gamma ışını patlaması ^*

• (bkz: gamma ray)
• türkçe gama ışını patlaması olarak anılan bu esrarengiz ve abartılı enerji boşalmalarının önceleri galaksi (bkz: samanyolu) içerisinde meydana gelen süpernova patlamaları ya da nötron yıldızları ile ilgili oldugu düşünülmüş lakin batse ile yapılan gözlemler sadece yıldızların yoğunlaştığı galaksi diski üzerinde değil neredeyse tüm gökyüzüne dağılmış bir patlamalar haritası ortaya çıkartmış.
  
  patlamaların süresi bir kaç milisaniyeden bir kaç dakikaya kadar çıkabiliyor. uzun patlamaların nerede meydana geldiğini arkalarında bıraktıkları giderek solan ve x ışınlarından görülebilir ışığa doğru kayan elektromanyetik izden belirlemek mümkün olabilmiş. buna göre kimi patlamalar dünyadan bir kaç milyar ışıkyılı ötede meydana geliyorlar ve yayınımın her yönde oldugu düşünülrse o mesadefen böylesine güçlü ışınım yayabilmek için güneşin neredese bir trilyon yılda ürettiği kadar çok enerji üretmeleri gerekiyor!
  
  kaynaklarının ne oldugu bilinmese de hipernovaların böylesi çok enerji yayabilecekleri düşünülmüş. kısa süren patlamalarla ilgili ise çok az bilgi var.
  
  bu patlamaların kaynağının anlaşılması için bir çok gözlem uydusu gönderilmiş uzaya. nasa'nın da swift diye bir projesi var bunlarla ilgili; web sitelerinden daha çok bilgiye ulaşılabilir.
  
  http://swift.gsfc.nasa.gov/
• acaba herhangi bir patlama değil de kendi çapında küçük bir big bang mi diye meraklandıran olay. bir de evreni kızgın bir tavadaki sayısız mısır tanesi gibi algılamamızı sağlıyor.
  
  60'ların amerikası'nda askeri bir sır olarak ele alınması ve halktan saklanması da işin feci komik yanı.
• bir rivayete gore incredible hulk bu sekilde bruce banner'in icine zip'lenip sıkıstırılmıs
• dunyanin bir kac yuz isik yili civarinda olursa, okyanuslar haric butun dunyayi kavuracak olan isin. dunyanin her yerinde hirosima etkisi oluyormus gibi dusunun. isin ilginci yeni bilgiler esliginde bunun cok yaygin oldugu(belki de cok sansliyiz), ve galaksi icinde gayet etkili bir olum yolu oldugunun bulunmasi. yani, belki dunya disi uygarliklar var ama babayi aliyorlar birer birer. benim icin ise, dinozorlarin kitle halinde olumune ve nuh tufani gibi olaylara (bu isinlar atmosferi kavurup, ekolojik dengeyi darmadagin ettikleri icin) aciklama getiren isin patlamasi.
  ha, ortalama olarak gunde bir tane oluyor bundan. evet evren buyuk ama bize sira gelmeyecek kadar da buyuk mu ?
• aslen abd'nin dunyada birileri tarafindan (bkz: sscb) nukleer denemeler yapilip yapilamadigini anlamak icin uzaya firlattigi vela uydulari tarafindan 1967 yilinda kesfedilmis patlamalardir. ve vela uydularinin gorev nedeninin aksine dunyada ya da gunes sisteminde biryerlerden gelmemektedirler (bkz: #3321424). ancak bu gozlemler guvenlik gerekcesiyle gizli tutulmus ve ancak 1973 yilinda aciklamistir.
• su an hala nasa bu patlamalarin izini sürmekte.tabi bugün kaynaginin arastirildigi o patlamalar milyonlarca yil önce gerceklesmis,yani bi nevi gecmise dönüp vukuat sorusturma hadisesi.su ana kadar kesfedilen en eski beta patlamasi bilmem kac milyon yil öncesine aitmis (büyük sayilardi hatirimda degil simdi).eger biraz daha eski olanlarina ulasilirsa galaksimizin olusumu hakkinda da bazi soru isaretlerinin cevabinin bulunacagi iddia ediliyor.bilim adamlari iste,allah peygamber tanimiyolar
• space.com'un bildirdiğine göre, astrophysical journal'da yayınlanan yeni bir çalışma, evrendeki en öldürücü doğa felaketi sayılabilecek bu türden patlamaların daha ziyade metal yoğunluğu az ve küçük galaksilerde meydana geldiğini, metal bakımından zengin galaksimiz samanyolunda oluşma ihtimalinin ise % 0.15'den az olduğunu ortaya koymakta.
• ilk olarak abd’nin vela serisi uydularından birisi tarafından 1967 yılında tesadüfen belirlenen bu patlamalar. evrendeki en şiddetli olaylar olarak kayıtlara geçti. bazıları birkaç saniye, çoğu ise 30 saniye hatta bir-iki dakika sürüyordu. ilk gözlemlerinden bu yana uzun bir süre geçmesine rağmen araştırmacılar bu patlamaların sebebini hala tam olarak anlayabilmiş değildirler. çünkü bu patlamalar hem çok uzaklara, yani evrenin derinliklerinde oluyor, hem de çok kısa sürüyordu. fakat bu zorluklara rağmen patlamaların anlaşılması yönünde son yıllarda ciddi ilerlemeler sağlandı. örneğin bu patlamaların süpernovalarla ilişkili olduğu saptandı. daha doğrusu yıldız çöküp karadelik oluşturduktan sonra gama ışını patlamasının meydana geldiği anlaşıldı. ayrıca patlamaların karadeliğin kutuplardan ters yönde fışkıran ters yönde fışkıran fıskiye şeklide madde jetleri olduğu yönünde ciddi kanıtlar elde edildi.bu tam olarak kanıtlansa bile gama ışını patlamalarını sıra dışı olma özelliğini ortadan kaldırmaz. bu patlamalar evrenin başlangıcındaki büyük patlamanın adeta çok küçük ölçekte bir benzeriydi. bu patlamaların belirgin iki özelliği ön plana çıkıyor. birincisi çok uzaklarda meydana geliyor olması. gözlemlenen her gama ışını patlamasının kesin uzaklığı ilk önceleri tespit edilemiyordu. bunun yapılabilmesi için gama ışını patlamasının tespit edilmesinden hemen sonra veya aynı anda bir x ışını algılayıcısı teleskopun da aynı yönde ve koordinatlara çevrilmiş olması gerekiyordu. böyle bir gözlem imkânı 28 şubat 1997 günü elde edildi ve gözlem başarıyla gerçekleştirildi. bu gözlemle üzerinde çalışılan gama ışın patlamasının bizden birkaç milyar ışık yılı ötede olduğu belirlendi. daha sonra yapılan gözlemlerin sonuçlarına göre gama ışın patlamalarının bizden milyarlarca ışık yılı ötede gerçekleştiği kanıtlandı. bu güne kadar binlerce gama ışını patlaması tespit edildi. hepsinin milyarlarca ışık yılı ötede gerçekleşmiş olması, milyarlarca yıl önce içinde bulunduğumuz evrende çok sayıda gama ışını patlamalarının oluştuğunu akla getiriyor. bu tür nesnelerin keşfi tıpkı dünyanın geçmişindeki canlı türlerini araştıran bilim adamlarının yaptıkları keşiflere benziyor. günümüzde dünya üzerinde yaşayan yüzbinlerce hatta milyonlarca dinozorun olmaması ne kadar büyük bir şans ise gama ışın patlamalarının yakınlarımızda gerçekleşmemesi de büyük bir şanstır bizim için. çünkü bu patlamalar öylesine büyük bir şiddet içeriyor ki yakınlarımızda gerçekleşmesi sonumuz olurdu. çok şiddetli olması bu patlamaların ikinci belirgin özelliğidir. bir gama ışını patlamasında açığa çıkan enerji miktarı bir milyar güneşin bir araya gelip on bin yıl boyunca yayacağı enerji miktarına eşittir.
• the gamma ray bursts coordinates network sayesinde 1997den beri olagelmiş butun patlamalarini öğrenebileceğimiz doğa olayı.
  
  http://gcn.gsfc.nasa.gov/gcn3_archive.html#tc2