hürriyet misakı

• chp'nin yaptığı yasalara verilen bir isim değildir. yıl 1947. demokrat parti'nin 1. kongresi'nde "hürriyet misakı" kabul edildi. raporda anayasa'ya aykırı yasaların kaldırılması, anayasa'nın tam olarak uygulanması, yeni seçim yasası hazırlanması ve cumhurbaşkanlığı ile parti genel başkanlığının birbirinden ayrılması isteniyordu.
• hürriyet misakı, demokrat parti'nin 1. kongresinde oluşturulan ve başkanlığında adnan menderesin bulunduğu ana davalar komisyonunun dört gün boyunca yaptığı değerlendirmeler sonucunda ortaya çıkmıştır.
  
  vatandaş hak ve hürriyetlerini bozar nitelikteki ve anayasanın metnine ve ruhuna uymayan kanun hükümlerinin kaldırılması. milli egemenlik prensibini koruma altına almak amacıyla seçim kanunun güvenceli hale getirilmesi ve devlet başkanlığı ile parti başkanlığının birbirinden ayrılmasını isteyen demokrat partililer, isteklerinin yerine getirilmemesi halinde sine-i millet-e dönme kararı alacaklarını bildirmişlerdir.
  
  o güne kadar, cumhuriyet halk partisine karşı yapılan en önemli çıkış (tehdit) olması sebebiyle de ayrı bir önem taşır.
• hükümetin çıkardığı demokratik olmayan yasalar geri çekilmezse, muhalefetin bu durumu boykot etmesine izin veren misak. bu durum hükümet için oldukça tehlikeliydi. çünkü ikinci dünya savaşı sonrası abd den mali yardım alabilmek ve desteğini sağlayabilmek için demokrasi kavramını oturtmuş göstermemiz gerekiyordu. böyle bir boykot olması halinde dış dünyaya karşı demokrasi olmayan bir ülke görüntüsü çizilmiş olacaktı.
  
  (bkz: 12 temmuz beyannamesi)
• 1947 yılı başlarında demokrat parti'nin chp iktidarına uyguladığı bir baskıdır.
  
  1946 seçimleri esnasında yaşanan birtakım usulsüzlükler^* üzerine gerginleşen siyasi ortamda 1947 bütçe görüşmeleri gerçekleşmiş, bu görüşmeler esnasında da başbakan recep peker ile dp’li milletvekili adnan menderes arasında psikopat krizi patlak vermişti. bu kriz süresince dp’liler meclisi boykot etmiş, bunun üzerine de cumhurbaşkanı ismet inönü araya girip, 26 aralık 1946’da anadolu ajansı’na bir tebliğ vererek ortamı biraz olsun sakinleştirmişti. demokrat partililer inönü’den teminat alınca meclise dönmüşlerdi. bu krize dair detaylar için (bkz: psikopat krizi/@silivrili)
  
  psikopat krizinin aşılmasından iki hafta sonra demokrat parti’nin 1. büyük kongresi düzenlendi. bu kongrede, aralık ayında inönü’den alınan teminatları aleni kılıp, chp iktidarına bu teminatları hatırlatıp, baskı kurmak maksadıyla hürriyet misakı adı verilen bir rapor kabul edilip, kamuoyuna ilan edildi. bu raporda dp'nin chp iktidarından talepleri şunlardı: demokrasiye ve anayasaya aykırı yasaların kaldırılması, seçim güvenliğinin sağlanması, yeni seçim yasasının çıkarılması, cumhurbaşkanının tarafsız olması. ayrıca dp’liler bu talepler gerçeklemezse sine-i millete dönme kararı alacaklarını da belirtmişlerdir.
  
  hürriyet misakı’nın ilanı, haliyle chp ile dp arasındaki çatışmayı gittikçe şiddetlendirdi. sular durulmayınca da cumhurbaşkanı inönü tekrar devreye girerek, 12 temmuz beyannamesi’ni ilan edip, tarafsızlık taahhüdünde bulundu. bundan kısa bir süre sonra recep peker hükümeti’nin devrilmesi de demokrat partililer açısından oldukça tatmin edici bir gelişme oldu ve siyasette biraz olsun sular duruldu.
  
  recep peker hükümetinin devrilme süreci için: (bkz: 35'ler grubu/@silivrili)
  1950 seçimlerine gidilirken dp'nin seçim güvenliğinin sağlanması için chp iktidarına yaptığı bir diğer baskı için: (bkz: milli teminat andı)