• sosyal psikoloji deneylerinden biridir. deneyi yapan sosyal psikoloji bilim dalının dünya üzerindeki kurucularından muzaffer şerif başoğlu'dur. ilaveten ankara üniversitesi psikoloji bölümünün de kurucusudur. kaynaklarda adı muzaffer sherif, bu deneyi de "otokinetik deneyi, grup normu oluşumu deneyi, karanlık oda deneyi ya da otokinetik etki deneyi" diye geçer.

    deneyin temelinde optik algı yanılması yatar. deney üç aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir.

    ilk aşama: denekler tek tek zifiri karanlık bir odaya alınmışlar ve aynı noktadan bir ışık belirli aralıklarla gösterilmiştir. deneklere ışığın hangi yöne ve ne kadar aralıklarla hareket ettiği sorulmuştur. her denek bir yön ve değişik aralıklar söylemiş (3-5-15 cm gibi) ama sonunda kendine göre standart (6-8 cm arası) bir mesafe tespit etmiştir. burada dikkat edilmesi gereken nokta ışığın hiç hareket etmediğidir.

    ikinci aşama: denekler gruplar halinde odaya alınmış ve kararlarını yüksek sesle vermeleri istenmiştir. ilk deneğin fikir belirtmesiyle birlikte kararlarda değişme olmuş ve ortak bir grup standardı geliştirmişlerdir. burada liderin belli olmadığı gruplarda ilk söze girenin muhtemel lider olarak belirebileceğine dikkat çekmek gerekmektedir.

    üçüncü aşama: denekler yine tek tek odalara alınıp fikirleri sorulmuştur. denekler bu kez grup halinde geliştirdikleri standarda göre (ikinci aşamadaki) ışığın yön ve mesafesini söylemişlerdir.

    1. aşamada kişisel standart oluşur.
    2. aşamada grup standardı oluşur.
    3. aşamada kişi, grup standardını kullanır.

    buradan şu sonuçlara varılabilir. fiziksel gerçek belirsizse kişiler kendi gerçeğini yaratırlar. bir araya geldiklerinde ise kendi gerçeklerini bırakıp grupça oluşturulan grup standardını kullanırlar. bu kez kişiler fiziksel gerçeği benimsemek için benimseyerek yani bilerek ve isteyerek birbirlerinin yardımını talep ederler.

    bu deneyde muzaffer şerif başoğlu grup normunun nasıl oluştuğunu ortaya koymuştur. grup normu bir kez oluşunca bireyler artık ona inanmakta ve isteyerek uymaktadırlar.

    kaynak: yönetim psikolojisi ders notlarım.
  • "fiziksel gerçeğin belirsiz olduğu durumlarda kişi durumu belirlemek için bir yere tutunmak ister ve bir gerçek yaratır. kişi yalnızsa kendi gerçeğini yaratır. başkaları ile birlikteyse bu gerçek grup tarafından yaratılır ve bu standarda grup tarafından uyulur" gerçeğini gözler önüne seren deney.
  • muzafer sherif'in grup normlarının oluşumu üzerine yürütmüş olduğu en bilinen conformity deneylerinden biri. diğer örneği için; (bkz: asch deneyi)

    deney sonucunda, katılımcıların ilk aşamadaki kendi tahminlerini, daha sonra oluşan grup standartları doğrultusunda değiştirebildiği görülür. her katılımcı, diğerinin tahminini kendisine bir referesans çerçevesi oluşturmak için kullanır ve buna uyum sağlamaya başlar.

    bana kalırsa işin en ilginç kısmı ise şu; bu deney aynı prosedürlerle, aynı katılımcılarla 1 yıl sonra tekrarlanıyor ve katılımcılar tek başlarına oldukları aşamada bile hala bir yıl önceki grup normlarına uymaya devam ederek tahminler yürütüyor...
  • muzafer sherif ’in otokinetik etki deneyleri karanlık oda deneyleri olarak da bilinir. sherif, otokinetik etki adı verilen olguyu fizikten alarak sosyal psikoloji deneyine uyarıcı olarak taşımıştır. tamamen karanlık bir odada tek bir ışık kaynağına baktığınızda onu sabit bir ışık kaynağı olarak değil, hareket eden bir ışık çizgisi olarak algılarsınız. bu kişiden kişiye değişen öznel yargıya bağlı bir olgu değil, olgunun kendisinden kaynaklanan bir yanılsamadır. bunun nedeni ışığı sabit olarak algılamaya izin verecek bir referans noktasının olmamasıdır. sherif ilk sosyal etki deneyinde denekleri tek tek karanlık odaya alarak, denekten 5 metre uzakta olan ışığa odaklanmalarını istemiştir. karanlık odaya giren her denek hareket eden bir ışık görmüştür. bu ilk deneyde sherif deneklerin ışığın ne kadar hareket ettiğine ilişkin tahminlerini sormuştur. her bir deneğin ışığın hareketine yönelik defalarca tahminde bulunmalarına izin verilmiş ancak karanlık odadan çıkmadan ışığın hareketine yönelik son yargılarını vermeleri istenmiştir. bu deneylerde denekler değişken tahminlerden sonra sabit bir tahmini değere ulaşmışlardır ancak bu tahmini değer denekler arasında farklılıklar göstermiştir. kimisi ışığın örneğin 4 cm hareket ettiğini ileri sürerken kimisi de örneğin 20 cm hareket ettiğini ileri sürebilmiştir.

    kişiden kişiye değişiklik gösteren bu ortalama tahmini değerler sherif ’in norm kurmanın doğasına ilişkin fikir geliştirmesine zemin hazırlamıştır. sherif ’e göre her bir denek ışığın hareketini yorumlamak için örtük bir kural geliştirmiş ve ışığın hareketine ilişkin verdikleri her yargıda bu kuralı daha fazla tutarlılıkla uygulamışlardır. bu kural oluşturma sürecinin tamamen bir illüzyona dair yapıldığının altı çizilmelidir. yani tüm bu tahminlerin hiçbirinin doğru olmadığı açıktır. diğer bir deyişle sherif ’in deneklere sorduğu sorunun doğru cevabı yoktur. zira ışık sabittir. otokinetik etki tam da bu yüzden sherif tarafından deneysel uyarıcı olarak seçilmiş, belirsiz bir durum yaratılmıştır.

    edit: imla
  • şerif'in grup normunun oluşturulması deneyi diye de bilinir.
    öznel fikirleri olan insanlar grubun fikrini öğrendiğinde grubun fikrini kullanmaya başlar sonucuna ulaşılmıştır.
  • birçok konuyu anlamak için ve özellikle de belirsizliğin had safhada olduğu toplumlardaki/topluluklardaki mevcut toplumsal eğilimleri anlamak ve anlamlandırmak için bilinmesi gereken deney.

    fakat bu deneyin, ülkemizde pek ilgi gördüğünü ve hatta farkında olunduğunu bile sanmıyorum.
    oyna devam.
  • muzaffer sherif hocamızın psikoloji bilimi, sosyoloji bilimi, kullanmayı bilirlerse iktisadi ve idari bilimler de dahil içinde insan barındıran her kurama büyük bir hediyesidir. değerini bilmeyen, o ş harfinin yerine sh gelmesine sebep olanlar utansın. bu topraklar büyük insanlar yetiştirdi. avam mafyaları ise kaçırdı.
hesabın var mı? giriş yap