water for elephants

• kitap. cok satiyor bu aralar, sokakta herkesin elinde. sirk katakullileriyle ilgili ve ilginc bir anlatim teknigi var; ayni anda ana karakterin gencliginin ve yaslanmis halinin gozunden anlatiliyor, gecisler bir acayip. one cikmak icin boyle yaratici olmak lazim tabii, salt konu yetmiyor. belki atlaya ziplaya, epey yalap salap okudugumdan pek abartilacak bir yonunu de bulamadim, ama taaa en sonunda, author's notes kisminda, iki unlu sirk fili hakkindaki anektodlar epey ilginc:
  
  -1903 yilinda topsy denen bir fil, bakicisi buna sonmemis bir sigara yedirince cilgin atiyor ve adami olduruyor. o zamanin adeti uyarinca, bir seyirci :rube oldurmedikleri surece boyle bir iki cinayet haklari var fillerin. ama bu topsynin ucuncu vakasi. sahipleri filin infazini bir eglenceye, gosteriye donusturup para kazanmayi akil ediyorlar. fili asacaklarini duyuruyorlar (nasil olacaksa) ama bu buyuk bir tepki uyandiriyor, filin daha insani bir yontemle (daha fili, daha fiili,..) oldurulmesi yonunde baski oluyor. ve sahipleri thomas edisonla anlasma yapiyorlar. hepimizin bilmesi gerektigi uzere -cunku bilim tarihi icinde kendi basina ilginc bir hikaye- edison, rakibi westinghouseun alternatif akim teknolojisinin tehlikesini kanitlamak icin duzenli olarak halka acik gosteriler yapiyor ve ac kullanarak sokak kopeklerini, kedileri, inekleri filan olduruyor. igrenc bir adam anlayacaginiz. ama artik modern infazlar da elektrikle yapildigindan asmak yerine, edison'un yontemi halkta bir tepiye yolacmiyor. edison daha once hic fil kadar buyuk bir havyani oldurmediginden bunun orjinal bir gosteri olacagini dusunup teklifi kabul ediyor. yaninda bir kamera getirip hayvana 6600 voltu dayiyor 1500 kisilik bir seyirci grubu onunde. fil 10 saniye icinde oluyor, edison da filmini bir pazarlama basarisi olarak gorerek yurtcapinda gosterime gidiyor.
  
  ulan bu internet ne guzel sey, bak burada videosu var (hikayeyi de anlatmis adamlar), filden dumanlar cikmis yazik. http://www.wired.com/…s/news/2008/01/dayintech_0104
  
  tabii prizinize sorarak da ogrenebileceginiz uzere herkes ac kullaniyor. niye? daha uzak mesafelere tasinabiliyor fazla guc kaybi olmadan. edison para hirsiyla tesla'yi filan da karalamaya calisti ama nafile, hayvanlar da bosuna olmus oldular. http://en.wikipedia.org/wiki/war_of_currents
  
  -ikinci anektod daha hafif. 1903'te meshur bir sirkci satisa cikardigi fili icin "gordugum en zeki hayvan" filan deyince, fil dallastaki bir eleman tarafindan gosterilerde kullanilmak uzere satin aliniyor. buyuk umutlar bosa cikiyor, hayvana en basit numaralari bile yaptiramiyorlar, egitemiyorlar. eski sahibi fili ziyaret edince eleman sikayetini dile getiriyor, bizimki bu degisiklige sasirip uzuluyor ve ana dili olan almancada bir iki kufur ederek dile getiriyor. o sirada herkesin kafada bir ampul yaniyor ve filin sadece almanca anladigi anlasiliyor. bunun ustune hayvani tekrar ingilizce egitiyorlar, hakkaten de zeki oldugundan cok cabuk ogreniyor ve 1933'te 80 yasinda olene kadar sevenleriyle beraber mutlu mesut yasiyor, cok sahane bir kariyer yapiyor.
  
  -