karadeniz ağzı

• düzeltmekten yıllar önce bıktığım bir yanlışın doğrusu, "karadeniz şivesi" 'nin doğru kullanımı.
• 3 yıllık trabzon yaşantımda o tatlı ağzın benim dışarıdan farkettiğim belirgin özellikleri şunlardır;
  
  *cümleler genelde devriktir.
  normali: buna bir çatı yaptın diyelim
  kullanılan: yaptın buna bir çatı
  
  *-cağım ile biten cümleler -zaam ile tamamlanır.
  normali:geleceğim, gideceğim, yapacağım
  kullanılan: gelezeem, gidezeem, yapazaam
  
  *zaman zaman iç anadoludaki gibi k'ler g'ye dönüşebilir.
  normali:karadeniz
  kullanılan:garadenuz
  
  *-r 'ler baskın söylenir.
  normali:karadeniz
  kullanılan: ga"r"adenuz
  
  *"t" ile "d" birbirine çok karıştırılır
  normali: buna bir teğet çizeceğiz, enteresan, tonya
  kullanılan: ha buna bir değet cizeceez , enderesan, donya
  
  *-i lerin -u ya dönüştüğünü zaten hepimiz biliyoruz.
  normali: karadeniz
  kullanılan: garadenuz
  
  *dudak ünsüzleri olan "p" ve "b" birbirine çok karıştırılır.
  normali: napıyorsun?
  kullanılan: nağbayusun?
  
  *cümlelerin başına -ha eklenir.
  normali: burdan gideceğiz
  kullanılan: ha burdan gidezeez ( ilk duyduğunuzda haburda ne işimiz var diyebilirsiniz)
  
  *cümlelerin sonuna -da eklenir.
  normali: gelmiyor musun?
  kullanılan: gelmeymusun da?
  
  ek olarak;
  *çocuk kelimesinin yerine uşak kelimesi kullanılır.
  *cümlenin başına -dedim ona ki kalıbı eklemek yaygındır.
  *"sikinti yok" ,"bize heryer trabzon" ve "kader bizi 61 kenara" en sevilen cümlelerdir
  
  not:bazı cümleler birebir yaşanmış örneklerdir.
• yüklemde -di'li geçmiş zaman eki çoğul ekinden önce gelir.
  örn: yapmıştılar
  doğrusu: yapmışlardı
  
  üstelik ezelinden beri bi şekil ikisini de duymaya alıştığınızdan konuşurken hiç şiveye de kaçmayan biri olarak bu kullanım farklılığınızı farketmezsiniz bile. neden sonra kafada bir ampül yanar.
  
  beffle: anneeeee, "yapmıştılar" mı "yapmışlardı" mı doğru?
  anne: (düşünür, kendinden emin) yapmıştılar!
  
  neden böyle oldu "anlayrım", tevekkeli ana dili demiyoruz türkçeye.
• "aliiiiiiiiiiiiiiiiiiiii yaveronibana" (okunduğu gibi yazılmıştır) cümlesindeki ali kelimesinin okunuşu devamından uzun sürer.
• trabzon ili tonya ilçesinde:
  
  normali: ismail naber nasılsın ne yapıyorsun
  kullanılan: oooovvvv ismaiill nabaysın nediysın göremiyrum seni haburalarda ooooyyy
  
  trabzon ili akçaabat ilçesinde:
  
  normali: soruyorum kimse cevap vermiyor.
  kullanılan: sorayrum kimse cevab vermiy.
  
  trabzon ili of ilçesinde:
  
  normali: köye gideceğim. onu gelirken alırım.
  kullanılan: köye gideceğum. gelurken alurum oni.
• canım memleketimden bir video izlemiş bulundum ve örneklendireyim:
  
  -sağlığın yerinde mi?
  -yariya
  -neden?
  -hastam var da onla uğraşiyirum onun için demek sağluğum pek eyi değil
  -eşiniz mi hasta nesi var?
  -ben ne bileyim, ezrayil arayini ama bulamayini.
• yoktur. karadeniz'in farklı bölgelerinde birbirinden farklı onlarca ağız vardır.
• kulagima en hos geleni çaycuma agzidir. (bkz: yıvmır yıvıye)
• yörenin "has" halkı tarafından hızlı konuşulduğunda muhatapları için şifre çözücü gerektiren lehçe.
• neden komik sayıldığı anlaşılamayan ağız. ya da taklit edeceğim derken insanların ağzının aldığı şekilden ötürü olabilir. ağızdan kastedilen o olsa gerek.