ermenek türkçesi ^*

• tekerlegin degmedigi yerde konusulan turkce'den ilginc ornekler... sozcuklerin kokenleri ve deyimler acisindan ilginc olagi inanci tasinmaktadir. (kaynak itibariyle copy paste degildir)
  butun yonleriyle ermenek
  halit bardakci
  (1976)
• yoresel sozcukler, isimler ve anlamlari:
  sindi: makas
  ganne: sise
  ellik: eldiven
  bel: ates kuregi
  iskelit: küçük tip kazma ya da capa
  cukur: kazma
  biski: testere
  eyisirani: hamur bicagi
  egresi: (demirci isi) insaat civisi
  elicek: cikrik kolu
  nezik: iplik cilesi dolamaya yarayan arac
  sini: bakirdan yemek sofrasi
  dagar: topraktan kulah seklinde buyuk kap
  muhre: nalca civisi
  samit: cikrik mili uzerinde dolanmis iplik veya iplik yumagi
  ilgidir: yumak halindeki ipi cile haline sokmak icin kullanilan arac
  sunturac: nalbant bicagi
  cezvene: el legeni uzerinde sabun koymaya yarayan ve altindaki kirli suyu gostermeyen kapak
  egsi: yari yanmis odun parcasi
  itegi: ekmek sargisi
  mih: demir civi
  kosebasi: kucuk minder
  makat: battaniye, cul gibi seylerin altina serilen ince yatak sergi
  camis: huysuz hayvan
  giysilik: camasirlik, camasir yikanan yer
  boheri: baca
  celengi: sacak
  musandira: evlerde meyve serilen yer
  malak: agac, kapi kargisi
  sipdusen: kapi mandali
  gullep: demirci yapmasi mentese
  kure: ocakta tava ve tencere koymaya yarayan topraktan yapma set
  ortme: evlerin altindan gecen sokak
  tura: sofa ustu sacagi
  siyirgi: kar kurumek icin kullanilan ozel agac kurek
  yuvaci: yuvagi cekmekte kullanilan agac ya da demir kol
  ismaric: siparis
  yenekli: yemesi hos olan sey
  topalak: bazlama
  bisirgec: yufka ekmegi pisirmek icin kullanilan duz, kilic seklindeki agac sopa
  diseyleti: kadin kisi
  ganayakli (kanayakli): dul kadin
  mona: nine
  nini: bebek
  dosani: kullanilmis esya
  evlek: sebze dikilen ark
  gobet: akarsu uzerinde meydana gelmis buyukce havuz
  kefki: su kabagi
  harar: saman cuvali
  helke: 7-8 litrelik bakir kova
  gandak: ark uzerindeki buyuk cukur
  teyin: sincap
  masalama: mesale
  cingideki: azicik
  gadas: kardes
  egicmec: kirman
  kazil: kildan yapilmis ip
  kilcar: kildan yapilmis kumas
  kirklik: koyun keci kirkmada kullanilan ozel makas
  nalis: gevsek dokunmus bez
  gelemgen: buyuk masira
  kilden: kil tasi
  tentene: dantela
  fita: bezden, buyuk boy abdest havlusu
  gelep gelep: kat kat, demet demet
  kivracik: cabucak
  kutu: bir gaz tenekesinin ucte biri oraninda bir hububat olcusu
  timin: kutunun yarisi degerinde bir olcek
  kile: sekiz kutuluk bir olcu birimi
  mahrimbas: cocuksuz, cocugu olmayan
  tuncukmak: dinclesmek
• yoresel terimler:
  aralama aralamak: meyve ve agaclari budamak.
  avar etmek: sebze yapmak.
  avar icirmek: sebze sulamak.
  avar terslemek: sebze gubrelemek.
  azdirmak: kandirmak, isine geldigi gibi inandirmak.
  bandirma batirmak: bandirma yapmak.
  capa capalamak: capa yapmak.
  dari kirmak: misir bozmak.
  egrim devsirmek: domates toplamak.
  ekin dermek: ekin bicmek.
  ekin icirmek: ekin sulamak.
  etlik etmek: kislik kiyma yapmak.
  fide fidilemek: sebze fidelerini topraga gmmek.
  giysi yumak: camasir yikamak.
  harman atmak: tinaz savurmak.
  igsalamak: sallamak. “agaci igsalamak” gibi.
  kak yarmak: meyveleri kurutmak icin dilmek.
  kosulmak: sarki veya turku soyleyene istirak etmek.
  odun eylemek: odun kesmek.
  segirtmek: kosmak.
  sundurmak: bir seyi uzativermek.
  ulubu bozmak: fasulye bozmak.
  yunmak: yikanmak.
• deyimler ve kisaca anlamlari:
  agzinin kulaga varmasi: halinden son derece memnun olmasi ve cok gulmesi.
  asagi yoldan karamana gitmek: bir iste luzumsuz yere uzun yolu takip etmek.
  asker agizlamak: asker yolcu etmek.
  atlarin sutlugune baglanmasi: oglan evinin kiz evine dugun esyasi ala gelmesi.
  bilegiyi golge basmak: ogle vaktinin gecmis olmasi.
  celengi dibinde kalmak: oksuz veya sahipsiz kalmak.
  cendereye vermek: bir konu icin son derece sikistirmak.
  ciger yemis kediye donmek: uygunsuz sekilde makyaj yapip boyanmak.
  damdan inmis tapadak, avrat olmus sapadak: bilir bilmez her seye burnunu sokmasi, kendisine her seyi bilir bir kadin susu vermesi.
  dili kurekten uzun olmak: haddini bilmeden konusmak.
  egrime kinacik gelmek: domatese sarilik gelmesi, kurumasi.
  el aleme mat olmak: herkes tarafindan ayiplanmak.
  gadesini bilmek: yolunu yontemini bilmek.
  gamitmak: surat asmak.
  keleme sirin dusmesi: lahanaya kurt dusmesi.
  kertigine cikartmak: yeteri kadar olmak.
  keyfinin ahmet agasi olmamak: caninin istedigi gibi hareket etmesi.
  kirece girip tuyu ele vermemek: her seye ragmen sir vermemek.
  lafi bohcalayip goturmek: bir konusmayi karsi tarafa aynen aktarmak, dedikodu.
  malak egmek: bicimsiz sekilde surat asmak.
  mirrigi egilmek: yuz egmek, bir seye cani sikilmak.
  nuzom olmak: felc olmak.
  pirpinari gibi cosmak: kaynaklarin bol su vermesi.
  sepbekli sepbekli laf etmek: bir olayi ballandira ballandira anlatmak.
  sesi boherinden cikmak: sesinin derinden ve siddetle duyulmasi.
  sokele yakalanmak: tifo, tifus gibi bulasici bir hastaliga yakalanmak.
  sorandan gecememek: bir konunun cevreyi son derce ilgilendirmesi.
  suyu ayridan gitmek: baskasinin gittigi yoldan gitmemek, ayri is yapmamak.
  ustunun geregi olmamak: bir seyin kendini ilgilendirmemesi.
  yakim yakmak: bir olayla ilgili olarak destan soylemek.
  yorulup irilmak: son derece yorgun olmak.
  yorulup yosumak: yipranircasina yorulmak.
• ozlu sozler:
  alti ayda bir tutam, bir ayda alti tutam.
  avrat olan arpa unundan as yapar, avrat olmayan bugday unundan kes yapar.
  bagi olmayan kisi, martaval yemek isi.
  cene degil hidirellez simsegi mubarek.
  cul gibi yagarken, cuval burunup icireceksin.
  ekin saptan, uzum copten.
  eriklerden evliya turemez.
  gecineceksen uykuyu bosla, kislayacaksan sahilde kisla.
  geline bak geline attan inmeden diline.
  herkes sakiz gever ama leyliyi fadimesi gibi sakirdatamaz.
  hoh kara okuzum donum basina kadar gecinceme gerek.
  ikiden erim var, yatirtmadan bagim var deme.
  is yanina varana is, mis yanina varana mis bulasir.
  kara esek kayadan uctu, kaygisi sana mi dustu.
  karadut actimi soyun, doktumu giyin.
  kisin yaba al, yazin aba.
  koyuna coban, tarlaya sabah.
  mart martladi tavuk yumurtladi.
  mart yagar nisan ovunur, nisan yagar cec ovunur.
  okuz oldu ortaklik ayrildi, inek oldu degisik bozuldu.
  onun topragini ayvanin dibinden almislar.
  ovunme cortuk vardik da gorduk.
  rahmet gonemi ile ekilen daridan, gun donumumden sonra ogul veren aridan, soylemekle tutan karidan hayir gelmez; bu bir mihnettir cek yat, cek yat.
  samanlik saray degil, avratlik kolay degil.
  tarlam tarla oldu neylesin tohumu, tarlam tarla olmadi gene neylesin tohumu.
  tarlanin iyisi suya yakin, daha iyisi eve yakin.
  tarlanin ufak taslisi, okuzun inek baslisi, kizin uzun saclisi.
  veli emmim essege binmis ayaklari yerde surunur.
  yazin basi pisenin kisin asi piser.
  yilin eksigini nisan yetirir, nisanin eksigini yil yetiremez.
• benzetmeler
  ahmadin okuzu gibi bakinmak.
  akmanastir’in yumuk cevki gibi buzulmek.
  avdan gelmis tazi gibi solumak.
  buluclu tavuk gibi gurkuldamak.
  cildirim cesmesi gibi cildirdamak.
  curuk ceviz gibi galdirdamak.
  davlumbaz pecesi gibi kararmak.
  elmaci esegi gibi gezelemek.
  ermeni feneri gibi donmek.
  farc gibi kizarmak.
  gozlerinden ulubu gibi dokmek.
  gunlerin guduk esegin kuyrugu gibi kisalmasi.
  gurada duvar gibi durmak.
  husbal armudu gibi sararmak.
  keci havucu gibi kurumak.
  kibris esegi gibi kaliplanmak.
  komsu evinden dolma gelir gibi gelmek.
  kurk tavuk gibi kubarmak.
  masa taki gibi kuruya kalmak.
  olu gozu cibi fersiz yanmak.
  pekmez alacak yoruk gibi bakinmak.
  pirpinari gibi cosmak.
  sahilden gelmis domuz gibi yatmak.
  satlicana tutulmus gibi olmak.
  surmeli sican gibi surunmek.
  susegen okuzu gibi bakmak.
  tahrana talvari gibi darmadagin olmak.
  ustu yok ayakkabi gibi her yerden cikmak.
  yagmurda kalmis esek fiskisi gibi sismek.
  yirtik dondan cikar gibi cikmak.
  zemheri pilici gibi buzutmek.
  zengin kalkisi gibi kalkmak.
• iyi dilekler:
  allah ecir, sabir versin.
  allah tuttugunu kolay getirsin.
  allah yol-iz acikligi versin.
  anam dedirsin de kuzum dedirmesin.
  anan atan nurda yatsin.
  araplar, koleler hizmetcin olsun.
  basin pinar, ayagin gol olsun.
  biz eksilttik allah yetirsin.
  ceddine rahmet.
  her yapistigin sari altin olsun.
  hizir yardimcin olsun.
  kismetin gur olsun.
  kotu ile dunyada ahrette komsu etmesin.
  sag gozu sol goze muhtac etmesin.
  sonu pismansiz olsun.
  sonuna kadar gonendirsin.
  tanri, kahbe avrat pust oglan serrinden esirgesin.
  tas ustunde ekmek bitsin de ye.
  vucuduna hazreti ali kuvveti versin.
  yat basucunda, kalk ayakucunda bul.
• bir kısmı türkiye'de genel olarak kullanılan deyim ve deyişlere sahip, yöresel kelimelerle süslü türkçe.
• ilencler:
  adin mengelir insallah.
  agiz tadi ile yeme.
  ayagina bacagina hisim insin.
  basina barana budagi degsin.
  basina tas dussun.
  basini bagrini yersin insallah.
  bir elin asa bir elin kese dilenirsin insallah.
  boynun bogazin altinda kalsin.
  can asina tutulsun.
  canagin comlegin selede sepette kalsin.
  catadak catlayasica.
  cocugun comlegin celengi dibinde kalsin.
  colugun cocugun demir boku gevsin.
  dort tabanin gune gelsin.
  durumeden durtul.
  ekmek tavsan sen tazi ol ardinda segirt.
  el-ayak zulmune ugra.
  eline versin.
  ellere kalasica.
  gavur ellerine esir dusesice.
  geber okuna ugra.
  gitmez komaz ol.
  gittigin yoldan gelme.
  govdene gonenme.
  kalibindan utan.
  kalibinin hayrini bulma.
  kapina kara kilitler asilsin.
  karacalarin gitsin.
  karacalarin giysin.
  karacalarin okusun.
  karacalarin yapsin.
  karacalarin yesin.
  karakabarciklar cikarirsin insallah.
  karayerden kara haberin gelsin.
  karayerin dibine git.
  kavak gibi serilesice.
  kiran girsin.
  mengelesice.
  olun dagbaslarinda kalsin.
  tabutunu tasiyacak el bulunmasin.
  tahtanda yunsun.
  temeli ters doner insallah.
  yerinde yurdunda ben kalirim insallah.
  yeserde evin alma.
  yogol yogolasica.
  yurduna yuvana baykuslar tunesin.
  zehrimar yiyesice.
• zıybınmak -> tırmanmak
  ığşalamak -> sallamak,silkelemek
  itiğinkale -> sincap