yüz kızarması

• insan yüzü kızaran hayvandır aforizmasıyla insanın nasıl bir hayvan olduğu sorusuna katkı koyanlardan birisi de (inanmazsınız) mark twain. ama fikir "insandan başka yüzü kızaran hayvan olduğundan bahsedebilmek için sağlam kanıtlar gerekiyor" diyerek dikkat çeken kişi charles darwin.
  
  darwin'in the expression of the emotions in man and animals diye nefis bir eseri var. orada yüz kızarmasından en tuhaf ve en insancıl bedensel ifade olarak söz ediyor. gerizekalıların utanca bağlı yüz kızarıklığı göstermediğini söylüyor. benzer şekilde başkalarının kendileriyle ilgili ne düşündüğünü henüz önemseyemeyecek yaştaki ufaklıkların da. ama örneğin albinolarda bile ufak belirtiler görülüyormuş. siyahlar da dahil, farklı ırklarda farklı biçimlerde de olsa ortak bir özellikmiş. ayrıca tek kızaran yüz de değilmiş bulgularına göre. utanç durumunda kızarıklığın bütün vücuda yayıldığı örnekler de görmüş. ama en ilginci de dikkatinizi kişinin neresine veriyorsanız orasının kızarması. memeye mi kitlendiniz, karşınızdaki fark ederse, orada bir kızarma belirebiliyor. tabii ki alışkanlıklar da ilgil. kişi kitlenilmesine alışıksa kızarmıyor.
  
  kızarmaya sebep olacak bir sürü etken olabilir. bunlar utançtan suça, alçakgönüllülükten başkalarının sizin hakkınızda düşündüklerini düşünmeye kadar uzanır. peki kızarmanın hizmet ettiği evrimsel gaye nedir? yanıtlaması o kadar da kolay değil çünkü her şeyden önce kişinin iradesinden bağımsız olmasının yanı sıra kişiyi belli ölçüde rahatsız eden bir şey. acı gibi ama verdiği rahatsızlık o kadar şiddetli değil ve doğrudan fiziksel bir sebebi de yok.
  
  ilkel bir savunma olabilir. yüz kızarması bir kamufle biçimi olarak görülebilir belki. ama insanın daha belirgin ifadeleri de var. elleriyle yüzünü örtmek, gözleri indirmek gibi. ayrıca işin tuhafı kızarma karanlıkta da oluyor. humboldt, ispanyollarla ilgili "kızarmasını bilmeyen adama nasıl güveneyim?" sorusuyla başka bir ipucu veriyor: kızarma karşıdakine güven verdiği için gerçekleşiyor olabilir. yine benzer bir mantıkla potansiyel eşe dönük bir çağrı olarak görenler de var. iyi de, darwin'in de söylediği gibi, çocuklar da övüldükleri zaman kızarabiliyor, tamamen erkeklerle dolu bir sınıfa konuşan bir erkek de. üstelik bir kere alıştıktan sonra kızarmayabiliyorlar ve bu oradaki erkeklerden ümidi kestikleri anlamına da gelmiyor.