haraçgüzar

• osmanlılarda, haraç adı atlında tahsil edilen vergiyi ödemekle yükümlü tutulan gayrimüslim tebaayı veya idareyi ifade eden tabirdir.
  
  osmanlı mali sisteminde haraç, müslümanlığı kabul etmeyen erkek bireylerden senede bir defa tahsil edilen vergi türüdür. arşiv kayıtlarında, cizyegüzar şeklinde de geçmektedir. diğer islam devletlerinde olduğu gibi osmanlı devleti'nde de hakimiyet altına alınarak, inanç özgürlü, can, mal, namus güvencesi sağlanması ve yaşam hakkı tanınması karşılığında, senede bir defa gayrmüslimlerden haraç adı altında vergi tahsil edilmiştir. miktarı, zamanın koşullarına göre değişen bu verginin, sefer ve barış dönemlerinde ihtiyaç doğrultusunda arttırılıp azaltıldığı bilinmektedir.
  
  bireyleri kapsayan bu genel tanımın dışında olarak haraçgüzar tabiri, osmanlı devleti’nin boyunduruğu altına giren ve her yıl belirli bir vergi ödeyen hristiyan beylik, devlet ve ülkeleri ifade eden bir anlam kazanmıştır. fıkıha göre dünya toprakları, islam devletinin hakimiyetindeki topraklar darülislam ve fethedilecek olan yani müslümanların idaresi kurulamayan topraklar da darülharp şeklinde ikiye ayrılmıştır. daha sonraları ise, fethedilmeyen ancak anlaşma yoluyla senelik vergi ödeme yükümlülüğünü kabul eden hristiyan devletlere, beyliklere iç işlerinde özerklik tanınmıştır. islam devleti ile yapılan geçici barış antlaşmasıyla boyunduruk altına alınan topraklara da darülahd denilmiştir.
  
  osmanlı devleti'nden darülahd prensibi doğrultusunda himaye gören başlıca hristiyan devletçikleri kategorisinde, eflak, boğdan, erdel ve dubrovniki sayabiliriz. iç işlerinde özerklik tanınan bu beyliklerin hakimiyeti altındaki bireylerden osmanlı devleti, iç işlerinde tanınan özerkliğin gereği olarak cizye adı altında vergi toplamazdı. özerk statüde olan beyliklerin iç işlerine karışmamaya yönelik geliştirilen pratiğin gereği olarak osmanlı devleti, hristiyan beyliğe gösterilen himaye ve korumanın karşılığında senede bir kez miktarı belirlenmiş olan ve haraç adıyla alınan toplu vergi tahsili yapardı. haraç ödemekle mükellef tutulan özerk yönetimlere de haraçgüzar denilmekteydi.
  
  haraçgzarlığın tarihi gelişimi ve osmanlı devleti'nin haraç adı altında tahsil ettiği vergiler hakkında daha ayrıntılı bilgilere ulaşmak isteyenler için kaynak.