şehir hakkı

• henri lefebvre'nin paris 1968 ogrenci ayaklanmalari sirasinda ortaya attigi daha adil bir kentsel duzen nasil olur sorusunu dusunurken kullandigi kavram. fransizca orjinali "le droit à la ville", ingilizce literaturde "the right to the city" olarak geciyor.
  
  su siralar hem kentsel haraketlerin hem de kentsel calismalarin halimiz ahvalimiz uzerine ahkam keserken kendisine dolayimlanmadan gecemedigi bir mefhum.
  
  lefebvre'ye gore kapitalist mekanin uretimini^* kullanim degerinden^* ziyade degisim degeri^* belirler. sehrin sermaye veya mulk sahibi olmayan, mekanlarin degisim degeri uzerinden para kazanamayan siniflari ise sehir uzerinde soz hakkini kaybetmistir. basit ifadesiyle sehir mekanlarinin kullanicilarinin haklari bu mekanlarin kapitalist piyasada degisim degeri uzerinden para kazanan siniflari tarafindan surekli gasp edilmektedir. buna herhalde en guncel ornek olarak beyoglu ve ardalaninda gerceklesmekte olan soylulastirma^* pratikleri gosterilebilir. soylulastirilan mahallerde mulk sahibi degil iseniz, o mekanin piyasa degisim degerinin yukselmesi sizin hayatinizi idame ettirme masraflarinizi ciddi sekilde yukseltecektir. kosedeki ucuz bakkaliniz yerini organik urunler satan bir isletmeye, diger kosedeki kunduraci/tamirci de yerini cebinizin erismeyecegi gicir bir sarar magazasina birakabilecektir. eger yukselen fiyatlari goruyorum ve arttiriyorum deme luksunuz yoksa, bakkal ve kunduracinin pesine bir sure sonra takilip, ev bildiginiz yere siz de elvada diyebilirsiniz. buna mukabil, eger soylulastirilan mahallede iki katli bir evin sahibi iseniz bu evden cebe indirdiginiz kira 500 lira yerine 5000 liraya firlayip, gozunu yerinde fir dondurebilir.
  
  bu minvalde lefebvre, sehri kullananlarin sehirden kar edenlere karsi organize olup toplumsal mucadele marifetiyle sehir haklarini cekip almalari gerektigini iddia etmisti. david harvey, peter marcuse gibi guncel radikal kentsel kuramcilar ise lefebvre'nin sehir hakki kavraminin sehrin mevcut kaynaklarina ulasim hakkina indirgenmemesi gerektigini, bu haklarin daha ziyade sehri yeniden ureten siyasi iktisadi sureclere mudehale eden, sehrin daha adil sekillerde yeniden uretilmesi uzerine gelistirilen toplumsal haklar olarak algilanmasi gerekliliginin altini ciziyorlar.
  
  harvey'nin sehir hakki uzerine yazdigi makalenin cevirisi daha detayli bilgi icin giris niteliginde: (ben de orjinali de mevcut, isteyen mesaj atsin)
  
  http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=22579
  
  lakin cevirmen sehir hakki yerine kent hakki olarak cevirmis "the right to the city"i. ben la ville ve city kavramlarinin dogrudan cevirisine sadik kalip burda basligi kent hakki olarak degil, sehir hakki olarak acmayi uygun gordum.
  
  hatalıysam hata yaz 3310'a gönder lefebvre cebine gelsin.