• şimdiye dek hiç gözlemlenmedi ve bu solucan deliklerinin var olamayacağına dair de birçok teori mevcut. ancak einstein'ın genel görelilik teorisi’yle uyumlu oldukları için fizikçiler arasındaki önemli bir tartışma konusu olmayı sürdürüyor.

    varlığına inanan bilim insanları, solucan deliklerinin bir ucunda bir kara deliğin, diğer ucunda ise bir beyaz deliğin yer aldığına inanıyor. çevresindeki hiçbir nesnenin içeri çekilmekten kaçamadığı kara deliklerin aksine (varsayım) beyaz delikler, hiçbir nesnenin içine giremediği gökcisimleri olarak düşünüyorlar.

    böylece bu iki nesne (karadelik-beyaz delik) arasında kurulacak tünellerin evrenin uzak noktalarına kısa sürede seyahat etmeyi mümkün kılabileceğine inanıyorlar.

    bu konuyla uğraşan uzman bilim adamları solucan deliklerini bilinçli olarak oluşturmak için çok yüksek miktarda kütle çekim enerjisi gerekeceğini söylüyor. bunun şu anki imkanlarla karşılanması, yapılması pek olası görünmüyor. yani; evrim ağacı'na göre şimdiki imkanlarla bunu başarmak mümkün değil.

    kaynak
  • kurzgesagt'ın şöyle harika bir video ile anlattığı mevzu. solucan deliklerinin ne olduğu, nasıl oluşabileceği ve gerçekten olup olamayacağıyla ilgili soruları herkesin anlayabileceği basitlikte ve harika animasyonlarla cevaplamışlar.

    özetle burda üç çeşit solucan deliğinden bahsediliyor:
    1- einstein-rosen köprüsü: bunlar karadelik-beyaz delik birleşmesiyle kendi kendilerine var olabilen solucan delikleri. ancak stabil değiller, çok kısa süre için var olabiliyorlar. ayrıca stabil olsalar bile bunları kullanarak diğer tarafa geçmek mümkün değil zira bu delikten geçmek sonsuz zaman alıyor.

    2- string theory bazlı solucan delikleri: bunlar string theory doğru ise var olabilirler, hatta halihazırda evrenin pek çok noktası bu şekilde birbirine bağlanmış olabilir. cosmic string diye bir şey içerdikleri için stabil oluyorlar. hazır, beleş solucan delikleri. ama tabii nereye açıldığını biz seçemiyoruz.

    3- insan yapımı solucan delikleri: en güzeli bu. dünyanın yörüngesinde bi solucan deliği açıyosun, diğer taraf da istediğin yere çıkıyor. tabii sanırım önce açılacağı yere gitmiş olmak gerekiyor, yani kafana göre rastgele bi noktaya gitsin diyemiyosun. bi de bunu açık tutabilmek için, negatif kütleye sahip egzotik madde gerekiyor. bunu da uzay boşluğundaki kuantum dalgalanma özelliğini kullanarak elde edebileceğimiz gibi çılgın bir iddiaya sahip, o kısımları tam anlamadım.

    hangi tür olursa olsun solucan delikleri uzay-zamanın aşırı bükülmesi anlamına geldiği için, zaman yolculuğuna izin veren yapılar. dolayısıyla zaman paradokslarına sebep olabiliyorlar. bu da solucan deliklerinin asla mümkün olamayacağı fikrini doğuruyor.
  • elinize bir kağıt alın iki ucuna birer nokta koyun. iki noktanın arası 1 ışık yılı olsun. şimdi fizik kanunu diyor ki bir noktadan diğerine ışık hızında bile gitsen 1 yıldan önce gidemezsin. şimdi kağıdı bükün 2 noktayı aynı hizaya getirin toplu iğne ile delin ve tebrikler bir solucan deliğiniz oldu. şimdi o delikten diğer noktaya daha çabuk ulaşabilirsiniz.
  • (bkz: wormhole)
  • diger bir deyisle einstein-rosen koprusu.
    karadeliklerin kutle cekim gucu , etrafindaki uzay-zamani bukuyorsa, bukulen kisimlari birbirine baglayan bir kopru olabilir.
    bu kopruden gecince, baska bir zamana ya da noktaya gecilebilir.
    zamanda ileri ya da geri goturebilir.
  • teorik gök cismi. biraz bilgi verelim hakkında.

    kara delikleri muhtemelen duymuşsunuzdur. bunlar, güçlü bir kütle çekim gücüne sahip olan cisimler. çoğunluğunun oluşum aşamaları büyük ölçüde biliniyor ve bunlar birer yıldız ölüsü. ancak galaksilerin merkezinde süper kütleli olan ve nasıl oluştukları çok da iyi bilinmeyen türleri de mevcut. bu cisimlerin içine düşen herhangi bir şey, "sıfır hacim ve sonsuz yoğunluk" bölgesine doğru çekilir ve -en azından bildiğimiz kadarıyla- oradan çıkamaz. kara deliklerin varlıkları şüpheli değildir ve gözlemlerle doğrulanmıştır.

    kara deliklerin matematiksel olarak tersine beyaz delik diyoruz. bunlar teorik cisimler. yani var olmalarının önünde fiziksel yahut matematiksel bir engel olmamakla beraber herhangi bir gözlem aracılığıyla, var olduklarına dair bir kanıt bulunamadı. bunlar da bir kara deliğin tam tersini yapıyorlar; içlerinde bulunan cisimleri orada tutmuyor ve dışarıya atıyorlar.

    şimdi önce bir kara deliğin temsili çizimine göz atalım:
    görsel
    görselin kaynağı

    yeşil bölge, yani ergosfer, olay ufkunun hemen dışını çevreleyen yerdir. olay ufku, görselde "event horizon" olarak gösterilmiş olan, köprüden önceki son çıkış. buradan kara deliğe düşmeye başladığınızda geri dönüşü olmayan yola girersiniz ve resimde "singularity" olarak gösterilmiş olan, yukarıda da bahsettiğim sıfır hacim ve sonsuz yoğunluk noktasına doğru çekilirsiniz.

    beyaz delik için bunun matematiksel olarak tersi demiştik. peki o zaman bir kara delikle bir beyaz deliği birleştirirsek ne elde ederiz? bunu:
    görsel
    görselin kaynağı

    bunun bir adı da einstein-rosen köprüsü. görüldüğü üzere prensip oldukça basit: bir tarafından sizi çok güçlü bir kütle çekim kuvvetiyle içine çeken bu cisim, sizi diğer taraftan aynı güçle dışarıya fırlatacak. peki bu mümkün mü?

    genel görelilik buna itiraz ediyor. bunun nedeni, cisim henüz tekilliğe doğru ilerleyip resimdeki tünele vararak beyaz deliğe geçiş yapamadan önce, kara deliğin kendi üzerine kapanacağı ve o geçidi de kapatacağı iddiası. yine genel göreliliğe göre, bir kara delikten geçerek beyaz delikten çıkabilmek için o tüneli açık tutabilmek ancak negatif enerji ile mümkündür ki genel görelilik negatif enerjinin varlığına pek sıcak bakmadığı için solucan deliklerinin varlığını da olası görmez.

    ancak kuantum fiziği aynı fikirde değildir. bildiğimiz parçacıkların zıt ikizleri olan antimadde adlı parçacıklar, negatif enerji etkisi yaratarak solucan deliğinin geçidini açık tutabilirler. bu sayede solucan deliği kendi üzerine çökmez. böylece uzay zaman içerisinde bir noktadan yola çıkıp çok daha uzak bir başka noktaya ışıktan daha önce varmak mümkün hâle gelir. elbette bu gerçeğe rağmen solucan delikleri teorik cisimler olmaya devam ediyorlar ve gözlemsel kanıtları bulunana dek de öyle kalacaklar.
  • solucan delikleri teorik olarak mümkün ama gerçek hayatta henüz hiç gözlemlenemedi. bu konuda bir kaç tane fikir var. bir tanesi evrende oluşan solucan deliklerinin son derece kararsız yapıda oldukları ve oluştuktan çok kısa süre sonra kendi üzerine çökerek yok olduklarını iddia ediyor. ne olursa olsun insanlar olarak warp motoru ya da solucan delikleri gibi teoriksel yapılar ile ışık hızına bağlı kalmadan seyehat etmeyi başaramazsak hiç bir zaman evrene açılamıyıcaz.
  • yıldızlararası yolculuğun anahtarı olarak görülmesine şaşırıyorum. yav hiç mi "bunun iki ağzı var, bize yakın olanı hadi açtık, diğer ağız evrenin öteki ucunda nasıl açıldı?" demiyorsunuz? solucan deliklerinin gerçekte var olduklarını ve yaratılabileceklerini var sayalım. negatif enerji vs bütün sorunları aştınız.

    ilk yolda kuantum köpüğünden kendiliğinden var olan mikroskobik solucan deliklerini alıp büyüttünüz. diğer ucun nerede olduğunu bilmemiz büyük ihtimalle mümkün değil. evrenin büyüklüğünü ve boşluğunu göz önüne alınca işe yarar bir yerlere çıkan bir solucan deliğine denk gelmek çok düşük bir ihtimal olarak görülüyor. çıktığınız yerde yine boşlukta, en yakın yıldıza çok uzak bir konumda olacaksınız.

    ikinci yolda solucan deliğini kendiniz yarattınız. iki ağzı plank mesafesinde oluşturabilirsiniz. yani ağızlardan birini alıp gitmek istediğiniz yere götürmeniz lazım ki zaten oraya başka yollarla gidebiliyorsanız bunun bir anlamı da kalmayacaktır. ayrıca taşıma hızınıza bağlı olarak zaman genişlemesi yüzünden solucan deliği zaman makinesine de dönüşebilir. bu yol ancak gelecek seyahatlerin süresini kısaltmaya ve yıldızlarası hızlı haberleşmeye yarayabilir.

    öyle bir anlatılıyor ki sanki bir ağız açıyorsun, egzotik maddeyi öyle bir basıyorsun ki tak tam da milyonlarca ışık yolu ötede bir gezegenin üstünde ikinci ağız açılıyor. belki böyle bir şey mümkündür ancak bu, einstein alan denklemlerinden çıkan bir şey değil.
  • bilim insanı kaynayan ekşide hakkında neredeyse hiçbir şey yazılmamış olmasını şaşkınlıkla karşıladığım fenomen.
  • topolojik açıdan imkansızdır. on yıllardır hala niye bunu tartışırlar anlamam. dördüncü uzamsal boyut lazım bunun olabilmesi için. öyle bir şeyin de bırak olmasını şuncağız beynimizle hayal bile edemeyiz aklımızda canlandıramayız lan. ne solucanı ne deliği amk? öyle belgesellerde dandik bilim videolarında falan bize yutturulan grafiklere aldanmayın yok öyle bir şey imkansız. soyut matematikte kurgusal olasılıklar sonsuz diye her boku gerçek sanmayın. hayal ürünü bir ilüzyondur bu sadece. çok enteresan estetik bir algı yarattığı için de çok fazla ilgi çeker her daim gündemdedir. ama tamamen gerçek dışıdır, topografik rezalettir.
hesabın var mı? giriş yap