parlamenter sistem

• herkes geri geleceğini düşünüyor ancak türkiye’de bir daha uygulanmayacak olan sistem.
  
  sebeplerinden biri cb hükümet sisteminin gelen kişiye geniş yetkiler sunması yani kim gelirse gelsin bu yetkilerin tadına bir kere baktığında geri dönüş ün zor olması.
  
  ama asıl neden türkiye’nin yönetim modeli olsun uygulamalar olsun çoğu alanda fransa’yı rol model alması. osmanlı’da askeri ıslahatların yapılmaya başladığı ve demokratikleşme adımlarının atıldığı zamanlardan beri var bu yakınlaşma. hatta cumhuriyetimiz de bu durumdan etkilenmiş atatürk de ülkenin temellerini atarken birçok alanda fransayı örnek almıştır. (1924 anayasası) fransa’da bizim gibi üniter devlettir mesela. devlet kutsaldır, milliyetçilik oranı yüksektir. azınlıklara asimilasyon politikası uygular vs buna benzer birçok şey var.
  
  ikinci dünya savaşı sonrası fransa 1946’da 4.cumhuriyeti kurar ve yönetim sistemi olarak parlamenter sistemi uygulamaya başlar ancak siyasi krizlerden bir türlü kurtulamaz. 1958’de 5.cumhuriyet kurulur, cumhurbaşkanının yetkilerinin arttırıldığı üniter yarı başkanlık modeline geçilir şu an hala bu sistem kullanılmaktadır. bizdeki cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminden farkı cumhurbaşkanın yetkileri biraz daha meclise dağıtılmış dengelenmiştir ama yine de geniş yetkilere sahiptir. bir de meclis tarafından güven oyuyla seçilen bir başbakan oluyor bu başbakan cumhurbaşkanından farklı bir partiden olabiliyor.
  
  fransa dördüncü cumhuriyet zamanı parlamenter sistemi uygularken o sırada türkiye tek parti ve menderes döneminde karma hükümet modelini uyguluyordu. fransa 1958’de yarı başkanlığa geçerken biz de 1961’de parlamenter sistemle tanışıyorduk. fransa’nın 44-58 arası girdiği siyasi çıkmazlara koalisyonlara biz de 70 ve 90 dönemlerinde girdik. ardından 80 darbesi sonrası kenan evren cb olacağı zaman cb yetkileri biraz daha genişletildi böylelikle sistem yarı başkanlığa biraz daha yaklaştı. sembolik gibi görünse de ahmet necdet sezer hariç hiç bir cb sembolik değildi. hepsi de halkta karşılığı olan kişilerdi ve bu yetkileri kullanıyorlardı.
  
  58’de yarı başkanlığa geçen fransa’yı 2017 anayasa değişikliğiyle yakalıyoruz ama bir fark var tabiki de bizim cumhurbaşkanının yetkileri. yani işin özü fransa’yı bir cumhuriyet geriden takip ediyoruz. bundan sonraki değişiklik büyük ihtimalle şu anki sistemin üzerinde yapılacak olan düzenlemeler olacak. hali hazırda şu an zaten başbakanlığın geri geleceği konuşuluyor. erdoğan sonrası da cb’nin yetkilerine(özellikle yargıya yaptığı atamalar) kısıtlamalar gelecek.
  
  kısacası parlamenter sistem demokrasisiyle dünyaya örnek olmuş fransa’dan örnek alındı denendi fakat bir sonuç alınamadı. şu anki sistemden de bir sonuç alınamıyor çünkü meclis güçsüz. bunun için de bir sonraki sistem şimdiden belli gibi.
  
  (bkz: üniter yarı başkanlık sistemi)
  
  edit: imla ve bazı hatalar düzeltildi.