aufhebung

organik aydın

gramsci aydınlar için, ‘egemen sınıfın toplumsal hegemonya ve siyasal idare işlevlerini yürüten 'vekilleri' veya üst yapı memurları’ der. içinde yaşadığımız toplumsal oluşumun organik bütünlüğünü kim sağlıyor? kolektif irade kavramı aracılığıyla organik tutunum sağlayan aydınlar.
gramsci’nin, geleneksel aydın, organik ayrımı yapmasının veya organik sıfatını kullanmasının nedeni, 1. organik aydınların ilişkili oldukları toplumsal sınıflarla aynı toplumsal bütünlük ve sosyo-ekonomik ilişkiler matrisiyle eş zamanlı biçimde ortaya çıkmalarıdır. 2. ilişkili oldukları toplumsal sınıflara homojenlik ve sınıf bilinci kazandırmalarıdır. dolayısıyla organik aydınlar geleneksel aydınlardan farklı biçimde hakim üretim tarzına doğrudan bağlıdırlar. fakat aydınlar ve iktisadın ihtiyaçları arasındaki ilişki tek taraflı teknik bir ilişki değildir, toplumun bütün dokusunca ‘dolayımlanmıştır’. bu dolayımlama kategorisinin devreye sokulmasının nedeni sınıf ile ‘vekiller’i (aydınlar) arasındaki ilişkinin mekanik olmadığını göstermektir.
aydınlar, tarihsel blok'un üstyapısını çekip çevirmekle görevli toplumsal katmanlardır, gramsci’nin tabiriyle üstyapının memurudurlar. organizasyonel ve yönlendirici (directive) işlevleri olan ve geniş anlamda devletin (extended state) parçası olan hegemonyanın kumaşının örgütleyicileri, dokuma ustalarıdırlar. nüfus ve devlet arasında bağ kurandır. sınıfların varlığını iktisadi olmaktan çıkaran sınıf bilinci üreticileridirler.
aydınlar, hakim sınıf ve tabiiyet altındaki sınıfı “organik olarak” birbirine bağlayan tabakadır. aydınların işlevi sadece belirli bir yaşam tarzı ve belirli bir dünya kavramı yaratmak değil aynı zamanda belirli toplumsal grubun çıkarlarını ve değerlerini genel, “ortak” değerlere ve çıkarlara tercüme etmektir.

“fikirler her bir bireyin beynine kendiliğinden “doğmaz”: bunların oluşumun, yayılım, dağılım ikna merkezi vardır.”* hegemonik düşünce ve davranış örüntüleri, hükümet, şirketler, ordu, eğitim kurumları, reklam ve kültür endüstrisi ve araştırma vakıfları alanını içine alan geniş bir aydın tabakası tarafından sistematik biçimde yeniden üretilir. aydın, sadece sivil toplum içinde o kanal senin bu kanal benim gezen o köşeden bu köşeye koşanları içermez. siyasal toplum (devlet) içinde farklı (özellikle siyasal-idari) rolleri üstlenenler de aydın katmanına dahildir. aydın gramsci için geniş anlamda (üretim, kültür veya siyasal idare) örgütleyici rol, işlev gören tüm toplumsal katmanlardır.
aydın kategorisi gramsci’nin hegemonyanın ekonomik korporatif ve moral-entelektüel uğrakları arasında yaptığı ayrımla da ilgilidir. hakim sınıf egemenliğini sadece ekonomik-korporatif düzeyle sürdüremez. aydın gramsci düşüncesinde eğitilmiş tabakadan gelip toplumu aydınlatan ilerici avangard fikirlerin sahibi herhangi bir birey değildir. zira, toplumsal sınıflardan bağımsız onların üstünde ve dışında duran aydın varsayımı saf bir ütopyadır. sınıf mücadelesinin siyasi-moral kertesini örgütleyen, sınıf hegemonyasına tutunum, homojenlik donanım sağlayandır. gramsci aydının sınıf oluşumunun parçası (özerk etikopolitik faaliyet değil) olduğunda ısrar ederek, aydını, üretim ilişkileri alanının üstünde ve dışında konumlandıran benedetto croce'nin idealizminden ve karl mannheim'dan (socially unattached intellectual) farklı laflar ediyor bu bahiste.

* a. gramsci, selections from prison notebooks, international publishers, 1971, s. 192-93.

devamını okuyayım »