu.
• lipka tatarlarının %60'ı belarus'ta yaşamasına rağmen, litvanya tatarları olarak anılırlar. ilginçtir.
  
  daha ilginci ise lipka tatarlarının daha çok polonya tarihi ile ilgili olmasıdır. lipka tatarları tarihleri boyunca polonya ordusuna hizmet etmişlerdir. süvari birlikleriyle polonya-litvanya birliği'nin gözde askerleriydi.
  
  1672'de polonya ordusunda asker olan alexander kryczynski adındaki bir lipka tatarı, ödemelerin zamanında ödenmemesi ve lipka tatarlarının dini özgürlüklerinin engellendiği gerekçesiyle polonya-litvanya birliğine karşı ayaklandı ve osmanlı sultanı iv. mehmet'in himayesine girdi. bu olay lipka isyanı olarak tarihe geçmiştir. sultan alexandr kryczynski ve beraberindeki lipka tatarlarına günümüzde ukrayna'da bulunan bar bölgesini verdi. daha sonra tatarlar ile polonya-litvanya birliği arasındaki sorun çözülünce alexandr kryczynski bar'da komutanlığını yaptığı bir kalede öldürülmüştür. kale komutanlığı ise oğluna verilmiştir.
  
  daha sonra 1683'de osmanlı viyana kapılarına dayanınca habsburglar avrupa'nın kalanından yardım ister. yardıma cevap veren ilk devlet polonya-litvanya birliğidir. osmanlı henüz viyana surlarını aşamamışken iii. sobieski komutasındaki polonyalılar yardıma yetişir... leh kanatlı hüssar süvarilerinin yanında lipka tatarı süvarileri de yardım için oradadır, osmanlı ordusu bozguna uğrar ve 250 yıl sürecek türk geri çekilmesi başlamış olur.