çelik çomak

• fethiye kırsalındaki adı ise manda idi. puanlı bir oyundu, puan almaya güp katma denirdi. standart çelik çomaktan biraz farklı, aşamaları, değişik becerileri sınayan evreleri vardır. yerdeki mandayı hazırladığın çukurun kenarına koyup ucuna vurarak sektirme ve sektikten sonra değnekle asıl uzağa fırlatıcı darbeyi havada yapma gibi (mit). bir irice taş bulup, hazırlayıp onun ucuna yerleştirilen mandanın ucundan tek bir değnek vurusuyla en uzağa fırlatılması girişimi gibi (taş). bu tip vuruşta manda döne döne gider, pervane gibi. mandaya değnekle abanarak, allah ne verdiyse vurmaya filliklemek veya çelliklemek daha yerel terimiyle yelli denirdi. bir etap daha: değneği belinin arkasında yatay tutup, ucunda 't' veya haç gibi mandayı gene yere paralel dengede tutmak, titreyerek duran mandayı uygun an geldiğinde değneğin ufak bir hamlesiyle göğe doğru yaylandırıp, değneği bel gerisinden elinin güç verebileceği ön tarafına hızla çekip manda yere düşmeden, havadayken bu sefer uzağa fırlatma amaçlı tekrar vurmak (bel). zorlarından biri bu. bacakların birini tek ayak üstünde duracak şekilde leyleğimsi, havaya kaldırıp, manda değneğin ucunda gene haç biçiminde titrek dengede tutulurken, yukarıdaki bacağın izin verdiği boşlukta mandayı yaylandırıp, hafif yukarı fırlatıp sonra hızla değneği boşluktan geri çekip havadaki mandaya abanıp hızla vurarak fırlatmaya bacak deniyor oyunda. bir başka aşama, bu sefer değneği tutmaya alışkın olduğun yerin tersinden, görece hafif tarafından ve uzanan ucu dikey aşağı yönelecek biçimde elde tutarken tutan yumruk parçasıyla değneğin yumruktan yukarıda kalan kısa parçası arasına bu sefer tam küçük harf 't' veya haç görünümü alacak şekilde yerleştirip, elin yukarı doğru yaylanıp mandanın haç kompleksinden ayrılması, havada asılı kalması ve değneğin altta kalan uzun parçasıyla uzağa fırlatma işlemi yapılması (yumruk). ha sayı almaya çalışan (ebe) oyuncu sırayla aralıksız veya öteki yandığında sıra kendine gelerek bu eylemleri becermeye çalışır. karşıda, savunmada kalan çocuk ise bizim çukur çeylen'in geleneğinde elinde bonus kafa gibi bir çalı tutarak mandanın gönderildiği bölgede tetikte bekler. çalının görevi havaya doğru uzatılmak, filliklenen mandayı havada, yere düşmezden önce dallarının, yapraklarının arasında tutarak yakalamak. o zaman savunmadaki oyuncu ya atağa geçme hakkı kazanıyor, ya emin değilim puan sildiriyor veya kendine yazdırıyor. havada yakalayamamışsa bu sefer mandayı eliyle atak yapan oyuncunun içinde, merkezinde olduğu çembere doğru atıp çembere sokabilirse başarmış oluyor, atakçı be sefer elle gönderilen mandayı tekrar havada yakalayarak yeniden değneğiyle uzağa gönderme şansına sahip. bazen de atakçı çember içinde olmuyor da, aşamalardan birinde kullanılacak olan taşı kale gibi koruyor oluyor, savunmacının bu türevdeki görevi mandayı o kale taşına değdirmek, mandayla kaleyi vurmak .
  
  bilenlerin bazısına sorunca bunların sırasını: yumruk, elde (elinde değnek tutulu dururken hafif gevşettiğin baş ve orta parmaklar arasında değneğe paralel tuttuğun mandayı elinle havaya doğru yaylandırıp havada tekrar değnekle vurulup fırlatılması), uç/uçta, bacak, bel/belde, taş, mit, birinci-ikinci-üçüncü yelliler. güp katma şöyle: mandayı karşılayan ebeye doğru atar; o çomağıyla geriye fırlatamasın diye karşılayan kalesine ve ayaklarına doğru atar. ebe mandayı havada yakalayıp değnekle vurarak daha uzağa postalamaya çalışır. postaladığı yere daha sonra değneğinin boyunu kullanarak saydırır. o sayı tutarınca güp katmış olur. karşılayan karşılamada sadece ellerini kullanmaz; eldiven gibi çalışacak bir çalı dalı kullanır.
  
  çok çok zevkli olan bu oyunun ayin hazzı vermesi şaşırtıcı değil, adeta av, çeviklik, savunma-atak ile savaş sporu, savaş dini. bir de büyük tehlikesi var mandanın göze veya kulağa girmesiyle olabilecek kazalar. köyümüzden aşık mustafası çocukluğunda mandayla kulağından yaralanmış, kulağı akardı; o akıntı sebebiyle vücudunun, teninin başka kokusu varsa da bastırılmıştı ve mahrem değil sosyal, ağır bir kokuya sahip olmuştu. her gittiği yerde kulak akıntısı kokardı.
  
  (bkz: bakışlar mayalar tarihöncesi)
  (bkz: manda/@ibisile)
  (bkz: çelik/@ibisile)
  (bkz: yedi kiremit)
  (bkz: çanak çömlek patlaması)
  (bkz: göt kazmaca)
  (bkz: çocuk oyunu/@ibisile)