cüz'i irade

• (bkz: irade i cüzziye)
• (bkz: cuz i can)
• istemek, arzu etmek, tercih etmek, insanın allah'a itaat veya ona isyan etmesi ile ilgili olan sınırlı iradesi.
• isteme yada istememe özgürlüğü. fareye tıklayan parmak değil, beyin. mi acaba? o da değil. tıklayan sensin dostum, kendin, nefsin... beyin sadece bir aracı. beynine tıkla emrini veren sensin. sen istemesen, sendeki istek olmasa kim tıklayacak o fareyi? ama o beyin, o vücut sana bir emanet, yakında toprak olacak.
• (bkz: özgür irade)
• buradaki "cüz'i" az anlamında olmayıp, belirli (specific) anlamındadır.
  
  maturidi yorumuna göre, cüz'i irade mahluk (yaratılmış) değildir.
  
  (bkz: #19322799)
• (bkz: free will)
• (bkz: irade-i külliye)
• mümkün değildir yanlış düşünmüyorsam yani bir noktada mantık hatası yapmıyorsam.
  
  şimdi bilimin yıllarca inandığı ama bugün siklenmeyen bir fikir var. adı determinizm. bu şey heisenberg belirsizlik ilkesi ile çürütülüyor ama heisenberg bu fikri şöyle çürütüyor:
  
  "eğer mevcut evrendeki her bir partikülün konumu, spin yönü, spin hızı, hareket doğrultusu ve hareket hızı biliniyorsa tamamen determinist bir dünya vardır. öte yandan bunların hepsini, diğerlerini bozmadan ölçebileceğiniz bir dünya yoktur, öyleyse determinist bir dünya yoktur."
  
  öte yandan bu temel belirsizlik prensibi (hangi teknoloji seviyesine sahip olursak olalım) biz insanlar için geçerlidir. dinlerin iddiası olan omniscient yani her şeyi gören tanrı yine bu dinlerin iddiasına göre bütün bu bilgiye sahiptir. öyleyse sonsuza kadar ne olacağı tam ve kesin olarak, değişmez şekilde bellidir. yani gerçekten determinist bir evrende yaşıyoruzdur.
  
  böyle bir durumda olaylar ağının zaman içerisinde ne olacağı, cüz'i iradelere bağlı bir "olası gelecek dünyalar grubu"nu değil, dümdüz bir çizgiyi temsil eder. böyle bir dünyada da bireylerin cüz'i iradeleri yoktur, yaptıkları davranışlardan dolayı sorumlulukları da yoktur.
  
  ek: bunun buglandığı sadece bir case düşünebiliyorum, tanrının bu bilgiye aktif olarak bakabilecekken bakmamayı seçtiği evren. burada bir kuantum süperpozisyon oluşuyor ve cüz'i irade var olabiliyor olabilir. bu sefer de dinlerin iddiası olan "her şeyi gören tanrı" fikrinden vazgeçilmiş oluyor.
  
  nereden baksan çelişki.
• özgür irade değildir. kavramları karıştırmamak gerekir.
  islami literatürde kul’a verilen düşün kapasitesidir. kaderin kişisel boyutta olduğunun ifadesidir. cüzi irade olmasa sorumluluğa gerek olmazdı.