sarbanes-oxley

• tam adiyla, sarbanes oxley act of 2002, corporate america'nin arka bahcesinde bulunan derin cukurlar ve cesitli skandallar sonrasi, amerikan kongresi ve ba$kani^* tarafindan onaylanmi$, halka acik $irketlerin muhasebe, dokumantasyon, denetim, yonetim ve finansal tablolari ba$ta olmak uzere, her tur operasyonuna burnunu sokan kanunlar butunudur.
  
  amaci, $irket yonetimlerinin, $irket sahiplerinin haberi olmadan firmaya fiske vuramamasini saglamak, ceo ve cfo ba$ta olmak uzere, her tur cxx unvanli ust yoneticinin, finansal dokumanlar ve etik konusunda direk sorumluluk almasini saglamaktir.
  
  buna gore, i$lem hatasi yapilmi$ bir tabloyu goren yonetici, 'ah-hah-ha bunu joe duzenlemi$ti beni baglamaz' diyemeyecek, uzun yillar hapis ve buyuk miktarlarda para cezasina carptirilabilecektir.
  
  ozellikle business okuyan tum ogrencilerin ba$ini epeyce agritacak olan bu act, yakin gelecekte bir ders ismi bile olacak kadar uzun sonuclara yol acmi$ ve uygulamalara yansimi$tir. nitekim $imdiden icinde bulundugum sinifin cok degerli hayir dualarini almaktadir.
  
  olayin gavur slogani ise $oyledir: public company accounting reform and investor protection act
  
  http://www.sarbanes-oxley.com/
  
  konuyla alakali diger bkzlar: sec, enron^*, chapter 11, theiia, internal audit, auditing, cia, cpa, ceo, cfo,...
• yakamı kurtarmak için günler saydığım… finans kariyeri içerisinde kişiye göre seçilebilecek en doğru ve en yanlış iş örneği için “sarbanes oxley implementation specialist” olarak çalışmak gösterilebilir… hatta aynı kişi için dahi, bu duruma göre iyi ve duruma göre kötü olabilmektedir…
  
  neden iyi önce onu söyleyelim… hakkını vererek yaptığınızda sarbanes oxley size hayatın sırrını vermese de, bir şirketin tüm operasyonları hakkında hem genel, hem de detaylı bilgi verebilir… yani sox’tan çıktıktan sonra herhangi bir departmanda çalışmaya başladığınızda en azından sudan çıkmış balığa dönmezsiniz… tabii ön koşulumuzu belirttik, hakkıyla yaptığınızda…
  
  hakkıyla yaptığınızda dahi, mutsuz olabilirsiniz elbette… nitekim, insanlardan ekstra performans istemektesiniz. üstelik, çok ilgi duymadıkları bir konuda, onlara tam anlamıyla bir yük getirecek olan konularda çalışmalarını beklemektesiniz… en başta dökümentasyon… her bir süreç sahibi kendi sürecinin flowchartlarını ve kontrol matrikslerini emrinize amade etmek zorunda ki, işiniz yürüyebilsin… teorik olarak güzel görünse de, pratikte imkansız gibi… işte bu dökümentasyonun amelasyonu üzerinize kaldığı anda bir sarbox specialist olmaktan tiksinmeye başlayacaksınız, emin olun… testler, onların dökümentasyonu, her defasında anlamak için kafa patlattığınız şeyler, imzaladığınız dökümanlar da cabası…
  
  bunun bir de hakkıyla yapılmayan versiyonu var elbette… her şeyi auditorlere açıklamak zorunda kaldığınız, her işi kendiniz yaptığınız, her şeyin ucundan tutmak bir kelime, sarılıp ayağa kaldırdığınız versiyon… korkunç, tek kelimeyle korkunç…
  
  kişisel olarak yakamı kurtarmak adına günleri sayıyorum… nitekim biraz analitik yapısı olan, daha fazla business içerisinde olmak isteyen bir kişi için fazlasıyla köreltici ve yıpratıcı bir iş bu sarbanes oxley…
• sarbanes-oxley'nin bosuna yapilmis bir kanun oldugunu dusunmuyorum. yetersiz bir kanundur ama bosuna degildir. sarbanes-oxley muhasebecilik skandallari (enron, vs) sonrasi denetleme sirketlerine ceki duzen getirmek ve reel sektordeki sirketlerin olusturdugu finansal tablolarin daha dogru bilgiler yansitmasini saglamak icin hazirlandi ve bu amacina ulastigina inaniyorum. ancak bugunku kriz cok farkli bir sebepten kaynaklandi: bankacilik sisteminin deregule edilmesinden dolayi bankalarin perdeler arkasinda yaptigi asiri riskli islemlerden. abd'de ekonomiyi etkileyen koklu kanuni degisiklikler ancak derin krizlerden sonra cikmistir tarih boyunca, security exchange commission bile buyuk depresyon sonrasi kuruldu 1933'te. bankacilik krizi de benzer bir yasa degisimine yol acacak; sarbanes-oxley de bu degisikliklerden biriydi. zaten sarbanes-oxley'nin ekonomiyi olabilecek her turlu felaketten korumasi dusunulemez. sanki sarbanes-oxley'nin amaci hedge fund'larin, mevduat fonlarinin ve yatirim bankalarinin risk yonetim mekanizmalarini ehlilestirmekti de bu basarilamadi. piyasalari adil, durust ve verimli bir yapiya burundurmek icin yapilan kanunu degisiklikler zincirinin bir halkasidir sarbanes-oxley, umarim boyle bata cika bir yerlere varilacak gunun birinde.
  
  olmazsa da komple coker sistem, bu kan emici duzenden kurtulur, yerine daha guzelini kurariz. bana o da uyar, hatta en guzeli o olur.
• bu yasa çıktıgında dünyada türev ürünler emekleme aşamasındaydı. kanunun amacı da emlak balonu oluşumunu veya türev ürün göçmesini engellemek değildi. bu bağlamda elmadan armutluk beklememek lazım.
• uygulamasi gercek hayatta cok zor olan (tonlarca imza, form, kagit belgeler, arsivlemeler) yasa ve ayni zamanda bu yasayi hazirlayan iki kafadarin soyadlari.
  bir tanidik (senior manager) bu sarbanes'le karsilasip, "baba naapmissiniz yaa, boole zor yasa mi olur, nedir o kurallar oole, sikseniz uyamayiz, 2 yila kalmaz patlariz" diye serzeniste bulununca sarbanes'in "valla, introduction'i ben yazdim, compliance (uygunluk) ve testleri oxley yazdi. ben ona o kadar abartma dedim ama dinlemedi kerata" diye cevap vermis, butun sucu saniyesinde oxley'e atmistir.
• teorikte firmanın finansal operasyonunu seffaflaştırdığı (kendi içinde) ve kontrol edilebilirliğini arttırdığı düşünülse de pratikte işler oyle değildir.
  
  sox un empoze etmeye caliştığı sistem aslında yönetim ve iş yapış kültürüyle iç içe bir seydir. ozetlemek gerekirse; akdenizli trust me, avrupalı tell me, amerikalı ise show me dermiş. işte hersey burada çıkıyor. firmanın sisteminde belirli risklere siz ne kadar manuel kontrol noktası yaratırsanız yaratın, bu kontrol noktalarının kalitesi her zaman soru işaretidir. sistemsel kontroller ise hem uygulanması maliyetli hemde işlenirliği sınırlıdır. sonuçta makinaların değerlendirme yetenekleri yoktur. ama bir finans muduru olayı tumden gorup, sonuca gidebilir.
  
  ayriyetten sisteme eklenen manuel kontrollerde surekli kanıtlarının saklanması gerekmektedir ki auditor bu kanıtlardan testlerini yapabilsin. ama bir sure sonra olay kontrol etmekten cıkıp tam anlamıyla bir kanıt biriktirme safhasına dönüşmektedir. yani muhasebe mudurunun onune 20 sayfalık gunluk bir raporu koyup "incelenmeli ve dokumante edilmeli" derseniz, bu 2.gunde devlet dairelerindeki imza at, geç formasyona donusur.
  
  yani sistemi kontrollere bogmaktansa, cok onemli noktalara kaliteli ama az sayıda kontrol koymak en mantıklısıdır.ya da sonucta her firmanın kendi içinde informal kontrolleri vardır, bunları uygulanmakta olan sisteme entegre edilebilir.
  
  sonuç olarak firmaların buyuklugu ne olursa olsun mali sistemleri 100 bin elin parmaklarıyla sayılamayacak olcude risklerle karşı karşıyadır. kaliteli bir sox implementasyonu bu riskleri dogru agırlıklandırıp, ona gore onlemler almaktan gecer, yoksa aman bu da olur, bu da olur, bak bu olursa naaparsın tarzı kendi çapında hafiyecilik oynamak zaman, para ve sabır dejenerasyonuna uğratır. ayrıca sox implementasyonunda kesinlikle ama kesinlikle firma çalışanlarının yol gösterici olması lazımdır, zira karışık bir mali yapıya sox uygulamak 80 lerde darbe yapıp alin size demokrasi demek gibi birseydir. jakobiyen olunmamalı, halkın sesi dinlenmelidir:)
  
  yukarıdaki öneriler cok havada kalıyor olabilir, ama obur turlu isin içinden cıkmak oldukça zorlaşmaktadır.
  
  (bkz: sox 404)
• yabancı bankalar tarafından satın alınmış türk bankalarında da sox kapsamında denetime almıştır ki, illallah dedirtir adama
• getirdigi hangi duzenlemenin; varlik fiyatlari enflasyonuna, likiditenin azaldigi piyasalarda mark-to-market pozisyonlarin deger kaybina, veya kredi derecelendirmelerindeki ongoru eksikligine panzehir olmasinin beklendigini bilmedigim; temelinde risk yonetimi (risk management) falan degil mali muhasebe ile duzenlemeler barindiran yasa.
  
  nihayetinde ister lale, ister dotcom hissesi, ister karabiber, ister florida'da dubleks ev, ister petrol... herhangi bir varlik sinifinda fiyat enflasyonunu yasayla kanunla engelleyebilecegimizi saniyorsak once ekonomi diplomamizi cope atalim.
• adam ba$i bilmemkacyuz dolar olan ve ecnebi $irketlerinin verdigi pek cok egitimde adi gecen anti yolsuzluk yasasi'nin ve yakla$iminin ismi. bu konudan hareketle once calip, $imdi de anlatarak para yapanlar icin:
  (bkz: ernst young)
  (bkz: pricewaterhouse) (bkz: bitti)
• bunun japonya'da olan versiyonuna j-sox denir...