kadir-i mutlak

• insanın bir kul olarak kendisini yaratan gücün çizdiği sınırların dışına çıkamayacağı, özgür irade kavramının bu bağlamda kaybedildiği, kulun kaderin kuklası olduğu için davranışlarından dolayı ceza görmesinin mantıksızlığı ileri sürüldüğünde, "güneşin doğacağını bilmen onun doğuşuna etki ettiğin anlamına gelmez" şeklinde bir cevap verilir genelde. evet, biz cüz-i iradeliler için güneşin doğuşunu etkilemek imkansız; peki bu mantığı güneşi yaratan kişiye kadar esnetmek saçma değil mi?
  
  kadir-i mutlak olanın alim-i mutlak da olduğunu varsayarsak (-bu ikisinin birarada olmaması nasıl bir şey olurdu acaba?), böyle bir varlıkta bilmek ile belirlemek arasındaki ilişkinin biz insanlardakine benzemeyeceği aşikardır. bizler, sınırları ve işleyişi tanrı tarafından belirlenmiş olduğu iddia edilen bir evren içerisinde, bilsek de geleceğini belirleyemeyeceğimiz yahut geleceğini belirlesek de ne olduğunu bilemeyeceğimiz sayısız olaya sebebiyet veriyoruz. ama her şeye gücü yeten ve her şeyi bilen bir tanrı, tanımı gereği böyle bir yetersizlikten münezzehtir. tanrı, bildiği şeylerin doğal sebebi, kaynağı değil midir zaten? tanrının bilişi pasif bir gözlemin ya da simülasyonun ürünü olmadığına göre, bilmek ile belirlemek arasındaki insanî ayrım tanrıda yok olur.
  
  şimdi bu paragraflarda sebep sonuç ilişkileri kuruyor, akıl yürütüyorum. benim akıl yürütme ölçeğimin evrenselliği bile aşıp tanrıya kadar uzanması ancak büyük bir lütuf olurdu; buna mukabil bilgimin ve aklımın sonsuzluğu ve tanrılığı anlamak için yetersiz kalması çok daha muhtemel, doğru. insan için birçok şey "bilinemez"dir, kabul. çok güzel bir yere geldik, burada biraz duralım. "bilinemezcilik"i işimize geldiği zaman kullanmayalım, burada aklıselim bir iklim var, değerlendirelim. ayakları yere basan "sen tanrıyı bilemezsin" argümanından, "işte o yüzden sorgulama hakkın da yok, onun kitaplarla gönderdiklerine kayıtsız şartsız itaat etmelisin" çıkarımına bir hamlede sıçramayalım. zira aynı bilinemezlik penceresinden, tüm o kutsal metinlerin, çizilen tanrı resminin, ruhun, maddenin, ve bunun gibi her şeyin bilinemezliği de görünüyor. manzara güzel, izleyin.