insanlık tarihi

• insanlık tarihinin önemli gördüğüm noktalarını listelediğim girdidir. burada biraz da türkiye tarihi ekseni olacaktır illaki.
  
  insanlar jeolojik çağlara göre 4. zaman kuvaterner'de günümüzden aşağı yukarı 400 bin yıl önce ortaya çıkıyor. (bkz. evrim)
  
  mö 700'lerde yaşadıkları bilinen ilk türk topluluğu iskitler. sakalar olarak da bilinirler.
  
  mö 509 yılında roma şehir krallığında isyan çıkıyor ve roma cumhuriyeti kuruluyor.
  
  mö 3. yy.'dan ms 3. yy.' kadar hüküm sürmüş ilk türk devleti büyük hun imparatorluğu, kurucusu teoman. çin seddi onlara karşı yapılmıştır.
  mö. 209 tsk'nın kuruluş tarihi kabul edilir. teoman'ın oğlu mete han en parlak zamanı yaşatır. onluk sistemini kurar ordudaki. çin'i ele geçiriyor ama asimile olmamak için uzaktan yönetir.
  
  mö 218 kartaca lideri hannibal barca 100 bin kişilik ordusu ile alpleri aşıp roma'yı yener lakin denizde zayıf düşmüş kartaca desteği gelemediği için zamanla avrupa'da silinir kartaca.
  
  375-469 avrupa hunları balamir önderliğinde günümüzdeki macaristan sınırlarında ilk avrupa türk devletini kuruyor.
  
  bence en önemli ve bilinmeyen noktalardan birisi (bkz: insanlık tarihinin en kötü iki senesi 536 ve 537) benim yorumum: (bkz: #140007284)
  
  4-7. yüzyıllar arası yaşanan en şiddetli kavimler göçü ile avrupa'nın haritası değişir. hunlarla başlayan göç domino etkisi yapar. roma imparatorluğu doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır ve batı 476 yılında yıkılır. cermenler hristiyanlığı kabul etmiştir. benim girdim: (bkz: #158850621)
  
  552 yılında asya'da ötüken'de kurulmuş büyük hun devletinden sonraki ikinci büyük türk devleti 1. kök türklerdir, avarlara son verdiler töles isyanı ile bumin kağan önderliğinde. demirci olduğu için altayların demircileri diye biliniyorlar.
  
  610 yılında hz. muhammed ^* peygamber oldu 40 yaşında.
  
  619 ve 626 yılında hristiyan türklerin(avarlar) bilinen ilk istanbul kuşatmaları, sasani ittifakı ile.
  
  642 yılında hz. ömer önderliğinde müslümanlar sasanileri sona erdirip iranı müslüman kılar nihavent savaşı ile.
  
  650 yılında hazarlar belencer savaşı ile hz. osman komutasındaki müslümanları yenerler ve islam'ın kafkaslardan öteye geçmesine mani olurlar. araplar muş malazgirt 'e kadar çekilir devamında.
  
  656 yılında bir ümeyyeoğlu olan hz. osman akrabalarına devlette önemli konumlara yerleştirmişti ve fetihlerini de yavaşlaması ekonominin durgunlaşması sonucunda büyük bir isyanla öldürülüyor. yerine peygamberin yeğeni hazreti ali geçiriliyor.
  
  659 yılında 1. kök türklerde batı da doğu da çinliler tarafından yıkılıyor. 50 yıl kadar çin esareti yaşanır. ilk türk özgürlük ayaklanması kürşad'ındır burada yaşanmış. ikincisi kutluk ayaklanmasıdır ve başarılı olup 2. kök türk devletinin kurulmasına(682) vesile olmuştur.
  
  661 yılında hakem olayına ve mevcut halifelere karşı olan hariciler hz ali'ye suikast düzenliyor ramazan ayında ve başarılı oluyorlar. takiben muaviye ve adamlarına da suikast düzenliyorlar lakin başarılı olamıyorlar. bunun üzerine islam tarihinde emevi dönemi başlayacaktır.
  
  744-840 yılları arasında uygurlar hüküm sürer orta asya'da. ikinci kök türk devletine son verip kurulurlar.
  
  751 yılında talas savaşı ile abbasiler türklerin(özelikle ilk müslüman türk toplumu karluklar, sonraları karahanlı devletini kuracaklar) de yardımı ile çinlileri yenerler. araplar pek çok şey(pusula, matbaa ve barut olduğu var sayılıyor) öğrenir çinli esirlerden. müslümanların ekonomik, kültürel olarak en güçlü dönemlerinden birisi.
  
  1071 yılında malazgirt savaşı ile türklerin anadolu'ya geldiği kabul edilir. bizans hükümdarı romen diyojen, büyük selçuklu hükümdarı alp arslan'dır komutanlar.
  
  12. yy.da kazakistan'da ahmed yesevî'nin muhammed için yazdığı şiirin irfan gürdal seslendirmesi.
  
  1176 yılındaki miryokefalon savaşı ile anadolu selçukluları bizans'ı yener ve kayıtlarında turkıa olarak geçmeye başlar anadolu.
  
  13. yy. da çinlilerin çoktan keşfettiği araplarla avrupa'ya gelen pusula ile coğrafi keşifler başlıyor. osmanlı ticaretteki konum avantajını kaybediyor, avrupa'da ise gemicilikte ileri olanlar yükseliyor. bir zengin tüccar, burjuva sınıfı büyüyor. bkz.
  
  1335-1345 yüz yıl savaşları başladı.
  
  asya ve anadolu üzerinden öncelikle denizcilikle uğraşan kıyı kentleriyle avrupa'ya vebanın taşınması. 1346-1353 yıllarında salgın zirveye ulaşmış. insanlığın yarısın öldürdüğü tahmin ediliyor. (bkz: büyük veba salgını) benim girim: (bkz: #158847281)
  
  15 ve 16. yy. da kilisenin otorite kaybı ve özgür zevklere sahip burjuva sınıfı hasebiyle rönesans denen kültürel bir yeniden doğuş cereyan ediyor.
  
  29 ağustos 1526 yılında kanuni sultan süleyman döneminde osmanlı'nın macaristan'ın yarıdan fazlasını almasıyla sonuçlanan mohaç savaşı.
  
  1538 yılında kanuni sultan süleyman döneminde vergilerinde aksaklıklar nedeniyle karaboğdan seferi ile boğdan'da tam hakimiyet ve toprakların genişlemesi yaşandı.
  
  1676 yılında 4. mehmet günümüz ukrayna'sındaki kozak diyarına mektup gönderir, beni yormayın katılın tebaama tarzı. özgürlüğüne türkler kadar bağlı kazakların bunu alaya aldığı anlatıla gelmiştir. ilya repin'ın türk sultanına mektup yazan zaporojya kazakları adlı ünlü tablosunun figürleriydiler.
  
  1710-1711 yıllarında çarlık rusya ve üçüncü ahmet dönemindeki osmanlı arasındaki prut savaşı sonucu topraklar iki ülke arası pay edilir. osmanlı'ya sığınan isveç kralı 7. karl tetikleyici bir etken kabul ediir. rus çarı köşeye sıkıştırılır ve barış istemek durumunda kalır esasında. vezir baltacı mehmed paşa yeniçerilerin isyan halinden korkarak barışı kabul etmeyi makul bulur onları yok etme ihtimali varken.
  
  19 yy. osmanlı, istanbul fotoğrafları
  
  1807 yılında ingiliz imparatorluğu ve abd'de kölelik yasaklanır. devamında avrupa ülkelerinde ve 1847 yılında abdülmecid yönetiminde osmanlı'da kölelik yasaklanmıştır.
  
  1836 yılında osmanlı ilk defa istanbul'a köprü yaptırır 2. mahmut yönetimdeyken. (bkz: hayratiye köprüsü), günümüzde atatürk köprüsü olarak yenilenmiş.
  
  20. yy'ın başında osmanlı'nın 2 türk askerini ruslara taviz için asması olayı, enver paşa'nın^* karakterinin bununla nasıl şekillendiği, toprakların 3'te 2'sinin kaybedildiği abdülhamid döneminde ülkenin ne hale geldiği ve yeni bir ülke, yeni bir yönetim anlayışının ne kadar zaruri olduğunu gösteriyor.
  
  24 temmuz 1908. itc ihtilali ile 2. meşrutiyeti kabul etmek durumunda kalıyor 2. abdülhamid. kanuni esasi tekrar anayasa oluyor son kez osmanlı'da.
  
  birinci dünya savaşı, 28 temmuz 1914 tarihinde başlayıp, 11 kasım 1918 tarihinde sona eren büyük bir çatışmaydı.
  
  1914 sonunda sarıkamış harekatı gerçekleşiyor, osmanlı çaresiz durumda ruslara karşı.
  
  megiddo savaşı, ı. dünya savaşı sırasında, 19-21 eylül 1918 tarihleri arasında gerçekleşmiş ve ingiliz kuvvetlerinin kesin zaferiyle sonuçlanmıştır. bu savaş, osmanlı imparatorluğu’nun mısır'daki sina ve filistin cephesi’ndeki ordularının yenilgisi ve tüm ürdün ve suriye’nin kaybı ile sonuçlanmıştır.
  
  ı dünya savaşı ardından 10 ağustos 1920'de yenik ayrıldığı kabul edilen vahdettin yönetimindeki osmanlı hükümeti ile itilaf devletleri arasında imzalanan bir ceza veyahut diyet anlaşması sevr
  
  3 mart 1924 halifeliğin kaldırılması
  
  1947 yılında potsdam konferansı yapılıyor ikinci dünya savaşı sonrası akıbet için. üç büyükler toplanıyor: ingiltere, abd, rusya.
  rusya'nın türkiye'ye yönelik talepleri var boğazlar ve ardahan, kars olmak üzere. bu noktada abd türkiye'nin toprak bütünlüğünü destekliyor(truman doktrini gereğince sanırsam) ve de iki ülke yakınlaşıyor. 5 yıl sonra daha somut bir sonucu olacaktır.
  
  1950'lerde türkiye'ye marshall yardımları yapılıyor. tarımda makineleşme, asfalt yollar, işsizlik artarken uçak sanayi(bkz. uçak fabrikası) gibi bazı alanlarda küçülmüşüz.
  
  19 şubat 1952 türkiye'nin nato'ya katılması
  
  1960 bu kadar abd eksenli olunmasından ve onlara uygun ülke yönetilmesinden rahatsız subaylarca 27 eylül darbesi gerçekleşiyor. bildiriyi alparslan türkeş okuyor. bu sene cumhurbaşkanı celâl bayar'a görevi kendine bırakmasına dair mektup yazıp mecburi emekli edilen cemal gürsel cumhurbaşkanı tayin ediliyor.
  
  15 mayıs 1961'de otomotiv endüstri kongresi yapılıyor cemal gürsel emriyle. 29 ekim 1961'e kadar devrim arabaları üretilir bunun üzerine 4 ay gibi bir sürede ama işler iyi gitmez, araç durur. seri üretime geçilmez.
  
  13 ağustos 1961 nikita kruşçev döneminde berlin duvarı'nın inşa edilişi ile komünizmin başarısızlığının ortaya çıkması ve de insanların kaçarak kurtulmaya çalışmalarının engellenmesi. bir ülkeyi duvarla ikiye ayırmak gibi canice ve cahilce bir çözüm.
  
  1961-1989 aralığında türkiye'den dışarı göç ile bilinen bir buçuk milyona yakın insan gitmiştir.
  
  1968 yılında çekoslovakya'yı liberalleştiği gerekçesi ile işgal eder nikita kruşçev dönemi sscb ve müttefik sovyet ülkeler, 250 bin kişilik bir ordu olarak kayıtlara geçmiştir. çekoslovakya sovyet lideri alexander dubcek sorumlu tutularak istifa ettirilir. 1991'e kadar sovyet orduları burada bulunur. bu işgali desteklemeyen arnavutluk sovyeti((bkz: enver hoxha)) varşova paktından ayrılır ve mao zedong ile yakınlaşır.
  
  12 eylül 1980 darbesi ile türkiye'de bazı sorunlar çözülse de bazılarının tohumları atılıyor.
  
  1986 sscb yönetiminde çernobil faciası gerçekleşiyor doğrudan 60 kişi dolaylı olarak binlerce kişi ölüyor ve pripyat şehri terk ediliyor ukrayna'daki.
  
  9 kasım 1989 berlin duvarı yıkıldı ve doğu avrupa'daki sovyet rejimi çöktü.
  
  26 aralık 1991 sscb, 15 bağımsız cumhuriyete bölünüp yıkılır. durağan ekonomi ile dünya ivmesine göre geri kalınmaya başlaması ve garbaçov'un getirdiği çok partili sistemin de etkisiyle farklı diyarlarda milliyetçi isyanların patlak vermesiyle kaçınılmaz sona gelindi.
  ağustos ayında gerçekleşen başarısız darbe de garbaçov'un elini bağlar.
  
  2 mart 1992 transdinyester savaşı sonucu moldova'nın bölünüp rusçu transdinyester cumhuriyetinin kurulması.
  
  12 mart 1995 gazi mahallesi katliamı gerçekleşir. alevilerin çoğunlukta olduğu bir kahve taranıyor. halk cemevinden birlik olup protesto için emniyete yürüyor ve polis halkı tarıyor. 22 kişi olaylar esnasında direkt ölmüş. o zamanki istanbul valisi hayri kozakçıoğlu, emniyet amiri necdet menzir bir sonraki dönem dyp milletvekili olurlar.
  
  11 eylül 2001 abd new york'ta dünya ticaret merkezi olarak kullanılan ikiz kulelere ve pentagon'a yapılmış (el kaide) olan saldırılar. dönemin başkanı george w. bush'tur. bu olay sonrası abd, ortadoğu ve afganistan'a istediği müdehaleleri yapabilmek için gereken iç atmosferi kazanmış olur.
  
  2011 nisan'ında başlayan suriye iç savaşı ile suriye parçalanıyor.
  
  24 şubat 2022 bkz. rusya ukrayna savaşı ile rusya ukrayna'yı işgal etmeye başladı. kasım 2023 itibariyle büyük oranda geri püskürtüldü lakin rusya'nın bağımsızlığını tanımış olduğu donetsk ve luhansk bölgeleri üzerinden devam eden savaş.
  
  6 şubat 2023 kahramanmaraş depremi insanlık tarihindeki en çok ölüme sebep vermiş 10 depremden birisi olduğu sayılıyor 44 bin 374 kişi ile.
  
  2023 israil filistin savaşı. israil'in dünya'nın gözünün önünde filistinlilere soy kırım uygulayıp tüm topraklarını ele geçirdiği savaştır. (bkz: #158863108)
  
  türk mitolojisi derleme girdim: (bkz: #158864844)