vstol

• havacilikta dogru yazili$ $ekli v/stol olan ucaklar.
  
  teknik aciklama
  
  vstol ucak bu tur kalki$i iki ozellikten alir. birisi geli$tirilmi$ bir matv sistemi, digeri ise yere paralel yerle$tirilmi$ fanlar. fanlar kokpitin hemen arkasindadir, butun ucagi ta$iyacak kadar olmasa da helikopter mantiginda kalki$a destek verir. burada dikey kalki$i saglayacak ta$iyici iticilerin veya kadiricilarin agirlik merkezine olabildigince yakin olmasi onemlidir.
  vstol ucaklar yukaridaki iki iti$i saglarken pekcok degi$ik kombinasyonlar ile guclendirilip itilirler. kalki$ ve iti$i bagimsiz olanlar, her ikisi icin de ayni motor(lar)i kullananlar, bagimsiz kullananlar ama sadece kalki$ta cali$an kucuk motorlar da kullananlar vs. vs... teferruata inmeyelim, zaten kaynak gosterecegiz sonunda meraklisina...
  vstol ucaklar icin luleler (nozzles), yere dik a$agi kadar vektorlenir, devreye fanlar da girince ucak havalanir. dizayn a$amasinda olen test pilotlarinin haddi hesabi yoktur. en buyuk sorun kalki$ kismen gercekle$tikten sonra, luleler yava$ yava$ ileri vektorlendiginde (transition) olu$an dengesizliktir. (ecnebi bu kalki$ i$lemine "hover", kalki$tan normal ucu$a gecme surecine "transition", tamamen normal kanat ucu$u yapma olayina da "cruise" derler) transition en hassas surectir. ozellikle ini$lerde...
  bu tur ucaklarin ar ge surecinde olen pekcok test pilotu gibi kaybedilen onlarca da prototip vardir.
  bu ucaklari cekici kilan $ey kucuk ucak gemisi guvertelerinden kalkabilmesi, inebilmesi ve uzakta bir harekat icin, havaalani bulma veya in$a etme zorunlulugunun olmamasidir.
  vstol teknolojisi 60'lar ve 70'lerde amerika ve rusya arasinda ciddi bir yari$ti. iki taraf da birer operasyonel urun cikarttilar.
  "seri uretilen" sadece iki modeli mevcuttur. birisi bilinen ve tek sanilan harrier, digeri ise havadaki performansi olarak degil, ama ini$ kalki$taki muhendislik kusursuzluk olarak daha ba$arili olan yokovlev yak-38 forger.
  bunun haricinde n tane ucak prototip olarak yapilmi$, ce$itli a$amalarda test edilmi$ ancak genellikle kanli kazalar sonrasi guvenilir bulunmayip seri uretilmemi$ ve kullanilmami$tir.
  ben merakliyim bu konuya o prototipleri falan da goreyim, nasilmi$ muhendislik detaylar diyorsaniz:
  http://www.vstol.org/history_overview_brief.pdf
  
  arz ederim.
• açılımı vertical/short take off and landingdir.
• ilk vstol pilotları helikopter pilotlarından secilmistir; zira hiç bir ucak pilotu vstol sistemi dikine kaldırmamıstır. fakat daha sonra gorulmustur ki helikopter pilotları kalkısın sonrasında patır patır dusmektedir. arastırmalar bunun helikopter pilotlarının alısık olmadıgı yuksek-g kuvvetlerinin sonucunda oldugunu ortaya koymus ve yeni jenerasyon ozel egitimli pilotlar yetistirmeye yonetmistir.^*
• (bkz: joint strike fighter)
• (bkz: v/stol)