tarih

• insanların anlamadığı bir şey var: ne osmanlı, ne selçuklu, ne ilk müslüman araplar hiç de bizim sandığımız gibi değillerdi.
  
  kimse farkında değil ama bizler "pax amerikana-amerikan düzeni" döneminde yaşıyoruz. tüm zihinsel ve entelektüel yetilerimiz, batının dünya görüşü tarafından biçimlendirilmiş durumda. ona göre bir tarih okuması ve değerlendirmesi yapıyoruz. hatta dini dahi batı dünya görüşünün ışığında yorumlamaya çalışıyoruz.
  
  farklı zaman ve toplumlar ayrı dünyalar gibidir. günümüzün dünyası ve yargıları ile o dünyaları değerlendirmeye ve anlamaya çalışmak beyhudedir; sonuç vermez.
  
  geçmişi ve tarihi anlamanın tek bir yolu vardır: bir zaman makinesine binecek ve o döneme gideceksiniz. sonra o toplumda bir müddet yaşayacaksınız veya bunu zihinsel olarak yapabilecek ve simüle edebilecek gelişmişlikte bir bilinciniz olacak.
  
  bunun haricinde tarih yalnızca geriye dönük bir ideolojik okuma olmaktan öteye gidemez. böyle bir tarih okuması da ancak avamı yellemeye ve yönlendirmeye yarar.
  
  ancak şöyle bir şey de var: sakın ola ki, uyanmaya hazır olmayan bir kişiye gerçekleri sunmayın. onu alt üst edersiniz. daha da kötüsü kendinize düşman edersiniz. bırakın uyusunlar. gerekirse bir ninni de siz söyleyin.