tibor dery ^*

• macar yazar ve sair."eglentili bir gomme toreni" isimli kitabini hatirliyorum..
• dev kitabindaki ask tanimi ile koparip goturen yazar.
• romancı, şair ve oyun yazarı. macar sanatçı 18 ekim 1894 tarihinde budapeşte'de doğdu. zengin bir yahudi avukatın ve bir alman annenin çocuğudur. liseden sonra ticaret akademisini bitirdi. amcasının fabrikasına girerek çalışmaya başladıysa da, daha sonra berlin'de gazeteci olarak çalışmaya başladı. viyana'daki işçi ayaklanmasına katılması yüzünden vatanından çıkmak ve 15 yıl sürgünde yaşamak zorunda kaldı. önce viyana'ya, ardından paris ve perugia'ya gitti. sonra budapeşte'ye döndü. 1934 yılında giden'in rusya üzerine kaleme aldığı kitabı macarca'ya çevirdiği için horty rejimi tarafından hapse atıldı. kossuth hükümeti zamanında ise ödüllendirildi.
  
  1919 yılında girdği komünist partisi ile 1952 yılında çekişmeye girdi. 1956'daki macar ayaklanmasında oynadığı rol nedeniyle 1957-1960 yılları arasında hapiste kaldı.
  
  öncü akımlara eğilimin sürekli olarak yansıtan, dadaizmi ve gerçeküstücülüğü de benimsemiş olan dery, gerek romanlarında, gerekse şiirlerinde, ışıklarla ve çigan kemanlarından dökülen ezgilerle örülü romantik budapeşte görünümünün karşısında gerçekçi bir tablo çizer. güneşli günlerin azlığı, romanlarında dikkati çeken başlıca noktalardandır. olaylar şubat ve mart, ya da ekim ve kasım aylarında geçer. genellikle ve bu yağmurlu, karanlık aylar aynı zamanda büyük devrimlerin gerçekleştirildiği aylardır. sanatçının macaristan'ı, güneşin altın ışıklarında yüzen ülke değil, ezilenlerin macaristanı'dır.
  
  yazar, 21 ağustos 1977 tarihinde budapeşte'de öldü.
  
  eserlerinden bazıları:
  
  eğlentili bir gömme töreni
  dev
  aşk ve diğer öyküler
  portekizli prenses ve diğer öyküler
  niki
• "aşk, geçici anların tekrarlanmasını gerektirir. özlemle kollarını uzatan bir insan geleceğe bakmaz, geçmişi hatırlar hep. umudun, hayal gücünün getirdikleri, cömert bir tanrıçaya benzeyen sevgilinin getirdikleri düşünülür hep, geçmiş anlar yeniden yaşamaya çalışılır. hayal gücü bile geriye doğru işlemeye başlar. o ilk, o unutulmaz öpüş yeniden yaşanmalıdır, ikinci, üçüncü öpüşler yeniden yaşanmalıdır... ilk buluşmanın tadı, ilk korku, ilk acı... geçmiş, o büyülü, o eşsiz havasıyla yeniden yaratılmalıdır."
  
  tibor dery, "dev"
  (çev.: ülkü tamer)
• macar yazar ve şair. milliyet’in dünyanın en güzel hikayeleri antolojisi adlı kitabında portekizli kral kızı adlı hikayesine rastladım. oldukça etkileyici bir hikayeydi.
• "hepimiz kendi cehennem ya da cennetimizi elimizden geldiği kadar yetkin kurarız." diyor tibor dery, dev 'de.
  yıllar önce, enver ercan ve idil önemli'nin hazırladığı alfa baskısı dünya edebiyatından öykü antolojisikitabında yer alan portekizli kıral kızı(adalet cimcoz, kral değil 'kıral' olarak çevirmişti) isimli öyküsüne vurulmuştum. hayatım boyunca en çok okuduğum öyküdür diyebilirim. nedenini bilemediğim bir dürtüyle her okuduğumda biraz daha bağlanıyorum bu öyküye... (eğlentili bir gömme töreni isimli kitabında yer alan "sevi" başlıklı öyküye de vurgunum. ülkü tamer dev'de "aşk" diye çevirmişti. ama adalet cimcoz çevirisi bir başkaydı benim için.)
  zamanla türkçedeki diğer kitaplarını da okudum. hepsi çok çok güzeldir. tibor dery edebiyatı harikadır! macar ovasında bir korsandır o...
  ülkü tamer, barış pirhasan, adalet cimcoz gibi yetkin çevirmenlerce dilimize kazandırılmış eserleri yeni baskıları fazlasıyla hak ediyor bence.