maçkalı hasan tunç

• zamanında hem çapa hastanesinde hastabakıcılık yaparken aynı zamanda istanbul radyosunda bölge sanatçısı olarak görevini devam ettiren kemençe üstadımız
• kalan müzik ve nihat genç sayesinde keşfettiğim muhteşem karadenizli türkücü. 1912 doğumluymuş. 86’da göçmüş dünyadan.
  
  sarıkamış’ta ölmüş maçkalılara yaktığı asker ettiler beni türküsü insanı yakar. nihat abimiz çok güzel anlatmış kendisini; dinleyelim:
  
  “maçkali hasan iki büyük savaş gördü, gurbet gördü, sevda yaşadı... maçkali hasan’ı dinlemeden kimse karadeniz türküsü dinledim diyemez. bir kez olsun ağlamadan dinlemek mümkün değildir. her bir türküsü karadeniz’in millî marşı olmuştur... bu muhteşem adam karadeniz’in bütün sırlarını verir bize. sanki tarih konuşur, dağlar konuşur. maçkali hasan tek kelimeyle zigana dağları’nın sesidir. ”
  
  bildiğimiz bir sürü türküsü vardır.
  
  ben seni sevdiğimi dünyalara bildirdim
  indirdin kaşlarini babani mi öldürdüm
  
  ya da
  
  ayağimi vuruyi yeni yolun taşlari
  alış veriş edeyi gözleriyle kaşları
  
  böyle güzel sözler işte. ismail türütlerin, davut güloğlu gibilerin yağmaladığı ama bitiremediği bir kültürün ses haritası bu adam. allah rahmet eylesin.
• (bkz: dertliyim kederliyim)
• http://www.karalahana.com/yazi/haber/hasantunc.htm
• // hasan tunç 1912 yılında trabzon'un maçka ilçesine bağlı mağura (örnekalan) köyü'nde doğdu. babası ibrahim bey, annesi ayşe hanım'dır. yedi kardeşin en büyüğüdür. yoksul bir ailenin çocuğu olan hasan tunç ilkokulun üçüncü sınıfına kadar okuyabilmiştir. fakir bir ailenin çocuğu olması onun daha fazla tahsil yapmasını engellemiştir. bu durum daha sonraki yıllarda onun sosyal yaşamında önemli sorunlara neden olmuştur. dokuz yaşındayken geçirdiği bir kaza sonucu sağ gözünü kaybeder.
  
  hasan tunç gurbete çıkmadan önce uzunca bir süre annesiyle birlikte yaylacılık yapar. annesine göre hasan "hovarda" bir yapıya sahiptir (o ufak yaştan beri "sevdalık edeyi" ifadesi annesine aittir). bu özelliği ona türkü söyletmiş ve kemençe çaldırmıştır. 1930 yılında 18 yaşındayken aile ortamından ve köy yaşamından kopan hasan tunç gurbet kervanına katılarak istanbul'a gelir. karadeniz insanı için gurbet denince istanbul akla gelir. diğer bir ifadeyle gurbet demek istanbul demektir bir karadenizli için... hasan tunç istanbul'a ken-disinden önce gelen babasının koca mustafa paşa'daki yorgancı dükkanında çırak olarak işe başlar. burada maçkalılar'ın önemli bir özelliğini belirtmek yararlı olacaktır. eski dönemlerde istanbul'a gelen her maçkalı, üç meslekten birini seçerdi. ya yorgancı, ya kalaycı ya da bakırcılıkla uğraşırdı. hasan tunç'un da ilk mesleği yorgancılıktır. aslında bugün bile istanbul'da ne kadar kemençe sanatçısı varsa çoğunluğunun ilk meslekleri hep aynıdır. hasan tunç dokuz yılını bu mesleğe vermiştir. bu meslek ona bir yerde şans kapısını da açmıştır. şöyle ki; hasan tunç'un yorgancı olarak çalıştığı mahallede dönemin gözde ismi türk sanat müziği sanatçısı hamiyet yüceses ikâmet etmektedir. hasan tunç'un bir vesile ile bu sanatçıyı tanıması onun yaşamının bir dönüm noktası olur ve hamiyet yüceses'in aracılığı ile istanbul radyosu'na bölge sanatçısı olarak kabul edilir. hasan tunç ilk evliliğini 25 yaşlarında iken halasının kızı havva ile yapar. bu evlilikten mehmet (63) adlı bir oğlu olur. ancak bu evlilik uzun sürmez, boşanma ile sonuçlanır. daha sonra teyzesinin kızı emine ile ikinci evliliğini yapar. bu evlilikten bahtiyar (62), mahture (58) adlı kızları ile yılmaz (56) adlı oğlu olur. hasan tunç, hamiyet yüceses'i tanımasının ardından yorgancılığı bırakır ve haseki hastanesi'ne memur olarak girer. ancak burada fazla çalışmaz, kısa bir süre sonra bugünkü adıyla çapa tıp fakültesi (yukarı gureba) hastanesi'ne girerek; aralıksız 34 yıl çalışır ve 1973 yılı başlarında emekli olur. özellikle çalışma yaşamında insani değerleri daima ön planda tutması, onun çevresinde sayılıp, sevilmesini sağlamıştır. hasan tunç'un kemençe çalmayı öğrendiği bir ustası olmamıştır.
  
  sanat yaşamı, kişiliği ve eserleri:
  hasan tunç'un türkü çalıp söylemesi 12-13 yaşlarında başlar. ilk denemelerine kastel denilen olgunlaşmış mısır fidanından kesilerek yapılan ve ince sesler çıkaran basit bir çalgı ile başlamıştır. daha sonraları kendi yaptığı kemençe ile çalıp-söylediği bilinmektedir. hasan tunç'un kemençe öğrendiği bir ustası yoktur. ancak birlikte çalıp-söylediği yakın dostları olduğu bilinmektedir. bunlar arasında salim akpınar (kastoroğlu), ve ocaklı (ispela)
  köyü'nden fehmi alan (kuru fehmi) en tanınmışlarıdır. hasan tunç'un kemençe sanatçısı olmasında annesinin yanık ve güzel sesinin etkili olduğunu söyleyenler vardır. annesinin tarlada çalışırken söylediği türkülere, kemençe ile eşlik ederdi. eğlence yerlerinde, düğünlerde de çalıp söyleyen hasan tunç, genç kızlara türküleri her zaman kendisi söylemezdi, zaman zaman genç ve güzel kızların da kendisine türkü attığı olurdu. bu türkülerden birisi şöyle:
  
  ha buradan yukari
  bineyim taradumi
  eğil öpeyim seni
  alayım muradımi
  
  hasan tunç sadece sevmemiş, sevilmiştir de, şu dörtlük bunun ifadesi olsa gerek;
  
  oy kör hasan kör hasan
  kör gözünde kaynasam
  bir derum alsam seni
  bir de derum almasam
  
  hasan tunç yaylacılık yaptığı dönemlerde gönlünde yer eden bir komşu kızı için yaylada söylediği bir türkü;
  
  bağırıyi sığırlari
  sığırların anasi
  benum ufak yavrumun
  var bir kara danasi
  
  daha peşine gelur
  masti kolominasi
  daha peşine gelur
  suna elifinasi
  
  (türküde geçen "kalomina, elifina" hirer hayvan ismidir. rumcadır.)
  
  hasan tunç istanbul'a geldiği yıllarda birkaç taş plak doldurdu. odeon şirketinde doldurduğu ilk plağındaki türkülerden biri de şudur;
  
  bu maçkali hasan'ın
  yoktur mali, melali
  giyinip de kuşansa
  olur daha belali
  
  gerek plak çalışmaları sırasında gerekse radyoya girdiği dönemlerde sadi yaver ataman, cemile cevher, ahmet yamacı, fatma türkan yamacı, ömer akpınar, metin eryürek gibi sanatçılarla yakın dostluklar kurar. özellikle cemile cevher'in onun sanat hayatında ayrı bir önemi vardır. bazı türküleri birlikte ürettikleri gibi, bunları çeşitli yerlerde yorumlamışlardır da...
  
  hasan tunç'un sanat yaşamında hiç unutamadığı olaylardan birisi de, polis marifetiyle beylerbeyi sarayı'na çağırılarak atatürk tarafından dinlenilmiş olmasıdır. sahnede kemençe eşliğinde maçka (solday) sevinç köyü'nden bir ekip horon oynamaktadır. bu gösteriden çok memnun kalan atatürk, hasan tunç'un sıkıldığını fark etmiş olacak ki kendisini gösteri sonunda yanına çağırır ve kendisine "çal, çal evlat çal, karadeniz havaları bizim milli
  havalarımızdır" der. bu ifade onu çok duygulandırmıştır.
  
  radyodaki çalışmalarına 1960'lı yıllarda nokta koyan hasan tunç kemençesini de radyoevi müzesine hediye etmiştir. 1983 yılında karadeniz kültürüne ve türk halk müziğine yapmış olduğu katkılardan dolayı kültür bakanlığı'nca ödüle layık görülmüş ve ödüllendirilmiştir.
  
  1 mayıs 1986 yılında şehremini'deki evine giderken geçirdiği bir kalp krizi sonucu vefat etmiştir. mezarı yedikule'deki aile kabristanındadır... //
  
  (kalan müzik)
• ben seni sevduğumi, divane aşık gibi, oy benim sevduceğum gibi popüler karadeniz şarkılarının kaynağı olan ve kalan müzik'ten 2001 yılında divane aşık gibi adıyla seçkisi yayımlanan karadenizli merhum sanatçı.
• geçen hafta ilhan başgöz odtü'de bir seminer verdi. laf döndü dolaştı kiziroğlu türküsüne geldi. murat çobanoğlu ile tanışırlarmış. murat çobanoğlu'na göre kiziroğlu türküsü babasına aitmiş. hatta sanırım telif hakkı da onun üzerinde zaten. ilhan başgöz dedi ki, yaptıkları bir araştırma sonrasında bu türkünün on altıncı yüzyılda dahi söylendiğini tespit etmişler.
  
  divane aşık gibi.. çok güzel bir türkü. ve maçkalı hasan tunç bu türküyü çok güzel söylüyor. aslında bu biraz dışarıdan bir yorum. çok güzel söylemek nedir? söylüyor adam işte. ırlıyor yani. dedesi nasıl ırladıysa. ve onun dedesi. ama şunu diyebilirim ki, erkan oğur'dan da, benim dinlediğim başka herkesten de daha güzel ırlıyor bu adam bu türküyü.
  
  ben size birşey söyleyeyim mi? bu adam olsa hrant dink'i vurmazdı.
• yasamin kiyisinda'nin kapanisini yapan ustat
• kemençeyi konuşturan, şarkı söyleten insanmış. şarkı sözleri ve derlemeleri de bir o kadar şahane. allah rahmet eylesin.
• zamanında cemile cevher çiçek ile düet yapmış sanatçı.