nizar kabbani

• değişik üsluu barındırıyor şiiri.
  dostlarım
  başkaldırmıyorsa, neye yarar şiir?
  azgınları ve azgınlıkları yıkmıyorsa, neye yarar şiir?
  zamanı ve mekânı
  sarsmıyorsa, neye yarar şiir?
  satrapların başındaki tacı
  yere çalmıyorsa, neye yarar şiir?
  2
  işte bunun için çekiyorum başkaldırı bayrağını
  şu âna dek gün yüzü görmeyen milyonlar adına.
  dal ile serçeyi ayıran,
  gül ile sarı çiğdemi ayıran nedir?
  göğüs ile nar'ı ayıran,
  deniz ile zındanı ayıran nedir?
  nedir mavi ayla karanfili ayıran ?
  yiğitlik sözcüğünün gizinden,
  giyotinin gizini ayıran nedir?
  3
  işte bunun için çekiyorum isyan bayrağını!
  enikler gibi boğazlanmaya götürülen milyonlar adına
  gözleri oyulanlar adına
  dişleri sökülenler adına
  asitte eritilenler adına, solucanlar gibi
  yoksun olanlar adına
  sesten, düşünceden, dilden
  çekeceğim başkaldırı bayrağını.
  4
  işte bunun için çekiyorum başkaldırı bayrağını
  o örtünün altında
  öküz gibi oturan halklar adına
  dostluğu büyük, aynı tastan içen halklar adına
  develer gibi yük çeken halklar adına
  gün doğusundan gün batısına
  yük çeken deve gibi
  sudan ve arpadan başka hakkı yok
  özlemi yok beyin karısının
  beyin dişi köpeğinin
  berberinin olmaktan başka.
  yaşasın bir demet yonca
  yaşasın tek tanrı diye allah'a yalvaran
  halklar adına!
  5
  ey şiirin dostları!
  ben ateş ağacıyım, özlemlerin bilicisiyim ben
  elli milyon âşığın gerçek sözcüsüyüm
  sevgi ve inleyiş bilenin ellerinde uyur
  ya da yasemin ağaçlarında.
  ey dostlarım!
  kılıcın saltanatını hep reddeden
  bir yarayım ben..
  6
  ey değerli dostlarım!
  dilsizlerin diliyim ben
  görmezlerin gözüyüm ben
  okumazlara denizin kitabıyım ben
  hapishane kaşalotlarına
  gözyaşlarıyla kazınan
  yazılarım ben
  bu çağ gibiyim ben de, sevgilim!
  çılgınlıklarla karşılarım çılgınlıkları
  kırarım nesneleri çocukluktaki gibi
  kanımda devrim ve esenlik kokusu
  hep bildiğiniz gibiyim ben
  hoşuma gider yasa çiğnemek
  hep bildiğiniz gibiyim ben
  şiirleyim...
  o yoksa var olmak istemem...
  7
  dostlarım!
  sizsiniz gerçek şiir.
  ne gülmenin de önemi var
  ne de surat asmanın
  sultana öfkelenmenin de.
  sizler benim sultanlarımsınız
  sizlerden onur, güç, yetke
  istiyorum
  tuz ve taş üstünde uyuyan
  kentlerde
  şiirlerim yasak.
  şiirlerim yasak,
  çünkü insana
  sevginin ve uygarlığın
  kokusunu taşıyor onlar
  şiirlerim yasaklandı,
  çünkü her dizesi muştu taşıyor sizlere.
  dostlarım!
  sizleri bekletmekteyim hâlâ
  o kıvılcımı tutuşturmak için...
  
  beyrut, 1984
  alıntı bloğu
  nizar kabbani
  çeviri: kenan hanok
• lümpeninden devrimcisine, dolmuş şoföründen bürokratına, öğrencisinden bozacısına, her kesimden insana hitap eden şiirlere imza atmış şair.
  
  --- şair ve boğa ---
  
  arap yazarı ile ispanyol boğası arasında nasıl bir ilgi vardır?
  
  ispanya’da diplomat olarak çalıştığım (1962-1966)’dan beri kendime çokça yönelttiğim bir sorudur bu. kaç kez tanık oldum o kanlı kavgaya: boğanın büyüklüğü ile bile bile öldürmenin küçüklüğü arasındaki kavgaya; etin yumuşaklığı ile madenin sertliği arasında.
  
  bütün belleğin kapıları yeniden açılıyor ve yeniden soruyorum:
  burada arap yazarı ile ispanyol boğası arasında benzeşme yönü var mıdır?
  
  evet. burada, büyük ve apaçık bir benzeşme var aralarında.
  1- ikisi de endülüs kökenlidir.
  2- ikisi de dirençli savaşçılardır.
  3- ikisinin de sonu boğazlanmaktır.
  
  bu benzetmeden ötürü, beni arap yazarına ya da ispanyol boğasına karşı haksızlık etmiş görür müsünüz?
  
  kuşkusuz ben kesinlikle bunu amaçlamıyorum; ikisi de güzel, soylu, yüreklidirler ve ikisi de şerefli tarihsel soylardan inip gelirler.
  
  bu soruyu sorarken amacım hep şu oldu: kahramanlığın üstün olduğu, kahramanların tuttuklarını kopardıkları bir çağın kahramanlığını yüceltmek.
  
  öyleyse biz şairler ve edebiyatçılar, endülüs kökenli boğalarız. tüm yeteneğimizle dalarız oyun alanına, saldırırız, meydan okuruz, haykırırız, iç çekeriz, hedeflerimize adım adım yaklaşırız; tabi boynuzlarımızı kullanırız; cesaretimizle, uygarlığa bağlılığımızla ve oyunun kurallarına saygımızla halkları coştururuz.
  
  ancak düşmanlarımız, hileye ve aldatmacaya kaçarlar, belden aşağı vururlar, arkamızdan atıp tutarlar, oklarını ve mızraklarını omurgalarımıza saplarlar, tüm onur bağlarını ve spor ahlakını çiğneyip geçerek…
  
  yazı kağıdı üzerine kan revan içinde düştüğümüz zaman, gırnata’nın surlarını ve musa bin nusayra’ın, abdurrahman ed-dahil’in mirasını savunurken ölen bir savaşçının iç huzurunu duyumsarız.
  
  hayatımın ispanya dönemi sırasında, sevmesem de giderdim koridaya… sırf mutlak dostluğumu duyurmak için boğaya… dostum, yakınım, amcamın oğlu boğaya…
  
  boğanın davası benim davamdı, onun yasal kavgası benim de kavgamdı, onun oyun alanına dökülen kanları benim de kanımdı. kendimi hep boğa partisinden sayıyordum.
  
  ispanya’yı avutanlarla birlikte ben de boğuştum. çünkü onlar, öldürülene karşı öldürenle işbirliği yapıyorlar ve insanı ahlak dışı söylemlerle bu soylu hayvanı öldürmeye kışkırtıyorlardı.
  
  ama ispanya halkı gözyaşlarımı görmüyor, yakarışlarımı duymuyordu. çünkü o korida oyununda aklını yitiriyordu. ilkel içgüdüleri, kızıl kanın altın kumlar üstünde aktığını görmekle gözlerini sürmelemedikçe sükûna ermiyordu.
  
  boğaların güreş alanına vardığımdan beri kuran ayetlerini kekeliyordum ve allah’tan boğanın ömrünü uzatmasını, onu kasapların bıçaklarından, zalimlerin zulmünden uzak tutmasını diliyordum.
  
  size itiraf edeyim ki ben içimden gizli gizli, boğa; mağrur, zayıf ve kibirli matadoru keşke alt etse diyor, allah’a boğayı eşine ve çocuklarına döndürmesi, bize de yitik endülüs şerefimizi geri vermesi için dua ediyordum.
  
  tabi bütün dualarım ve yakarışlarım halkın çığlığı ile ıslığı arasında yitip gidiyordu.
  
  iyice inandım ki ispanyol boğaları, efendileri gibi yatakta ölmezler. kuşkusuz burada onların öldürülmesinde turizmi canlandırmak ve amerikan koca karılarının gözlerini şenlendirmek için tarihsel bir karar söz konusudur.
  
  bir şey olunca başka bir şey hatırlanıyor… benzetme benzetmeyi çekiyor… şiire gelince, boğanın amcasının kızıdır o… şöyle bir soru sormam hoş görülür mü acaba: arap yazarının ölmesi de amerikan turizmini canlandırmakta aynı ilgiyi toplar mı?
  
  bir arap yazarı olmanın anlamı, sonsuz güçlükle uğraşmaya mahküm olmandır. görevin, arap çöplerini bir caddeden bir caddeye taşımaktır… sözün, gramerin, cümle bilgisinin kabuklarını… bir keseden öbür keseye… ve tarihin kemiklerini… bir mezardan öbür mezara…
  
  bir arap yazarı olman…
  bunun anlamı, siyasal enkazı bir hastaneden öbür hastaneye sırtında taşımandır. ve ulaştırmandır iktidarın delirttiklerini sinir hastalıklarının doktorunun yanına… ve üstlenmiş olmandır cenazeleri uğurlamayı… ve bozgunları güzelleştirmeyi…
  
  bir arap yazarı olman…
  24 saat üstüne 24 saat nöbet tutan eczaneler gibi çalışmandır bunun anlamı…
  yıllık izin olmadan…
  hastalık izni yahut idari izin olmadan…
  doğum izni olmadan…
  gebelik ve emzirme izni olmadan…
  
  yazarlık, beşikten mezara dek süren bir angarya düzenidir.
  ebenin pençesinden… polisin pençesine zorunlu bir yolculuktur… annenin kucağından azrail’in kucağına…
  
  bizim göçmen kuşlar gibi içten yandığımıza, vadilerdeki pelikan kuşları gibi birer birer öldüğümüze inanmak isteyen hiç kimse yok. yarılmış ellerimizi görmek isteyen hiç kimse yok! kavrulmuş seslerimizi de… acının tırnağıyla oyulmuş yüzlerimizi de…
  sorularla ve şimşeklerle oyulmuş göğüslerimizi görmek isteyen hiç kimse yok… dipsiz bir kaba damlayıp duran kan musluğu gibi kalplerimizi…
  
  yazar, kendisini kuşatan günlük ölüme rağmen yazı kağıdının önüne her oturuşunda, insanlar, onun yaralarını görmezler, kanayışının sesini işitmezler…
  
  onlar yazara süpermen gibi davranırlar… grip nöbetine yakalanmayan… öksürük nöbetine de… migren nöbetine de… histeri nöbetine de… ölüme de…
  
  romalı bir savaşçının mızrağı gibi, paslanmadan, incelmeden, kırılmadan ayakta kalmalı şair…
  çevresindeki halk, onun terini silmesini hoş görmez… kağıtlarını toplamasını ya da bir yudum suyla dudaklarını ıslatmasını…
  
  bir hayranı ona der ki: harika yazdın… ey üstad!
  başka biri ona der ki: bir öpücük ver… ey üstad!
  kırkında bir bayan ona der ki: bana yakın ol… ey üstad!
  bir kız öğrenci okul defterine imza atmasını ister ondan…
  
  bu ışıktan, kadifeden, özleyiş ipliklerinden örülü sevgi sözleri sağanağı altında şair de süpermenliğine inanmaya başlar… ruhsal etkinliğine, kerametlerine, tecellilerine… şiirsel iktidarının sürekliliğine…
  
  geceleyin şair evine döndüğü zaman, karısı ona, gelip kendisini soran olduğunu keşfeder. kurumuş dolmakaleminden, ince kaşlarından, yüksek alnından, gırnata’nın fıskiyeleriyle ıslanmış gözlerinden başka bir şeye sahip olmayan arap asıllı ispanyol boğasının savaşa alanına gireceğini de!
  
  ispanya’dan ayrılışımın üzerinden çeyrek yüzyıl geçti. hâlâ sorarım kendime:
  
  niçin ispanyol kadınları, ole! ole! ole! diye bağırırlarken kızıl güllerini ispanyol boğa güreşçisinin ayakları altına fırlatırlar?
  
  ve niçin güllerini, ispanya’nın en büyük şairi lorcanın mezarı üstüne atmazlar?
  
  ey ispanya’nın güzel kadınları:
  ne olurdu sizlerden biri, bu arapça konuşan ve yazı kağıdına nokta nokta… harf harf… damla damla… içini döken bu boğaya kızıl bir gül atsaydı… ki o, şiirin bulunduğu son yeri ve yücelik kalelerinden son kaleyi savunmaktadır… (çev: ibrahim demirci)
  
  --- şair ve boğa ---
• şu muazzam dizelerin sahibi:
  
  sevgilim sordu:
  benimle gökyüzü arasındaki fark nedir?
  sizin aranızdaki fark,
  şudur ki ey sevgilim!
  sen gülünce,
  gökyüzünü unuturum.
• “arap aleminde aşk zincirlenmiştir ve mahbustur. ben de onu kurtarmaya geldim”
• kudüs için yazdığı enfes bir şiiri var, bir parçası ve en sevdiğim tercümesi şu şekilde:
  
  "ey kudüs, ey şeriatler feneri
  ey parmakları yanan güzel çocuk
  ey peygamberin geçtiği gölgeli ova
  hüzünlü gözlerinle, ey kentlerin incisi
  kaldırımlarında hüzün var, minarelerinde hüzün
  
  ey kudüs, ey kentlerin acısı
  ey göz kapakları arasında kabaran büyük gözyaşı damlası
  kim durdurur düşmanlarını
  kim kurtarır isa'yı, isa'yı öldürenlerden?
  
  ey kudüs, ey kentim
  ey kudüs, ey sevgilim
  açılıyor yeşil sümbüller, zeytinler
  gülüyor gözler, dönüyor giden güvercinler masmavi göklere
  senin çiçekli tepelerinde buluşuyor babalar ve oğullar
  ey zeytin ülkesi, ey selâm ülkesi.."
  
  birgün, inşallah. #freequds
• 21 mart 1923 yılında şam'da doğup, 30 nisan 1998 yılında londra'da vefat eden, arap dünyasının en büyük şair ve yazarlarından.
  
  (bkz: damascus university)'de hukuk okumuştur.
  
  işgal altında
  gazaba uğramış şiirler
  ben beyrut (deneme)
  aşkın kitabı
  gözlerinin mavi limanında
  yasak şiirler
  seninle evlendim ey özgürlük
  gerileme kitabına dipnotlar
  
  adlı eserleri türkçe'ye çevrilmiştir.
  
  edit: tarih düzeltildi.
• arap şiirinin mihenk taşlarından olan, derdine tasasına, isyanına ve haykırışlarına dizeler süren şair. arabi çağdan bahsedecek kadar arap, horoz kasidesinde zorba diktatörlerin yüzüne tükürecek kadar cesur ve evrensel. allah'a sorular sormuş, bir kadın yaratmanın sufice vehimlerine dalmış, kudüs'e ve beyrut'a şam'dan selam vermiş, emperyalizmi haşim oğullarından muhammed'e şikayet ederek, arapların ecnebilerin bulaşıkçısı olduğunu söylemiştir. masalsız çocukları dert etmiş, savaş karşıtlığına kalemini sivrilmiştir. ve bir mim gibi şiirin ortasında duran aşk'tan ve kadın'dan çokça bahsetmiştir.
  
  erotik kaleminde yaşlandıkça dikleşen memelerden, kadınların varlığını gölgeleyen ataerkil kafeslerden ve huzursuzluktan bahseden, feminist ve anarşist şair.
  
  biraz cemal, çokça nazım hikmet'tir.
  
  arap şiirinin diğer mihenk taşları için;
  
  (bkz: adonis)
  (bkz: mahmud derviş)
  (bkz: nazik el melaike)
• " ne yapıyorsun pazar günü
  var mı vaktin
  incelemek için aşkı
  denizi
  kumsalı
  güzel kelimeleri bu pazar
  var mı vaktin
  gömmek için yüzümü saçlarına
  gün boyu
  var mı vaktin karşılamaya beni
  var mı beni dinlemek için sabrın
  yüzüm harap
  ruhum harap
  ve cesetsiz bir baş gibidir beyrut
  verebilir misin bana ellerini
  hissetmem için ebediliği
  var mı vaktin hüznüm için
  beyrut katliamından sonra
  bir pazar günüm olmadı hiç. "
• arap dünyasının aşk ve kadın şairidir. kendisi de kabul eder:
  
  “doğrudur hakkımda tüm söyledikleri
  doğrudur aşk ve kadınlara dair namım”
  
  namına yaraşır şekilde, kendi deyimiyle daha önce hiçbir kitabında olmadığı kadar çalışmıştır “aşkın kitabı” üzerinde.
  
  bu kitap yakın zamanda mehmet hakkı suçin’in güzel çevirisiyle bir kez daha türkçe’ye kazandırılmıştır:
  
  aşkın kitabı
  
  ayrıca şöyle bir beyanatı olmuş şairdir:
  
  "ben hiçbir şiir kitabımı üç nüshadan fazla bastırmadım. biri benim için, diğeri sevgilim için, üçüncüsü de basın savcısı için..."
  
  yasak şiirler
• suriyeli birine bana bir şair söyle, bilmediğim ve iyi bir şair olsun dediğimde önerdiği şair.
  
  enfes dizelerin şairi. şiirlerinde 2 ana öğe vardır; 1-kadın, 2-siyaset.
  
  kadın kavramını arapların baskıcı kültürüne karşı inanılmaz derecede müdafa etmiştir. c. süreya'dan bile çok daha cesurdur. kadın kavramını klasik hep doğrudan değil, eksiklikleri ile şiirlerine dahil etmiştir. beyrutta sevdiceğini kaybetmiştir.
  
  siyaset kavramına ise aslında mesleği gereği yakın olmasına karşın, arap dünyasının kaybedişlerine dayananamış kalemiyle hatalarını sayıp dökmüştür. siyasi şiirleri o kadar güzel ki, çok keyif verir. komik olan ise zerre değişmediği orta doğu coğrafyasının.
  
  en sevdiğim şiiri şimdilik horoz kasidesi. burada lider kültü bir horoz ve etrafında toplanan zayıf yapılarıyla tavuklar eşlik etmektedir. o kadar komik ve gerçektir ki insan hayret eder. o horozun her gün öttüğünü bilmek de ayrı bir tuhaflık verir.
  
  başka güzel bir şiirini bırakmak istedim.
  
  suyun altından mektup
  
  dostumsan
  yardım et senden uzaklaşayım
  yok eğer sevgilimsem
  yardım et senden şifa bulayım
  
  bileydim aşk bu kadar tehlikelidir
  sevmezdim
  bileydim deniz derin bu kadar
  açılmazdım
  sonumu bileydim
  hiç başlamazdım
  
  özledim seni
  öğret bana özlem duymamayı
  öğret bana yüreğimin derinliklerinden
  nasıl çekip koparırım köklerini sevginin
  nasıl ölür?
  öğret bana
  gözlerimde gözyaşların
  öğret bana bir kalp nasıl ölür?
  ve nasıl ihtihar eder arzular
  
  ermişsen
  kurtar beni bu büyüden
  bu inkardan
  aşkın sanki reddediştir
  nolur arındır beni bu inkardan
  
  güçlüysen
  çıkar beni bu ummandan
  çünkü bilmiyorum ben yüzmeyi
  mavi dalga gözlerinde
  çekiyor beni derinliklerine
  mavi..
  mavi..
  yok maviden başka renk
  ne tecrübem var aşkta
  ne de bir kayığım
  değerliysem senin için gerçekten
  tut elimden
  aşığım sana baştan ayağa
  
  ben suyun altında soluyorum
  boğuluyorum,
  boğuluyorum,
  boğuluyorum...