spac

• (bkz: s.p.a.c.)
• ing. special purpose acquisition company
• spac ya da özel amaçlı satın alma şirketleri borsalar üzerinde önemi iyice artan kuruluşlar haline geldiler. türkiye'de örnekleri var mı bilmiyorum ama 2020'de abd'de halka arz edilen şirketlerin neredeyse yarısı ( farklı kaynaklarda farklı rakamlar var %30-50 arası) bu şirketlerin desteğiyle halka arz edildi. rakamlarla ifade edersek 2020'de abd'de 175 milyar dolarlık halka arz gerçekleşti, bunun yaklaşık 35 milyar doları spac aracılığıyla oldu.
  
  2020'de spac desteğiyle yaklaşık 35 milyar dolarlık şirket halka arz edilirken 2017-2019 toplamında bu rakam aşağı yukarı yine 30-35 milyar dolardı. 2017-19 arası yıllık kabaca 10 milyar dolarlık halka arz spac aracılığı ile olurken 2013-2016 yılları arasında da toplam rakam kabaca 10 milyar dolar ! katlanarak büyüyen bir yatırım alanından söz ediyoruz.
  
  spac nedir sorsuna cevap vermek gerekirse bu şirketleri bir sponsor/yönetici kurar ve vizyonunu insanlarla paylaşıp sermaye toplar. şirket topladığı sermaye ile borsaya açılmış bir şirket satın alır veya borsaya açılmak isteyen bir şirketi arzdan önce satın alır/şirketten pay alır. sadece bir iş fikrinin bile satın alındığına (nikola) şahitlik etmeye başladık. spac tarafından alınan şirketin sahibi de sermayeleri oranında spac para yatıranlar olur. belli bir süre sonra spac feshedilir.
  
  geçmişteki "melek yatırımcı" yaklaşımının biraz daha farklılaşmış halinden söz ediyoruz, sıradan insanlarda "melek yatırımcı" olacak sermayeye sahip değiller ama spac herkese sermayesi oranında melek yatırımcı olma imkanı sağlıyor.
  
  son zamanlarda borsalar abartılı şekilde pahalı hale geldiği için temelden şirkete sahip olma fikri yatırımcılar için daha cezbedici ama bu durumun olumsuz sonuçları da var.
  
  abd'de şu an spac aracılığıyla halka arz edilen sirketlerin kabaca %70'inin fiyatı halka arz edildiği fiyatın altındaymış. (haberden okuduğum için rakamın doğruluğundan emin değilim.) bütün hisselerin uçuşa geçtiği bir dönemde uzun vadede zarar edecek hisse bulmak çaba gerektirir ve spac bu konuda yatırımcılara destek oluyor fakat eklemek lazım;
  
  - melek yatırımcıların yatırım yaptığı şirketlerin %90'dan fazlası zarar eder ama geriye kalan %10, +%90'nın zararını çok fazlasıyla telafi eder.
  
  - halka arz sonrası hisselerin değer kaybetmesi sık görülen bir durum. bir vizyona inanmış insanlar bir şirkete yatırım yaparlar ama yeni kurulmuş şirketlerin kendini kanıtlaması yıllar alır.
  
  diğer taraftan spac'ler kötü niyetli insanlar için ciddi bir alan açmış da diyebiliriz. ifade ettiğim gibi spac'leri bir yönetici kuruyor ama bu kişi kötü niyetli olabilir, manipüle edilebilir; diğer taraftan bahsettiğim yöneticinin kapasitesini değerlendirmek küçük yatırımcı için neredeyse imkansız ! çok makul bir vizyon kağıda dökülünce saçma sapan bir şeye dönüşebiliyor.
  
  nikola da spac aracılığıyla halka arz edildi ve şirketin taş üstünde taşı yok iken tesla'dan sonra abd'deki en değerli otomotiv şirketi haline geldi. (net hatırlamıyorum ama piyasa değeri yaklaşık 35 milyar doları gördü.) bu şirketin sahibi şu an sec (abd'nin spk'sı)tarafından soruşturuluyor ve şirket hakkında çok ağır iddialar var. bu şekilde örnekler de arttı.
  
  toparlamak gerekirse bir şirkete temeldeyken sahip olma fikri güçleniyor, türkiye'de henüz değil ama dünyada iyi vizyonlu veya potansiyeli yüksek şirketler geçmişe oranla daha rahat şekilde sermaye buluyorlar.
• satın alma amaçlı şirket anlamına geliyor. başka bir şirketi veya işletmeyi devralma amacıyla kurulan, satın aldığı/alacağı şirket veya işletme haricinde herhangi bir faaliyeti olmayan şirkettir. private equity işlemlerinde karşımıza çıkan, tek varlığı yatırım yapılan şirketin hisseleri olan spv'lerin (special purpose vehicle: özel amaçlı şirket) özel bir türü diyebiliriz.
  
  spac'ları, bu spv'lerden ayıran temel nokta, spac'ların halka açık karakteri. spac, belli bir şirket/işletme veya belli alanda faaliyet gösteren şirketler/işletmelere yatırım yapmak üzere kurulup, spac payları halka arz ediliyor. bu şekilde elde edilen finansman kaynağı, spac'ın yatırımcılarına yapmayı taahhüt ettiği yatırımlarda kullanılıp, spac'ın halka açılırken hedef gösterdiği satın almalar finanse ediliyor. bu açıdan baktığınızda, spac için "private equity'nin tabana yayılmış" hali denebilir.
  
  ülkemiz mevzuatında spk tarafından "birleşme amaçlı ortaklık" adı altında düzenlenmiştir.
• güzel bir boom and bust örneği. 2019-2021 arasında abd’de saman alevi gibi yandı ve söndü. 20 yıl market tecrübesi olanlar için bu bir shooting fish in a barrel idi. büyük yatırımcı ve sponsor nerede girip nerede çıkacağını biliyordu. küçük yatırımcı ise, “hisse fiyatı sadece yukarı gider” diye düşünüyordu.
  
  bilgi asimetrisi akılalmaz kârlar yazmanın ön şartıdır. buradaki asimetrik bilgi üstünlüğü fonlar ve sponsorlardaydı. küçük yatırımcı, hikayedeki klasik keriz rolünü kusursuz oynadı.
  
  neticede abd’de ve batı avrupa’da güzel tokatladılar milleti. (permenant capital loss)
  
  spac sponsorlar ve hedge fund’lar “garanti paralarını” aldılar yüzde 300-500 hatta 1000 kârlarını realize ettiler, malı da cahil retail trader’ın eline vermiş oldular (spac deal kapanışı öncesi).
• halka arzin kolay yoludur. 2019-2021 arasi amerikan finansal servis endustrisini kasip kavurmustur. ancak, 2022'deki faiz artislarindan sonra su anda kimsenin adini bile duymak istemedigi bir yontemdir.