deneysel tasarım

• ingilizcesi: experimental design
  
  x ile y arasındaki ilişkiyi analiz ederken, (1) diğer değişkenleri (confounding variables) sabit kılmayı, (2) örneklemi randomize ederek popülasyonu temsil eder hale getirmeyi, bu şekilde (3) dahili geçerlilik ve harici geçerlilik seviyelerini yüksek tutmayı, ve (4) tekrar edilebilir (replicable) bir araştırma ortaya çıkarmayı amaçlar.
  
  ilgili diğer tasarım ve deneyler için (bkz: doğal deney/@derinsular) (bkz: gözlemsel çalışma/@derinsular)
  
  tema:
  (bkz: bilim felsefesi/@derinsular)
• kimi purist bilim insanlarina gore iki degisken arasindaki nedensel iliskiyi gostermek icin kullanilabilecek yegane yontem. benim gorusume gore teorik olarak bu purist yaklasim dogru olsa bile pek cok sosyal bilim dalinda kullanilmasi mumkun gorunmuyor. ornegin uyusturucu kullanimi ile is yerinde hissedilen mutluluk arasinda nedensel bir iliski kurulmak isteniyorsa, deneyseysel yaklasima gore ayni sartlarda bulunan katilimcilarin yarisini uyusturucu kullanicisi yapmak gerekiyor. ya da bosanmanin yeme aliskanliklari uzerindeki etkisi arastiriliyorsa katilimcilarin yarisini eslerinden bosamak gerekiyor. simdi bu tip seyler sosyal bilimcilerin idare ettigi bir distopyada gerceklesebilecek urkutucu hikayelerken, gercek hayatta mumkun olan seyler degil. yani bu tip arastirmalarda deneysel tasarim kullanmak olmuyor. e peki bu insanlar nedensel iliski kuramiyorlar mi? kuruyorlar tabi. bunu yapmak icin alternatif teoriler gelistirip istatistiki yontemlerle bu teorileri eliyorlar. bol bol kontrol degiskeni kullaniyorlar. mesela deneysel tasarimlarda da bu kadar fazla kontrol degiskeni goremezsiniz. bunun sebebi ise iyi tasarlanmis bir deneyin zaten o degiskenleri kontrol ediyor oldugudur.
• istatistiksel yöntemlerle, bir sistemi veya süreci en az kaynak kullanarak tanımaya ve anlamaya çalışan bir bilim dalı. bir girdinin çıktıya dönüşmesi sürecinde kontrol edilebilen faktörlerin belirlenmesinin (değişkenliği azaltmak için) yanında kontrol edilemeyenleri etkisini azaltmaya çalışır.
  
  istatistiksel deney tasarımının temel prensipleri; tekrar (replication), rassallık ve bloklamadır.
• (bkz: deneme yamulma)
• kategorik olarak farklılaşan sistemleri/olguları/olayları analiz etmek maksadıyla kullanılan bir yöntem. temelde istatistiki anlamlı bir farklılık görmek amacıyla kullanılır.
  (bkz: significant/#60562667)
  
  (bkz: replikasyon/#60901831)
  (bkz: rastgelelik/#60900715)