• müttefikler ile işbirliği içerisindeki istanbul hükümetinin, tbmm ve atatürkü sevr anlaşmasını kabul etmeleri için ikna etmek üzere atatürk ile görüşmeye gönderdiği kişi.
  • fikret başkaya'nın, başka bir tarih başka bir türkiye isimli derleme kitabında yer alan "eğer atatürk çanakkale savaşı'nda ölseydi" başlıklı yazısında, savaşta ölmesi durumunda atatürk'ün yerinde olabileceğini söylediği kişi. başkaya, atatürk'ün yerine ahmet izzet paşa'nın geçmesi halinde daha olumlu bir ortam olabileği savını ortaya koymaktadır bu yazıda. ayrıca liderlik olgusuyla ilgili plekhanov'un şu ilgi çekici tespitiyle bu savını desteklemektedir: "lider, yalnızca tarihsel bir gereksinmenin ya da zorunluluğun aracıdır ve zorunluluk gerektiğinde kendi aracını yaratır. bu bakımdan yeri doldurulmayacak büyük adam yoktur. herhangi bir tarihsel eğilim, eğer yeterince derin ve genişse, anlatımını yalnız tek bir adamda değil, belirli bir insan grubunda bulur. "
  • (soyadı kanunu uyarınca benimsediği adıyla ahmet izzet furgaç) (nasliç, manastır, 1864 - istanbul, 31 mart 1937), ı. dünya savaşı'nın son günlerinde sadrazamlık yapmış, arnavut asıllı osmanlı asker ve devlet adamı.

    ahmet izzet paşa arnavutluk'un en köklü ayan ailelerinin birinden gelir. 1884'te harbiye mektebi'ni, ertesi yıl erkân-ı harb okulunu bitirdi. 1891-1894 yıllarında almanya'ya gönderilerek alman ordusunda kurmay eğitimi aldı. makedonya, suriye ve hicaz'da görevlendirildi. 1903-1906'da mirliva (tuğgeneral) rütbesiyle yemen'deki osmanlı ordusunun kurmay başkanlığını yaptı.

    1908 devrimi'nden hemen sonra erkân-ı harbiye-umumiye riyasetine (genelkurmay başkanlığına) atandı. 1914'e dek bu görevde kaldı. osmanlı ordusunun alman askeri danışmanları nezaretinde modernize edilmesinde baş rolü oynadı.

    1911-1912'de yemen'de imam yahya ayaklanmasını bastırmakla görevlendirildi. bu görevi sırasında kurmay başkanı olan binbaşı ismet (inönü)'ye, yaşamı boyunca sürecek olan klasik batı müziği sevgisini aşıladığı, inönü'nün hatıratında anlatılır.

    balkan savaşı'nın son günlerinde yemen'den dönerek birinci ferik (korgeneral) rütbesiyle başkumandanlığa getirildi. haziran 1913'te mahmut şevket paşa'nın öldürülmesi üzerine harbiye nezareti de kendisine verildi. ancak orduda ittihat ve terakki cemiyeti'nin talep ettiği esaslı kadro değişikliğini yerine getirmekten kaçındığı için ocak 1914'te görevlerinden istifa etmek zorunda kaldı.

    1913'ün ilk aylarında ahmet izzet paşa'nın yeni kurulan arnavut devletinin prensliğine atanması gündeme geldi. ("arnavudluk prensliğine tayini ... hükümeti osmaniye ile dersaadet'deki arnavud ekâbiri tarafından teklif ve ismail kemal bey ile şarta talikan tiranlı esad paşa [toptani] tarafından dahi kabul ve hatta drac'da ahali tarafından ihtilafat ile ilan olundu.") ancak avrupa devletlerinin müdahalesiyle isveç'li wilhelm von wied arnavutluk prensi oldu.

    ı. dünya savaşı'na girilmesine şiddetle karşı olduğu için savaşta bir süre görev almadı. 1916'da doğu anadolu cephesinde bulunan 2. ordu komutanlığına atandı. ilerleyen rus ordusu karşısında ağır bir yenilgiye uğradı.

    sadrazamlığı
    7 ekim 1918'de talat paşa önderliğindeki ittihat ve terakki hükümetinin istifası üzerine ahmet izzet paşa sadrazamlığa atandı. bu olaydan birkaç gün önce osmanlı ordusu filistin-suriye cephesinde hezimete uğramış, şam kaybedilmiş ve bulgaristan itilaf devletlerine teslim olmuştu. savaşın kısa bir süre içinde yenilgi ile sonuçlanacağı anlaşılmıştı. savaşın sorumlusu olarak görülen ittihat ve terakki cemiyeti iktidardan çekilerek parti olarak kendini tasfiye etti. güvenilir bir asker olan izzet paşa önderliğinde kurulan yeni hükümette ittihat ve terakki ileri gelenlerinden oldukları halde, savaş sorumluluğuna katılmayan ve savaş yıllarındaki yolsuzluk ve cinayetlere bulaşmamış olan rauf (orbay), fethi (okyar) ve cavit bey gibi kişiler yer aldılar.

    izzet paşa sadrazamlığın yanı sıra harbiye nezareti'ni de üstüne aldı. ancak bu göreve, cepheden döner dönmez mustafa kemal paşa'nın atanacağına gerek dönemin basınında gerek sonradan yazılan anılarda kesin gözüyle bakılmaktaydı. mustafa kemal paşa da cepheden padişaha yazdığı mektuplarda, izzet paşa başkanlığında kendisi, rauf, fethi, vasıf ve cavit beyleri içeren bir kabine önerdi.

    izzet paşa kabinesinin en önemli icraatı 30 ekim 1918'de mondros mütarekesi ile savaşa son vermek oldu. mütarekeyi hükümet adına bahriye nazırı rauf bey imzaladı.

    2/3 kasım gecesi talat, enver ve cemal paşa'ların gizlice yurt dışına kaçması iç siyasette büyük bir galeyana neden oldu. ittihatçı şeflerin kaçışına göz yummakla suçlanan izzet paşa kabinesi, 25 gün süren iktidardan sonra 8 kasım 1918'de istifa etti. 25 günlük sürenin büyük bir kısmını izzet paşa, o günlerde salgın halinde olan ispanyol gribi'nden hasta olarak yatakta geçirdi.

    kurtuluş savaşı döneminde
    ahmet izzet paşa 19 mayıs 1919'da padişah vahidettin'in özel emri ile harbiye nazırı olarak damat ferit paşa kabinesine katıldı. bu görevdeyken, kendi ifadesine göre, mütarekeden beri atıl halde olan osmanlı ordularının yeniden düzenlenerek direnişe hazırlanması için bazı önemli adımlar attı. damat ferit'in istifasından sonra kurulan ali rıza paşa kabinesi döneminde (eylül 1919 - şubat 1920) sivas kongresi heyet-i temsiliyesi ile ilişkileri yürüttü.

    5 aralık 1920'de eski sadrazam salih paşa ile birlikte, mustafa kemal'le görüşmek üzere bilecik'e geldi. görüşmenin amacı, ankara'daki yeni hükümetle ingiltere arasında diplomatik bir temasla yunan işgaline son vermek ve sevr antlaşması'nın tadilini sağlamaktı. ancak mustafa kemal bilecik görüşmesinden sonra iki paşanın istanbul'a dönmesine izin vermeyerek onları üç ay süreyle ankara'da alıkoydu.

    izzet paşa mart 1921'de istanbul'a döndükten sonra tevfik paşa kabinesinde hariciye nazırı oldu. 4 kasım 1922'de osmanlı devlet teşkilatının lağvına kadar bu görevde kaldı. ankara'da iken istanbul hükümetlerinde görev almayacağına dair söz vermesine rağmen bu görevi kabul etmesi, atatürk tarafından nutuk'ta ağır kelimelerle eleştirilir ve izzet paşa "halife taraftarlığını hayatının sonuna kadar korumakla" itham edilir.

    cumhuriyetten sonra emekli maaşıyla geçindi. 1934'te istanbul elektrik şirketi yönetim kurulu üyeliğine atanarak "bir mıkdar hakkı huzur alması" sağlandı. 1937'de moda'daki evinde vefat etti. karacaahmet mezarlığına gömüldü.

    kişiliği
    ali fuat cebesoy'a göre, "izzet paşa, askeri, felsefi, edebi yüksek kültür sahibi idi. almanca, fransızca, arapça ve farsça bilirdi. türkçesi de çok güzeldi. tevazu içinde derin bir gururu vardı. askerlik fenninde mahirdi. bilhassa sevkülceyşçi [stratejist] idi."

    ibnülemin'e göre "ismet paşa kendisini pek takdir ederdi. hatta "ziyaretine gidilip de bir şey konuşulmasa da onun alnını temaşa etmek bile zevktir" demişti."

    osmanlı imparatorluğu'nun son demlerindeki üst kademe komutanlarından ve son sadrazamlarındandır. belli bir karizması olduğu anlaşılmaktadır. kariyeri fena olmamakla birlikte zaman zaman görevden ayrılıp köşesine çekilme, sonra davet alarak geri gelme gibi ilginç gelişmeler gözlemlenmektedir. 1. dünya savaşı'nın yenilgiyle biteceği belli olup, ittihat ve terakki'nin hükümetten düşmesinden sonra, ittihatçılarla arası pek iyi olmayan paşa, kabinede sadrazamlık da dahil çeşitli görevler yapmıştır. kurtuluş savaşı'na yaklaşımı olumsuz olmamakla ve ankara hükümeti ile belli düzeyde ilişkiler yürütmekle birlikte , çok da iç içe olmamıştır. bunun sonucunda, kurtuluş savaşı başarıya ulaştıktan sonra bir cezalandırma veya sürgüne maruz kalmadığı, ama önemli bir göreve de getirilmediği görülmektedir.
  • hatıratı çıkmış: http://www.timas.com.tr/kitap/feryadim/
  • mahmut sevket pasa’ya “mesrutiyet doneminin diktatoru” diyen eski genelkurmay baskani (erkan-i harbiye-i umumiye reisi).
  • (bkz: ahmet izzet furgaç)
hesabın var mı? giriş yap