osmanlı devlet mi imparatorluk mu

• osmanlı, bir imparatorluk olarak varlığını sonlandırmıştır.
  dağılma dönemi dediğimiz dönemle birlikte osmanlı imparatorluğu'nun da imparatorluktan tekrar devlete dönüştüğü gibi saçma bir tabir de kullanılır.
  oysa böyle bir durum yoktur. osmanlı imparatorluğu sonlanmış ve yönetim şekli değiştirilerek üniter devlet anlayışıyla cumhuriyet ilan edilmiş; devletin ismi türkiye cumhuriyeti hâlini almıştır.
  
  osmanlı imparatorluğu, bünyesinde birçok halk barındırması ve birçok farklı bölgede hüküm sürmesiyle imparatorluk özelliğini kazanmıştır ki bu topraklarda 19. asır sömürgeci anlayışıyla davranmamış olması bu gerçeği değiştirmez.
  
  bir imparatorluğun en önemli unsurlarından birinin kurucu millet haricindeki milletlere bazı kısıtlamalar getirmesi durumu olduğu ve osmanlı'da bunun olmadığı söylenmiş lâkin osmanlı imparatorluğu her ne kadar tebaasına müslüman - gayrımüslim ayrımıyla yaklaşmışsa da millet ayrımı da pekâlâ yapılmıştır.
  meselâ müslüman yahut gayr-i müslim olup olmadıklarına bakılmaksızın rus, kürt, gürcü, acem kökenli kimselerin devşirilmesi daha doğrusu devlet yönetiminde görevlendirilmesi yasak edilmiştir ve bu yasaklar da bazı istisnalar dışında imparatorluk son bulana kadar varlığını korumuştur.
  
  türkiye'de dönem dönem ortaya atılan bir konudur bu ve bazı çevreler nedendir bilinmez imparatorluk kavramını reddetmeyi tercih ederler. meselâ cemil meriç;
  
  " imparatorluk kelimesi hazin ve nankör bir kelime ve tahakküme dayanır. osmanlı, 'devlet-i âliyye'dir. batının anladığı manada sömürü değildir " der.
  
  lâkin ikisi de apaçık bir şekilde aynı anlama gelmektedir:
  
  imparatorluk; birçok farklı ulusu ve özerk devleti bünyesinde barındıran en üst yapı anlamındadır.
  
  devlet-i âliyye; yüce devlet anlamına gelmekte ve yine imparatorluk ile aynı görevleri üstlenmektedir.
  
  tabii burada şunu da belirtmek gerekir:
  
  osmanlı imparatorluğu, fethettiği bölgeleri sömürü gözüyle değil; yurt gözüyle görmüştür ki bence tarihimizdeki büyük hatalardandır. avrupalıların kendi aralarındaki sömürge yarışında yaptıkları zulümleri bırakın osmanlı'yı hiçbir türk devleti yapmamıştır tarihte ancak bu demek değildir ki osmanlı imparatorluğu, fethettiği bölgelerin etinden sütünden faydalanmamıştır! pekâlâ bunu yapmıştır ama bunu vergi ile yapmıştır. vergisini verdikten sonra isterse o kişi rahleye tapsın, bu durum devletin umrunda değildir. avrupa ise maddî sömürünün yanında manevî mânâda da sömürgelerini değiştirmek ve hristiyanlığı kabul ettirmek için birçok katliam yapmıştır.
  
  bu görüşün karşıtı ise imparatorluk kavramının çok yüce bir şey olduğu ve osmanlı'nın bunu hak etmediği yönündedir ki bu da hatalı hatta kasıtlı bir söylemdir.
  
  osmanlı imparatorluğu, 20. yy.'da dahi birçok farklı kıtada hakimiyeti altında milletler barındırmaya devam etmiştir. tabii ki her imparatorlukta olduğu gibi osmanlı imparatorluğu'nda da milletler isyana başlamış ve birer birer bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir ancak osmanlı imparatorluğu'nun sadece 15. - 17. asırlar arasında imparatorluk hüviyeti taşıdığını iddia etmek yanlıştır.