• genellikle yanlış kullanılan noktalama işareti. kullanım alanlarına şöyle bir göz atmakta fayda var kanımca:

    1. cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur: öğrenciler birinci sınıfta mitoloji, eleştirel okuma, gramer; ikinci sınıfta ise kültür tarihi, rönesans, romana giriş gibi dersler alırlar.

    2. ögeleri arasında virgül bulunan sıralı tümceleri birbirinden ayırmak için konur: sabahtan beri bekliyorum; ne gelen var, ne giden.

    3. virgülle ayrılmış örnekleri farklı örneklerden ayırmak için konur: italya, ingiltere, ispanya; roma, londra, madrid.

    4. kendilerinden önceki tümceyle ilgi kuran ancak, fakat, lakin, çünkü, yoksa, bundan dolayı, binaenaleyh, sonuç olarak, bununla birlikte, öyleyse vb. cümle başı bağlaçlarından önce konur. ancak bu bağlaçlardan önce yazar, araya nokta, virgül, noktalı virgül koymakta serbesttir. bu husus, yazarın biçemdeki tercihiyle ilintilidir: ilk başta şüpheyle içeri alındı;(,)(.) ama sonra kim olduğunu anladıklarında ona dostça davrandılar.

    ** özneden sonra kullanılmaz; bağlaçla başlayan tümcede bağlaçtan sonra kullanılmaz.
    ** bu entry hazırlanırken http://www.tdk.gov.tr/ adresinden yararlanılmıştır.

    (bkz: eksi sozlukte egitim seferberligi)
  • noktalama işaretlerinin tarihçesine dair yaptığım bir okumada hakkında yeni bir bilgiye ulaştığım işaret. nokta, virgül, noktalı virgülün kullanıldığı ilk formların aristofanes'e dayandırıldığını öğrenmiştik. cecelia watson "noktalı virgül: yanlış anlaşılan bir işaretin dünü, bugünü ve geleceği" adlı kitabında işaretin 1494'te venedik'te doğduğunu belirtmiş. italyan hümanistlerden biri olan aldus manutius, virgülü ve iki nokta üst üsteyi birleştirerek noktalı virgülü yaratan isimmiş. noktalı virgül, virgül ve iki nokta üst üste arasında bir duraklamayı ifade etmek üzere tasarlanmış.
    kullanışlı olan bir noktalama işareti olduğu için kalıcı hâle gelerek bugünlere kadar geldiğini belirten yazar watson, stephen king, ernest hemingway, kurt vonnegut ve george orwell'in bu işaretten hazzetmediği buna karşın herman melville, henry james ve rebecca solnit'in ise çok sevdiğini belirtiyor.
    noktalı virgülün bize gelişi diğer noktalama işaretleri gibi tanzimat dönemi'nde olmuş. hepimizin malumu olan şair evlenmesi'nde şinasi kullanmış.

    --- alıntı ---
    kurt vonnegut son kitabında net bir şekilde yazarlara şu tavsiyede bulunuyordu: “noktalı virgül kullanmayın. onlar kesinlikle hiçbir şeyi temsil etmeyen travesti hermafroditlerdir.”

    “karar verdim … noktalı virgül gereksiz bir duraklama, bir dahaki kitabımı onu hiç kullanmadan yazacağım.” demiş orwell, 1939’da çıkan boğulmamak için adlı romanında hiç noktalı virgül kullanmamış.
    --- alıntı ---
  • ernest hemingway halt yemis (-ki kendisi en sevdigim yazarlardan biridir).

    noktali virgul sevilmez mi yahu?

    kurt vonnegut gibi betimleme ve kurgu ustasi bir yazarin boyle dusunmesi de enteresan sahi.

    kisisel fikrim, noktali virgul kesinlikle kucuk gorulecek bir isaret degil. hatta ileri giderek soyle soyleyebilirim; noktali virgul entelektuel varolus yolculugunuzda bir donum noktasi olabilir.

    uzun yillardir uslup ve icerik, uslup ve tavir (content vs. style, content vs. media, message vs. vehicle, etc.) gibi konulara kafa patlatirim. sonucta ne dediginiz kadar nasil dediginiz de onemlidir! icerikte fark yaratmak nispeten daha kolay; merak uyandirmak, baglamdan kopmamak, yerine gore kisa ve carpici mesajlar vermek gibi parametreleri var.

    stilde farki nasil yaratiyorsunuz?

    iste noktali virgul, uslubunuzda fark yaratmak icin kullanabileceginiz yegane araclardan biri. zekanizi, noktali virgul kullaniminiz ile gosterebilirsiniz!

    nokta mesela, cok gereklidir ama duzdur. keza soru isareti, vesaire cok gereklidir ama bir soru isareti ile fazla macera arayamazsiniz. noktali virgul ise alengirlidir. cok kullanilirsa siritir, az kullanilirsa tatsizlastirir. noktali virgulu uslubu zenginlestirecek sekilde kullanmak icin hem belli bir bilgi hem de belli bir zeka seviyesine sahip olmak gerekir.

    neticede kisisel fikrim su: noktali virgul olmazsa dilin anlam butunlugunde cok da bir sorun/eksilme yasanmaz. bir sekilde etrafindan dolanarak da olsa ayni anlam verilebilir ancak yerinde kullanimiyla dile muthis bir zenginlik kazandirilmis olur.

    bunu sadece edebiyat, roman, hikaye baglaminda degerlendirmemek lazim. mesela tibbi bir makale yaziminda da dil bilgisi ve uslup, okuyan kiside saygi uyandirir. sahsen kotu yazilmis bir makaleyi okurken o calismaya karsi on yargili bir adama donusurken, okudugum makalede cok yerinde guzel kullanilmis bir noktali virgul gorursem arastirmacilara dair saygim ve ciddiyetim artiyor.

    uslupta noktali virgulun kullanimi ile ayni sinifa koyacagim durumlar var; mesela yabanci kelime kullanimi... alaninda dunya capinda bir karaciger uzmaninin makalelerinde ara ara ve tam yerinde kullanilmis fransizca kelimeler goruyorum . adam "deposit" (depo, birikim) yerine "depôt" kullaniyor mesela italic sekilde yazilmis. orada onemli olanin farkli depolama alanlari oldugunu boyle ufak bir kurnazlik ile size geciriyor. ben de ayni seyi fransizca ile degil de, "ingilizceye oturmus" latince kelimeler ile yapiyorum bazen (genesis mesela).

    stili zenginlestirecek diger bir yontem alinti yapmak. unlu bir kitaptan veya bir bilim insanindan, baglama guzel oturacak bir aforizma belirtmek mesela. yerinde kullanilirsa ne guzel degil mi? bir de iki cumlede bir "iste frederic gros'un dedigi gibi...", "erich scheurmann'in dedigi gibi..." seklinde giden bir yaziyi dusunun. bir yerden sonra icerige ilginiz kalmaz, irrite edici olur...

    noktali virgul kullanimi da boyle iste. tadinda, lezzetli, estetik bir sekilde kullanmak lazim. kimi duse kalka kimi de tanri vergisi bir yetenekle dogustan bir hassasiyetle noktali virgul kullanir ve bu da yazdiginiz bir edebi metinde, bir raporda veya bir kose yazisinda fark yaratmaniza yardimci olur.

    the paris review'in bu konuda nefis bir makalesi var, ilgilisine.

    https://www.theparisreview.org/…h-of-the-semicolon/

    (bu arada paris review'da turklere ve istanbul'a dair sahane makaleler var. bu mesela benim dogum gunumde yayinlanmis:)

    https://www.theparisreview.org/…-say-no-in-turkish/

    aslinda hemingway de, vonnegut da biraz hirt tipler! neredeyse kadin dusmanlari. hemingway zaten maco, neredeyse kadin karakter yazmaz. vonnegut da yazdigi zaman genelde ise yaramaz, sisman, cirkin vesaire kadinlar anlatir. bu acidan vonnegut'in noktali virgule hermafrodit travesti demesi, noktali virgul icin olsa olsa bir onur olur. yasli zampara seni... (bu arada galapagos, mezbaha 5 falan saheser kitaplar, gommusken azicik da oveyim).

    sonuc olarak tarafimiz belli efendim; noktali virgulun askerleriyiz!
  • okuma yazma bilenlerin %98 'inin sadece chat yaparken göz kırpma hareketi için kullandıkları noktalama işareti. noktalı virgülü gerektirecek kadar komplike cümle kuramıyorlar zaten;)
  • çoğu insanın 2 nokta görevinde kullandığı bir virgül çeşidi. bu tabi ki yanlış. açıklama yapmak için noktalı virgül kullanılmaz, bunu en 1. kural olarak kafamızda belleyelim.

    noktalı virgül, virgülün ağabeyi rolündedir. yani virgülün yetersiz kaldığı yerlerde noktalı virgül kullanılır. sıralı cümleleri ayırmak için kullanılan noktalı virgülü geçiyorum, onu zaten hepimiz biliyoruz. şöyle bir örnek vereyim: türkiye, ingiltere, fransa ve almanya'nın katılacağı dünya kupası eleme gruplarına son torbadan girecek. (cümleye çok takılmayın, salladım)

    bakın bu cümlede bi belirsizlik var. doğrusu şu olmalıydı: türkiye; ingiltere, fransa ve almanya'nın katılacağı dünya kupası eleme gruplarına son torbadan girecek. anladınız mı farkı?

    ya da basitçe şöyle bi örnek daha verelim: oyun çok kötüydü, herkesin eli ayağı birbirine dolaştı, rakip takım çok iyi hazırlanıp gelmiş olacak ki bizi rahatça yendi. (bu da yanlış)

    doğrusu: oyun çok kötüydü, herkesin eli ayağı birbirine dolaştı; rakip takım çok iyi hazırlanıp gelmiş olacak ki bizi rahatça yendi.

    bu görmüş olduğunuz yerlerde noktalı virgül kullanılmazsa, orada bir anlam karmaşası meydana geliyor. yani noktalı virgül, 2 şeyi kıyaslarken ve bu kıyaslamayı yerinde ayırarak kullanılan bir virgül çeşididir.

    iyice kafanıza yerleşmesi açısından son bi örnek daha: dün yediğim elma, armut, vişne, portakal, mandalina, muz gibi yiyeceklere göre daha güzeldi. ne anladınız?

    doğrusu: dün yediğim elma, armut, vişne; portakal, mandalina, muz gibi yiyeceklere göre daha güzeldi.
    dikkat ederseniz ilk örneklerde verdiğim cümlelerde virgül hep yetersiz kaldı, anlam farkını bize yansıtamadı. işte tam bu noktada noktalı virgül devreye giriyor.

    kapiş? bugünkü türkçe dersimizin sonuna geldik çocuklar, haftaya bir başka noktalama işaretiyle görüşmek üzere, hoşçakalın.
  • melih cevdet anday'a göre bir insanın türkçeyi iyi bilip bilmediğinin ölçütü olan noktalama işareti.
  • uzun cümleler kurmayı seven yazıcının en büyük kurtarıcısı. iş içinden çıkılmaz haller aldığında, bu düğümü ne virgül ne çaresizce ve isteksizce konan bir nokta değil, ancak noktalı virgül çözer. o bazen, sonsuza kadar sürecekmiş gibi duran cümlelerin, cesaret veren tavrıyla, gerçek ilham kaynağı olmuştur. bazen ne soru sormak ne bir açıklama yapmak ister yazıcı; ne soru işareti ne üst üste iki nokta anlamaz onu. sadece bitmesini istemediği bu cümlenin ortasında başka bir şey söylemek gelir aklına ya da amacı gerçekten, kıvrılarak uzayan bir yol çizermiş gibi, bilerek uzun bir cümle yapmaktır ama anlaşılsın da ister ve noktalı virgül, noktasızlığa yazgılı yazarın ,kulağına, "hadi git; yürü git" diye fısıldar. işte o zaman, virgül bir ihanete kurban giderken, soru işaretleri, ünlemler ve nokta, noktalı virgülün, bu baştan çıkarıcılığı karşısında ,sönükleşirler. belkisöz bittiğinde, sadece sona konması gereken bir işaretin zorunluluğundan, bir üç nokta belirir gibi olur; aslında okunan şey "yazılırken öyle dinçmiş, öyle karışık, öyle sıradışı ve öyle kendine ait, kendi içindeymiş ki..." diye düşünür okuyucu; bundan sonra bu cümlenin teorik olarak öyle görünse bile bitmesi imkansız gibidir. noktalı virgül ; "sonsuzluk fikri" nin sembolü gibidir.
  • bir cumleyi baska bir cumleye baglarken "ulan virgulle mi ayiriyim yoksa iki nokta ust uste mi kullanayim" karmasasinda can kurtarici gorevini ustlenen kacis elemani imla isareti.
  • değeri 16.5 milyon dolar olan en pahalı noktalama işareti. *

    efendim efsanemidir değilmidir bilemediğim, bir zamanlar hocamın anlattığı hikayeyi aklımda kaldığı haliyle paylaşmak istiyorum.

    zamanında abd uzaya uydu gönderir. gönderir göndermesine ama bu amerikalılar uyduyu bir türlü yörüngeye oturtamazlar. yörüngeyi bir çizgi gibi gözünüzün önünde canlandırın şimdi. hah o çizginin bir sağında bir solunda ama bir türlü çizgiyi takip etmiyor uydu. sağındayken bıraksalar uydu uzay boşluğunda kaybolacak, solundayken* bıraksalar uydu dünyaya düşüp parçalanacak. amerikalılar dünyaya düşen uydunun birde ruslar tarafından bulunmasından ödleri koptuğu için, haliyle yörüngeye girmeyen uyduyu patlatıyorlar tabi. uydu neden yörüngeye girmedi diye araştırırlarken günler haftaları, haftalarda ayları kovalıyor. sonrada anlaşılıyor ki yörüngeye girmesi için yazılımı kodlayan elemanlardan biri, bir satırda kodu noktalı virgül ile sonlandırmamış. uydunun o günkü değeri de 16.5 milyon dolar imiş. o yüzden noktalı virgül diğer noktalama işaretlerinden çok daha pahalı imiş, kullanırken dikkat etmek gerekirmiş.

    peşin edit: uydunun parasını yazılımcı'dan kesmişlermidir bende bilmiyorum. arkadaşla tartıştık nasa'da çalışıyorsa zaten çok kazanıyordur 18 bilemedin 24 taksitte ödemiştir dedi*. (bkz: taksitle uzay gemisi almak)
  • ön not: işbu entry ösym'nin hazırladığı sınavlardan herhangi birine girecek olan yazar arkadaşlarıma naçizane belki bir yardımı dokunur diye yazılmıştır.

    tdk'nin son düzenlemeleriyle birlikte artık kullanımı hiç de zor değilmiş aslında. bu başlığa daha önce de yazmıştım ama bu sefer çalıştım, araştırdım ve kendimce bazı sonuçlara vardım.

    noktalı virgül, virgül kullanıldığında karışıklık çıkacak durumlarda kullanılır. yani metnin akıcılığını, anlaşılırlığını artırmak için kullanılır; başka da bir görevi yoktur. düzenleme zannedersem 2005'te yapılmış. son hali şurada:

    alıntı

    noktalı virgül ( ; )

    1. cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur:

    erkek çocuklara doğan, tuğrul, aslan, orhan; kız çocuklara ise inci, çiçek, gönül, yonca adları verilir.

    türkiye, ingiltere, azerbaycan; ankara, londra, bakü.

    2. ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayır­mak için konur:

    sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.

    at ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. (atasözü)

    3. ikiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir:

    yeni usul şiirimiz; zevksiz, köksüz, acemice görünüyordu. (yahya kemal beyatlı)

    alıntı

    bu da değişiklik yapılmadan önceki hali:

    alıntı

    noktalı virgül (;) bir noktalama işaretidir.

    noktalı virgülün (;) kullanım alanları:

    1. cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur:

    erkek çocuklara doğan, tuğrul, aslan, orhan; kız çocuklara ise inci, çiçek, gönül, yonca adları verilir.

    türkiye, ingiltere, azerbaycan; istanbul, londra, bakü.

    2. ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayır­mak için konur:

    sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.

    at ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.

    3. özneden sonra virgül kullanılarak birbirinden ayrılmış sözcükler varsa özneyi belirginleştirmek için özneden sonra konur:

    ali; hasan, fahri ve rıza 'dan disiplinli bir öğrenciydi.

    4. birbirini takip eden cümlelerde (bağlı cümlelerde) ikinci cümlenin başında "çünkü, ama, fakat, lakin" gibi bağlaçlardan önce konur:

    aylar boyunca bu sınava hazırlandı; çünkü bu sınav onun son çaresiydi artık.

    (istisna: bazı kaynaklar bu maddeye şu eklemeyi yaparlar: ..."çünkü, ama, fakat, lakin" gibi bağlaçlardan önce ya da bu bağlaçların yerine konur:

    aylar boyunca bu sınava hazırlandı; bu sınav onun son çaresiydi artık.

    örnek cümleden de anlaşılacağı gibi - bazı kaynaklara göre - 4. maddenin istisnası olan durumlar da vardır.)

    alıntı

    burada dikkat edilmesi gereken iki nokta var:

    1. "çünkü, ama, fakat, lakin" gibi bağlaçlardan önce noktalı virgül kullanılamaz, diye bir durum söz konusu değil. kullanılabilir, ama kullanılan bağlaçtan önceki ya da sonraki cümlelerden en az birinde virgül kullanılmış olmalıdır.

    örnek: "ders çalışamıyorum; çünkü babam, annem ve dedem çok baskı yapıyor"(bahaneye gel)

    kullanılmaması gereken durum: "halis bir şiir fena okunabilir, lâkin sahte bir şiir iyi okunamaz."

    kullanılması gereken durum: "bir millet ordusunu kaybedebilir, bağımsızlığını da kaybedebilir; fakat dilini sakladıkça o millet yaşıyor demektir."

    2. düzenlemeyle birlikte "istisna" kısmı da geçerli değil artık. yani hiç virgül kullanılmamış cümlenin ortasına getirip de noktalı virgül koyamıyoruz kardeşlerim. öyle bir cümle kuracaksak, bağlaç yerine noktalama işareti koyulan bir cümle, o cümlede de yine virgül kullanıyoruz.

    not: konuştuğum bazı hocalar bu istisna durumunun "ama, fakat, lakin" gibi zıt durum belirten bağlaçlar için hala geçerli olduğunu söylediler ama ne kadar arasalar da kaynak bulamadılar.

    kafa karıştıran bir diğer sebep de ingilizce'de bu tarz cümlelerde kullanılıyor olması. çevirmenler de metnin orijinalindeki noktalama işaretlerine sadık kalınca karışıklığa yol açıyor.

    en yaygın ve güncel örneği: "too long; didn't read." (çok uzun;(bu yüzden) okumadım.)

    bir örnek de george r. r. martin'den gelsin: "many followed him;(but) more did not." (a dance with dragons)

    ben tdk'nin yaptığı düzenlemelerin son derece yerinde olduğuna inanıyorum şahsen, ama insanların yanlış kullanıyor olmasını da anlayabiliyorum. kimsenin haberi olmuyor lan bu değişikliğin yapıldığından. değişiklik 2005'te yapılmış 2007'de soru olarak gelmese bir çok türkçe öğretmeninin bile haberi yokmuş.

    başta da söylediğim gibi tek amacım ösym ile boğuşmak zorunda olan arkadaşlara yardımcı olmak. yoksa sen istersen kelimeleri ayırmak için kullan, istersen hiç kullanma güzel kardeşim. elin oğlu noktalama kullanmadan roman yazıyor lan. iki çizik için birbirimizi mi kıralım şimdi?
hesabın var mı? giriş yap